فرش دست‌باف از یک طرف به‌عنوان یکی از نشانه‌های بارز فرهنگ چندین هزار ساله ایرانیان و از سویی دیگر به‌عنوان یک فعالیت اقتصادی و اشتغال‌زایی به‌ویژه برای بانوان متأسفانه دارای مشکلات بسیاری است که بیشتر بافندگان فرش با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
در این بین تولید فرش دست‌باف کرمانشاهی با توجه به نامناسب بودن وضعیت آن در حال فراموشی و نابودی است. بر اساس آمارهای موجود، استان کرمانشاه 35 هزار قالی‌باف دارد که حدود 60 درصد آن‌ها بی‌سرپرست، بدسرپرست و یا خودسرپرست هستند و حدود 13 هزار نفر آن‌ها تحت پوشش بیمه قرار دارند که خدمات زیادی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد.
جالب‌تر اینکه بیشترین پشمی که در استان کرمانشاه تولید می‌شود از نژاد سنجابی است که از نظر کیفیت بهترین نمره را نسبت به سایر موارد مشابه خود دارد ولی متأسفانه به‌دلیل نبود کارخانه ریسندگی در استان همه پشم تولیدی به استان‌های تهران و تبریز صادر می‌شود و انواع نامرغوب آن با چند برابر قیمت به استان برگردانده می‌شود.
با این تفاسیر با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این شماره از سپهرغرب با رئیس اتحادیه فرش سرپل‌ذهاب به‌عنوان یکی از شهرستان‌های مؤثر در عرصه قالی‌بافی این استان گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
ایران شاه‌ویسی با بیان اینکه خوشبختانه طی یک سال گذشته با حمایت کمیته امداد از طریق اعطای تسهیلات به مددجویان تحت پوشش این نهاد در عرصه حمایت از قالی‌بافان شاهد رشد خوبی بودیم، گفت: در حال حاضر اصلی‌ترین مشکل ما بازار فروش محصول است؛ برای نمونه فرش سلاطین که در سرپل ذهاب بافته شده را در تبریز به قیمت 70 میلیون تومان خریداری می‌کنند اما همان فرش را در شهر خودمان به قیمت 45 میلیون تومان هم کسی نمی‌خرد و مجبوریم به دلال بفروشیم.
وی با اشاره به سابقه 10 ساله خود در مسند ریاست این اتحادیه در شهرستان، ابراز کرد: تعداد اعضای اتحادیه حدود هزار و 500 نفر است که از این تعداد 460 نفر بیمه شده تأمین اجتماعی هستند. البته از بین این افراد تعداد 40 تا 50 نفر پس از زلزله سرپل‌ذهاب قادر به پرداخت حق بیمه سالانه در آن شرایط اضطراری نشدند، همین بهانه‌ای شد تا تأمین اجتماعی بیمه آن‌ها را قطع و بلاتکلیف رها کند.
رئیس اتحادیه فرش سرپل‌ذهاب پرداخت بیمه را یکی از مشکلات جدی قالی‌بافان در شهرهای زلزله‌زده استان کرمانشاه دانست و افزود: ما موظف بودیم هر سه ماه یک بار پول بیمه خود را به یکی از شعب وابسته به سازمان تأمین اجتماعی واریز کنیم اما پس از زلزله این امکان برای تعدادی از بافندگان سلب شد بنابراین امیدوارم سازمان شرایط هنرمندان استان کرمانشاه و شهر سرپل‌ذهاب را درک کند و به آن‌ها فرصتی دهد تا بتوانند روند بیمه خود را پیگیری کنند.
شاه‌ویسی در ادامه بیان کرد: همکارانی هستند که 15 سال حق بیمه واریز کرده‌اند اما پس از زلزله نتوانستند مبلغ مورد نظر را از طریق فیش‌ها به سازمان تامین اجتماعی پرداخت کنند و بیمه‌شان از بین رفت. درخواست من به نمایندگی از هنرمندان شهرستان سرپل‌ذهاب، این است که این مجال برای ما فراهم شود.
وی با اشاره به اینکه البته طی دو سال گذشته عده‌ای از بافندگان یعنی حدود 100 تا 150 نفر از فرصت فراهم‌شده با نام صندوق بیمه عشایری و روستایی برای بیمه کردن خود استفاده کردند، افزود: عده کمی به‌صورت آزاد نسبت پرداخت حق بیمه اقدام کرده‌اند.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه بنا به پراکندگی فعالیت بافندگان اطلاع دقیقی از میزان و متراژ فرش بافته‌شده در سال وجود ندارد زیرا عده‌ای به‌صورت مستقیم با خارج از شهرستان و استان کار می‌کنند و عده‌ای از بافندگان نیز بنا به مهارت برای مرکز ملی فرش به‌صورت تخصصی گره زده و فرش می‌بافند؛ بنا به آمار بافندگان بیمه‌شده در شهرستان 20 تا 25 متر فرش در سال می‌بافند، ابراز کرد: گرچه شهرستان خود را دارای نقشه هندسی خاص و عشایری است اما به‌دلیل نداشتن بازار فروش، هر آنچه می‌بافیم بر اساس نقشه‌های شهر تبریز است.
رئیس اتحادیه فرش سرپل‌ذهاب تأکید کرد: در این شهر کارگاه خاص فرش‌بافی وجود ندارد چون این شغل در شمار مشاغل خانگی است و نخ، نقشه و مواد اولیه را در اختیار ما قرار می‌دهند و بافندگان به اتحادیه خبر می‌دهند که در چه مرحله‌ای از بافت مثلاً چله‌کشی و بافت فلان طرح هستند.
شاه‌ویسی یکی از مشکلات پیش روی بافندگان را نوسان قیمت مواد اولیه و خامه دانست و گفت: سال گذشته هزینه مواد اولیه یک نمونه فرش با چله‌کشی نهایتاً 6 تا هشت میلیون تومان بود اما سال جاری همان مواد را نمی‌توان با 12 میلیون تومان هم تأمین کرد.
وی با اشاره به اینکه مواد اولیه مورد نیاز را از خارج استان و شهرهایی همچون تبریز تأمین می‌کنیم گفت: طی سال جاری گاهاً شاهد بودیم که طی یکی دو روز قیمت یک محصول چندین برابر شده، این موضوع توان تولیدکننده در این بخش را تقلیل می‌دهد.
راهبر شغلی فرش شهرستان سرپل‌ذهاب در خصوص نحوه آموزش و شرایط فعلی آن نیز، گفت: متأسفانه طی چند سال اخیر با اعطای مجوز آموزش به سازمان فنی و حرفه‌ای شاهد آموزش به‌روز، کارآمد و حرفه‌ای نیستم حال آنکه قبلاً این امر از طریق مربیانی انجام می‌شد که از طریق سازمان ملی فرش و به تبع آن از سازمان صنعت، معدن و تجارت مجوز داشتند.
شاه‌ویسی افزود: ما در حال حاضر از مربیان حاضر در سازمان فنی و حرفه‌ای خواسته‌ایم با کمترین امکانات به‌صورت فشرده و با ساده‌ترین طرح و نقشه آموزش دهند که نتیجه آن چیزی جز آموزش ناقص نیست، البته مشکل از مربیان نیست بلکه سازمان فنی و حرفه‌ای و فرایند آموزشی آن‌ها با موضوع صنایع دستی همخوانی ندارد.
وی با تأکید بر اینکه در نبود کارخانه پشم‌ریسی و نداشتن بازار فروش برای محصول متأسفانه علیرغم ظرفیت فراوان در این بخش همان‌طور که پیشتر عنوان شد مواد اولیه از کاشان و تبریز تهیه می‌شود افزود: متأسفانه از فرش و بافندگان فرش حمایت خاصی نمی‌شود.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد تلاش بافندگان فرش شهرستان سرپل‌ذهاب در عدم حمایت از نقش‌های سنتی این شهرستان به نام و کام تبریزی‌ها است. امروز بافندگان و فعالان این هنر-صنعت در شهرستان هیچ نامی در بین صنعتگران این عرصه ندارند این در حالی است که فعالیت هزار و 500 نفر هنرمند در یک شهرستان خود نشان از جایگاه این هنر- صنعت در بین این مردمان هنرمند و سختکوش دارد؛ بنابراین نمی‌توان در سایه فراهم نبودن بستر فروش، هنر یک خطه از این سرزمین را در نبود حمایت درست و کارآمد به‌ویژه در عرصه بازاریابی به اضمحلال کشید.
انتظار می‌رود دستگاه‌های متولی به‌ویژه مرکز ملی فرش و سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمانشاه و اداره تابعه آن در شهرستان سرپل‌ذهاب در این زمینه ورودی جدی داشته و بر حسب وظیفه سازمانی و ذاتی مشکلات پیش روی فعالان این عرصه از تأمین مواد اولیه گرفته تا آموزش و بیمه تأمین اجتماعی را مرتفع و بازار فروش برای هزار و 500 نفر را فراهم کند.

طاهره ترابی مهوش