سپهرغرب، گروه خبر- طاهره ترابی مهوش : در مقالاتی که در تعریف خواهرخواندگی و تاریخچه آن منتشر شده این پیمان را رابطه‌ای دوستانه و هدفمند تعریف کرده‌اند که به‌منظور تبادل اطلاعات و تجارب و توسعه مناسبات فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، شهری و فنی میان یک جامعه شهری با جامعه شهری مشابه خارجی و یا داخلی برقرار می‌شود.

 

در واقع طبق تعاریف ارائه‌شده خواهرخواندگی پیمان همکاری بلندمدت و رسمی دو شهر است که بین شهرداران دو شهر برای ایجاد همبستگی و اتحاد بیشتر انسانی و فرهنگی منعقد می‌شود.

 

جالب‌تر اینکه برنامه‌های شهرهای خواهرخوانده شامل نوع منحصربه‌فردی از همکاری و مشارکت در سه بخش اصلی یک جامعه زنده و پویا یعنی مدیریت محلی، تجارت و بخش‌های خصوصی می‌شود. این برنامه بیش از هر برنامه بین‌المللی دربرگیرنده فعالیت‌ها، پروژه‌ها و تبادلات متنوع و گسترده است به گونه‌ای که تقریباً هر نوع فعالیتی که در یک اجتماع انجام می‌شود، برای مثال بهداشت و مراقبت‌های پزشکی، محیط زیست، هنر، آموزش، توسعه اقتصادی و تجاری، امنیت عمومی، مباحث فرهنگی وآموزش‌های شهری، جوانان و غیره هر یک می‌توانند موضوع یکی از پروژه‌های شهرهای خواهرخوانده باشد.

 

حال آنکه برای داشتن روابط خواهرخواندگی موفق شرایط و مسائلی باید رعایت شوند که ازجمله آن‌ها می‌توان به حمایت و مشارکت شوراهای شهر، تشکیل کمیته‌های ویژه، مشارکت مستقیم دپارتمان‌های شهری مختلف مانند توسعه اقتصادی، فنی، امنیت عمومی و غیره، امکان همکاری بخش خصوصی مانند شرکت‌ها و تجارت‌های کوچک، توجه به تفاوت‌های فرهنگی بین دو جامعه برای جلوگیری از برخوردهای فرهنگی جدی، برگزاری سمینارهای بین فرهنگی و تعریف اهداف واضح برای روابط و همکاری‌ها و نیز برپایی نمایشگاه‌ها اشاره کرد.

 

نخستین پیمان خواهرخواندگی شهر همدان در دهه 70 با شهر کولاب تاجیکستان به امضا رسید و مهم‌ترین دلیل انعقاد این پیمان دفن میر سیدعلی همدانی؛ عارف پرآوازه شهر همدان در شهر کولاب تاجیکستان بود، پس از عقد خواهرخواندگی بین همدان و شهر کولاب یکی از چهارباغ‌های مهم شهر همدان به نام کولاب نامگذاری شد.

 

در دهه 80 نیز شهرهای اسپارتای ترکیه، بخارای ازبکستان و ارفورت آلمان به جمع خواهرخوانده‌های شهر همدان پیوستند؛ خواهرخوانده‌ایی که تاکنون هیچ سودی به اقتصاد، فرهنگ و گردشگری استان نرساندند و به‌نظر می‌رسد عقد این پیمان در دوره‌های مختلف اقدامی شعارگونه بوده تا با مطرح شدن این امر نام برخی از مدیران و عده‌ای برای چند روز در صفحات روزنامه‌ها، شبکه‌های اجتماعی و صفحات خبرگزاری‌های مطرح و دیده شود.

 

حال این سؤال مطرح می‌شود واقعاً این خواهرخواندگی‌های کاغذی چه عایدی برای همدان داشته؟ آیا نامگذاری چند معبر شهری و خیابان در همدان به نام شهرهای خواهرخوانده برای اثبات و چرایی این موضوع کافی است؟

 

با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا با دانش‌آموخته معماری و شهرسازی و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

 

عباس فخرایی با بیان اینکه خواهرخواندگی شهرها بیشتر بر مبنای مناسبات و تبادلات فرهنگی و اجتماعی شکل می‌گیرند، گفت: بنابراین به تناسب مشترکات بین این شهرها پس از انعقاد تفاهم‌نامه، به‌صورت نمادی نام بلوار و یا مکانی در هر یک از شهرها به نام دیگری نامگذاری می‌شود تا مردم آن شهر با گذر از این معبر و یا حضور در آن محل، قرابت شهر خود را با آن شهر خواهرخوانده ملموس‌تر احساس کنند.

 

وی با تأکید بر اینکه گرچه مبانی کار خواهرخواندگی تبادلات اجتماعی و فرهنگی است اما به تبع آن چون هر یک از این شهرها یکسری ظرفیت‌های مختلف دارند پس بنا به این تفاهم‌نامه بسترهای همکاری در سایر بخش‌ها نیز در آن‌ها فراهم می‌شود.

 

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه یکی از ظرفیت‌های همدان به‌عنوان پایتخت تاریخ و تمدن، گردشگری است اذعان کرد: از طریق تفاهم‌نامه‌های خواهرخواندگی این بستر فراهم می‌شود که تبادل توریست از طریق تورهای توریستی بین شهری با ارائه تخفیفات ویژه در دستور کار قرار گیرد تا در نهایت علاوه بر حضور گردشگران بسترهای مشترکی در این عرصه فراهم شود.

 

فخرایی با تأکید بر اینکه معرفی این شهرها و ظرفیت‌های موجود در آن‌ها به‌وسیله نمایشگاه‌های دائمی یکی از راهکارها است، افزود: جذب سرمایه‌گذار در بستر معرفی داشته‌های هر کدام به دیگری یکی از مؤلفه‌هایی است که می‌توان از آن به‌عنوان یک فرصت برای توسعه بیشتر اقتصادی این شهرهای خواهرخوانده یاد کرد.

 

وی با اشاره به اینکه من فارغ از یک شهرساز بودن به‌عنوان شهروند طی این سال‌ها نشانی از تأثیرگذاری این امر ندیدم افزود: از دهه 70 بلوار منتهی به میدان قائم بنا به خواهرخواندگی با شهر کولاب تاجیکستان به این اسم نامیده شده اما سؤال این است کدام کار شاخص انجام‌شده و چه نقشی در شهر داشته است؟

 

این دانش‌آموخته معماری با تأکید بر اینکه کوچک‌ترین کار این بود که در روز همدان با برنامه‌ریزی و سیاستگذاری مدیریت شهری شهرهای خواهرخوانده، شاهد حضور تعدادی از افراد هر یک از این شهرها در همدان بودیم، اذعان کرد: متأسفانه هیچ یک از موارد عنوان‌شده در بعد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در خصوص مباحث مرتبط این شهرها، برای همدان اتفاق نیفتاده است.

 

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد در حال حاضر همدان طی فرایندهای پیچیده، طولانی و بسیار دشوار و بعضاً پرهزینه با تعداد قابل توجهی از شهرهای مهم اروپایی، آسیایی و حتی داخلی دارای قرارداد خواهرخواندگی است که از طرفی بیشتر جنبه تشریفاتی، تزئینی و ادعایی فخرآور داشته و کمتر به مفهوم واقعی دیپلماسی شهری به این شهر ارزش افزوده داده اما اگر امروزه از مسئولان این شهر در مورد نوع تعاملاتشان و آخرین اقدام عینی و عملی که انجام داده‌اند؛ استعلام شود پاسخ‌های حداکثری به چند سفر تشریفاتی و متفرقه ختم می‌شود؟

 

البته نقش شوراهای محلی، استانی و سازمان‌های دولتی نیز در این زمینه بسیار مؤثر است، درواقع تجربه چندین ساله همدان در این زمینه گواه آن است که اینگونه ارتباطات بیشتر فردمحور و فاقد راهبرد علمی و عملی بوده به طوری که آنچه شاهد آن بودیم عدم پیگیری اجرای توافقات و بعضاً خدشه‌دار کردن این گونه سندها توسط مدیران بعدی و به بایگانی سپردن آن‌هاست؛ در حالی که در دیگر شهرها موضوع دیپلماسی شهری از اولویت‌های اساسی شهرداران و شوراهای محلی در راستای اهداف تعریف‌شده برای خواهرخواندگی به‌ویژه جذب امکانات و سرمایه بیرونی است.

 

بر کسی پوشیده نیست که میزان توسعه‌یافتگی شهرها ارتباط تنگاتنگی با میزان موفقیت در شبکه‌سازی و به زبان دیپلماتیک به توانایی و مهارت بین‌المللی کردن شهرها دارد؛ البته این نوع شبکه‌سازی از طرفی نیازمند زیرساختارهای مهم شهری ازجمله فرودگاه، اماکن اقامتی، فضای مناسب کسب و کار، تقویت رقابت‌پذیری و امنیت سرمایه و تسهیل تردد و غیره بوده و از سوی دیگر به رویکرد پویا و هماهنگ دستگاه‌های اجرایی داخلی ازجمله شوراها و شهرداری‌ها بستگی دارد.

 

زیرا چنین رویکردی می‌توانست کمک مؤثری برای مواجهه با رویکردهای تحریمی و ناعادلانه در مباحث اجتماعی و اقتصادی داشته باشد چراکه به اذعان کارشناسان مهم‌ترین فواید و آثار مثبت خواهرخواندگی در صورت حفظ پویش پیوسته پیگیری موارد بی‌شماری را شامل می‌شود که ازجمله آن می‌توان به آشنایی با فرهنگ، معرفی مشاهیر، آداب و رسوم متقابل، بسترسازی برای همکاری، همبستگی و پیوند پایدار برای روابط دوستانه و مودت‌آمیز، تبادل اطلاعات و تجربیات در فرایند توسعه و مدیریت محلی و ترویج گردشگری، دمیدن روح بین‌المللی شدن و تقویت ابعاد بشردوستانه به‌ویژه در شرایط سخت و زمان بروز بلایای طبیعی، مشارکت متقابل در جشنواره‌ها، کنفرانس‌ها و مراسمات محلی و تعمیق روابط انسانی، تقویت مشارکت سمن‌ها و گروه‌های خاص در فرایند مدیریت محلی و توسعه تمام عیار، بهره‌گیری از دانش و فناوری متقابل و اتصال به مراکز پژوهشی و تحقیق، ایجاد فرصت‌های مناسب برای سرمایه‌گذاران داخلی و بهره‌گیری از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاران خارجی، دستیابی به بازارهای جدید و خطوط تولیدی، بهره‌گیری از تجربیات در رسیدگی به مشکلات مربوط به آلودگی‌های زیست‌محیطی، ناهنجاری‌های اجتماعی، بیکاری، جمعیت، ایجاد نشاط اجتماعی، بهره‌گیری از فرصت‌های شغلی با مهارت و دانش فنی قابل توجه اشاره کرد که متأسفانه بدون اغراق می‌توان گفت آنچه در همدان اتفاق افتاده خواهرخواندگی کاغذی است نه واقعی.