سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش : شهرک سبزی‌کاری نیاز و لزوم دی‌ماه سال 1395 بود که جواد رشیدی؛ مدیر جهاد کشاورزی شهرستان همدان با تأکید بر تأمین اعتبار شهرک سبزی و صیفی همدان گفت: در صورتی‌ که اعتبارات لازم برای تأمین نهاده‌ها و عملیات پایه‌ای این طرح فراهم شود این شهرک سال زراعی آینده آغاز به‌کار خواهد کرد.

وی در ادامه افزود: این شهرک با هدف تولید سبزی و صیفی در چهار فصل سال و جلوگیری از آبیاری سبزیجات با آب آلوده احداث خواهد شد.

رشیدی حتی از تهیه شدن طرح اولیه برای اجرای این پروژه در حوزه کشاورزی خبر داد و گفت: طرح مطالعاتی این پروژه آماده و در جلسات مختلف ایرادات آن بررسی و مرتفع و زمین این شهرک به مساحت 420 هکتار معرفی شده و لازم است برای تأمین اعتبار از سوی فرمانداری و استانداری همدان اقدام شود زیرا 360 هکتار از زمین معرفی‌شده مختص تولید قطعی سبزی و صیفی است و برای هزار و 200 نفر اشتغال‌زایی خواهد داشت و در کنار واحدهای تولید سبزی، سه واحد صنایع‌تبدیلی و بسته‌بندی سبزیجات نیز پیش‌بینی شده است.

این در حالی است که طبق آمار منتشرشده در آن مقطع زمانی در شهرستان همدان 130 تا 160 هکتار عرصه تولید سبزی و صیفی وجود داشته که سالانه پنج هزار و 600 تن محصول تولید می‌شده و قرار بود با ایجاد شهرک سبزی و صیفی در شهرستان همدان سطح زیرکشت سبزی به 360 هکتار و 15 تا 20 هزار تن تولید در سال برسد و نیاز کل استان را تأمین کند اما با گذشت تقریباً هفت سال از طرح این موضوع، به بهانه نداشتن توان در تأمین زمین گویا این طرح که به قول دوستان مدیرمان، حتی پروپوزال آن هم نمی‌دانم بر چه اساسی در آن مقطع زمانی تهیه و تصویب شده، مسکوت باقی مانده است.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این زمینه با دانش‌آموخته دکتری تخصصی مهندسی منابع طبیعی - علوم مرتع دانشگاه آزاد اسلامی تهران و رئیس پیشین مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

قاسم اسدیان با بیان اینکه هرجا که بتوانیم فعالیت‌های کشاورزی را در قالب یک مجموعه و نظام‌مند دنبال کنیم منافع بی‌شماری را می‌توان برای آن در نظر گرفت، گفت: اگر این مجموعه شامل یک زنجیره و شبکه تولید، توزیع، بسته‌بندی و فروش باشد برای تولیدکنندگان این بخش و فعالان عرصه خدمات، توزیع و بازرگانی بسیار باارزش است زیرا به نوعی سرمایه‌گذاری در عرصه کشاوزی به‌حساب می‌آید.

وی با تأکید بر اینکه این امر در گام نخست از پِرت انرژی در بخش‌های مختلف، همچون رفت و آمد، حمل‌و‌نقل و سوخت ماشین‌آلات جلوگیری می‌کند، اذعان کرد: دومین مزیت این است که فعالیت در این بخش به سمت استانداردسازی خواهد رفت.

وی با اشاره به اینکه کنترل این مجموعه به لحاظ میزان کود و سم و نوع آن راحت‌تر است، اذعان کرد: از طرفی در عرصه بازاریابی نیز این امر مؤثر خواهد بود چراکه محصول باید در راستای سوددهی به بازار هدف باشد.

این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه بازار هدف ما مصرف داخل استانی و ملی است و یا با هدف صادرات به خارج از کشور تولید می‌شود، اذعان کرد: با ایجاد فعالیت مجموعه‌ای از طریق شهرک‌‌های کشاورزی همچون شهرک سبزی‌کاری، امکان نیازسنجی بازار هدف امکان‌پذیر خواهد بود.

اسدیان با بیان اینکه این شهرک به چند شکل با توجه به شرایط اقلیمی در همدان قابل اجرا است، گفت: معمولاً شرایط کاشت محصول در همدان از ابتدای هر سال فراهم است البته در برخی موارد اگر هوا گرم باشد از اسفندماه نیز آغاز می‌شود از طرفی کشت برخی از سبزی‌ها چندساله است یعنی یک بار که کاشته شوند تا چند سال نیاز به کاشت مجدد نداریم پس نمی‌توان یک قطعه زمین را به کشت مستقیم اختصاص داد زیرا این محصولات به سرما مقاوم هستند.

وی ادامه داد: بخشی را نیز می‌توان به کشت محصولات در بستر استفاده از فناوری‌های نوین همچون هیدروپونیک و ایروپونیک در گلخانه اختصاص داد که این گلخانه خود می‌تواند در اشکال مختلف به اجرا درآید.

وی با تأکید بر اینکه وقتی ما فعالیت یک بخش از کشاورزی را در بستر یک شهرک و یا یک مجموعه دنبال می‌کنیم یقیناً برنامه‌ریزی از هر نظر در آن به‌راحتی قابل اجرا است خاطرنشان کرد: اصلی‌ترین هدف از ایجاد شهرک‌های تخصصی در این حوزه افزایش عملکرد، بهره‌وری و در عین حال افزایش ارزش افزوده است.

این استاد حوزه کشاورزی ادامه داد: این شهرک‌ها در تشکیل زنجیره و تکمیل آن از مرحله تولید تا برداشت و سپس ایجاد صنایع تبدیلی، فرآوری و جلوگیری از خام‌فروشی به‌خصوص سبزیجات که از فسادپذیری بالایی برخوردار هستند، بسیار مؤثر است.

اسدیان با تأکید بر اینکه امروزه با توجه به اینکه برخی از افراد رژیم غذایی گیاهی و وابسته به سبزیجات دارند همین مصرف سبزیجات و یا میوه خشک را افزایش داده گفت: عمل خشک کردن سبزی با استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و حرفه‌ای انجام می‌شود و این امکان را فراهم می‌کند که در هر فصلی از سال بتوانیم سبزیجات مورد نیاز خود را تأمین کنیم، درواقع یکی از ظرفیت‌های ایجاد شهرک‌های سبزی‌کاری اقدام به تأسیس صنایع بسته‌بندی، سورت‌بندی و فرآوری است که تولید سبزی خشک یکی از همین صنایع است.

وی با اشاره به اینکه ایران در حوزه کشاورزی و تولید مواد غذایی مورد نیاز جامعه با چالش‌هایی در حوزه منابع مخصوصاً منابع آب مواجه است که ضرورت جدی برای استفاده بهینه از این منابع و جلوگیری از هدررفت آب و فرسایش خاک همراه با افزایش بهره‌وری از این منابع را دوچندان می‌کند، افزود: از این شهرک‌ها انتظار می‌رود با تشکیل زنجیره تولید در مصرف نهاده از کود و سم گرفته تا بذر، آب و خاک شاهد استفاده بهینه و اصولی باشیم که این امر از طریق استفاده از روش‌های نوین مخصوصاً در بخش استفاده از آب محقق می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر مصرف سرانه سبزی در سال 260 کیلوگرم است که مصرف در همدان نیز تابعی از همین مقدار است، تشریح کرد: به همین دلیل باید سیاست‌های بخش کشاورزی به گونه‎ای تنظیم شود که ضمن دستیابی به امنیت غذایی و اشتغال مناسب، حفظ منابع آب و خاک و ضرورت استفاده‌های دیگر نهاده در قالب تشکیل زنجیره سبز نیز سرلوحه کار قرار گیرد زیرا در دنیای امروز که دنیای صنعتی است دستیابی به محصول در کوتاه‌ترین زمان ممکن با کمترین ضایعات، یک اصل است.

این پژوهشگر حوزه کشاورزی با تأکید بر اینکه در استان‌ها و شهرهایی که با چالش آب مواجه‌اند و در برخی موارد استفاده از فاضلاب در مزارع مطرح می‌شود، توسعه کشت‌های متراکم و گلخانه‌ای محصولات کشاورزی در قالب شهرک‌های کشاورزی و مجتمع‌های تولیدی در حوزه‌های خاص کشاورزی همچون سبزی‌کاری ازجمله راهکارهای مواجهه با این معضل است، اذعان کرد: به همین دلیل کار شرکت‌ شهرک‌های کشاورزی که در حوزه ساماندهی طرح‌های تولیدی در بخش‌های گلخانه فعالیت می‌کنند، در کشور ما از جایگاه مهم و حساسی برخوردار است.

اسدیان با تأکید بر اینکه وجود این زیرمجموعه می‌تواند در حوزه ارتباط با صنایع غذایی نیز مورد توجه قرار گیرد، گفت: مثلاً شرکتی که خیارشور تولید می‌کند همواره نیازمند ترخون است پس اگر این شهرک به‌صورت فعال و پویا وجود داشته باشد یقیناً از سردرگمی صنایع برای پیدا کردن محصول باکیفیت جلوگیری می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه بخشی از این ظرفیت را نیز می‌توان برای تولید و کاشت محصول خاص منطبق با ظرفیت زیست بومی با نگاه صادرات‌محور اختصاص داد، اذعان کرد: مثلاً در جنوب کشور محصولی همچون مارچوبه با نگاه صادراتی تولید می‌شود؛ بنابراین یقیناً در استان ما نیز چنین محصولاتی را داریم که بتواند روی تولید صادرات‌محور آن فکر کرد.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد امروزه با توجه به کمبود بارش‌ها و تداوم بحران خشک‌سالی در همدان، شیوه‌های سنتی کشاورزی دیگر جوابگو نیست و ایجاد شهرک‌های کشاورزی با کارکردهای تخصصی همچون شهرک سبزی‌کاری بنا به ظرفیت موجود یک انتخاب نیست، بلکه یک ضرورت است در واقع با توجه به بحران‌هایی از قبیل کاهش بارندگی، آمار بالای تحصیلکردگان علمی کشاورزی و بحران بیکاری، با ایجاد شهرک‌های کشاورزی می‌توان از بحران‌ها عبور کرد از این رو حمایت از ایجاد شهرک‌های کشاورزی و تأمین زیرساخت‌های لازم برای توسعه و سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی، گام مؤثری برای ارتقای تولید در این بخش است.

از طرفی با توجه به محدودیت منابع و لزوم حفظ این منابع ارزشمند و با توجه به تجارب کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه، ما نیز باید به سمت تولید علمی ‌و فنی و بدون اثرگذاری شاخص‌های اقلیمی‌ حرکت کنیم که این امر مستلزم توسعه شهرک‌های کشاورزی است؛ زیرا علاوه بر صیانت از منابع پایه موجبات جهش تولید، ایجاد ارزش افزوده محصولات کشاورزی، اجرای الگوی کشت بهینه، کاهش قابل توجه ضایعات و افزایش اشتغال مولد را فراهم می‌کند.

درمجموع شهرک‌های کشاورزی مجموعه‌ای از تولیدی واحدهای خدماتی و پشتیبانی در راستای تأمین و تکمیل در زنجیره تولید کشاورزی هستند که از طریق فراهم کردن بستر برای کشاورزی هوشمند، راهکاری مؤثر برای مدیریت منابع محدود آب و افزایش بهره‌وری تولید است و دستیابی به کشاورزی پایدار و امنیت غذایی، از طریق از فناوری‌های نوین میسر خواهد بود.