مهدویت یکی از حوزه‌های پُرجاذبه و البته بخش‌های ضروری بوده که از قرن‌ها پیش، دل بسیاری از پژوهشگران را به خود مشغول کرده است. ویژگی مهم کتاب‌هایی که تا قبل از قرن حاضر درباره این موضوع نوشته ‎شده، نقل روایات و بعضاً آیات بوده، اما از حدود نیم‌قرن پیش محققان و اندیشمندان دینی از زوایای مختلف عقلی، علمی و اجتماعی به این موضوع نگریسته‌اند. درواقع اکنون شاهد این هستیم که صاحب‌نظران بسیاری اعم از مسلمان و غیر مسلمان، اندیشه جهانی و فطری «نجات» و «موعود» را در همه ادیان و مذاهب مورد بررسی قرار داده و در پی آن هزاران اثر دینی و ادبی در قالب کتاب، مقاله، رساله و غیره خلق شده است. رشد این پژوهش‌ها از یک‌سو و مواجهه پژوهشگران مسلمان با دیدگاه‌های اندیشمندان و نظریه‌پردازان غرب از سوی دیگر، به پیدایش یک پدیده‌ فکری منجر شده و ذیل «گفتمان مهدویت» آثار کم‌نظیری به رشته تحریر درآمده است.

آنچه در ادامه می‌خوانید، نگاهی به شکل‌گیری کانون مهدویت در استان همدان به پیشتازی دانشگاه آزاد اسلامی است؛ این کانون با اصل قرار دادن تعاملات علمی پژوهشگران مسلمان و حتی غیر مسلمان، درصدد است مبانی مهدویت را به جامعه دانشگاهی به‌ویژه جوانان آموزش داده و با تعمیق‌بخشی، آن را به جامعه سرریز کند. درواقع کانون مهدویت با بررسی و مداقه در آثار پژوهشگران مختلف، به دنبال جاری کردن اندیشه صحیح از انتظار و ظهور خاصه در بین جوانان است تا آن‌ها بعد از فارغ‌التحصیلی و قرار گرفتن در مشاغل و حرفه‌های مختلف، در جامعه این آموزه‌ها را به نسل جدید منتقل کنند.

آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی خبرنگار گروه خبری سپهر با دکتر حامد فتحعلیانی، استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات واحد ملایر و عضو هیئت‌علمی دانشگاه در این خصوص است:

* ترجمه مقالات و پژوهش‌های مستشرقین و غربی‌ها در حوزه مهدویت

عضو هیئت‌علمی دانشگاه ملایر در ابتدا با بیان اینکه در یک دهه اخیر در زمینه مهدی‌پژوهی کارهای ارزنده‌ای در ایران و برخی از کشورهای عربی به‌ویژه کشور عراق انجام شده، عنوان کرد: یکی از اقدامات بسیار مؤثری که به شکل آکادمیک و دانشگاهی از طریق وزارت علوم و دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده، فعال کردن کانون‌های مهدویت در دانشگاه‌ها بوده است.

حامد فتحعلیانی در ادامه خاطرنشان کرد: در این راستا به شکل سخت‌افزاری و نرم‌افزاری امکاناتی را در اختیار این بخش (مهدی‌پژوهی) قرار داده‌اند که بسیار هم مؤثر بوده است.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی ملایر تأکید کرد: درحال حاضر دانشجویان در دانشگاه سرگرم رشته تخصصی خودشان هستند، مگر برخی رشته‌های خاص که به فراخور رشته خود به سمت مهدویت بروند؛ بنابراین شکل‌گیری کانون‌های مهدویت و حضور افراد صاحب‌نظر و دغدغه‌مند در دانشگاه این امکان را فراهم می‌کند که سؤالات و دغدغه‌های حوزه مهدویت برای دانشجویان پاسخ داده شود.

فتحعلیانی ادامه داد: اساتیدی که با مدارک و مدارج بالای علمی در این کانون‌ها حضور دارند، با استفاده از کتاب‌های به‌روز و کتاب‌هایی که به‌عنوان یک منبع مورد وثوق وجود دارند و از منابع روایی اصیل استخراج شده‌اند، نیاز دانشجویان را رفع کرده و کتب را در اختیار آن‌ها قرار می‌دهند؛ درواقع کتبی وجود دارد که توسط این اساتید به رشته تحریر درآمده و از منابع ارزشمندی است که در دسترس دانشجویان قرار دارد.

وی با اشاره به اینکه تشکیل کانون مهدویت گام نخست این مسیر در ورود دانشگاه به حوزه مهدی‌پژوهی است، اظهار کرد: البته در حوزه‌های علمیه اقدامات خوبی انجام شده و جایزه‌هایی تحت عنوان کتاب سال به کتب حوزه مهدویت تعلق می‌گیرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: یکی از اقدامات ارزشمندی که در این بخش صورت گرفته، ترجمه مقالات و پژوهش‌های مستشرقین و غربی‌ها در حوزه مهدویت بوده است؛ برای مثال پرفسور هانری کربن که یک اندیشمند شناخته‌شده است، سال‌ها قبل مباحثاتی در تهران با علامه طباطبایی داشته و در پی آن مقاله‌ای تحت عنوان «ریشه‌های دین» نوشته که امثال این مقالات به جوانان و دانشجویان عرضه می‌شود تا اهمیت مهدویت در نگاه شخصیت‌های غربی نیز مورد بررسی قرار گیرد.

فتحعلیانی ادامه داد: برای مثال هانری کربن معتقد است ناجی در همه ادیان وجود دارد که در زرتشت از او به‌نام سوشیانت، در یهودیت عُزیر، در مسیحیت مسیح، در بودیسم و هندو بودا و در اسلام به‌نام مهدی موعود یاد می‌شود؛ در همه این ادیان ارتباط ناجی با مردم قطع است، حتی در اسلام اهل سنت مهدی هنوز متولد نشده؛ هانری کربن به‌عنوان یک مسیحی پروتستان می‌گوید تنها در اندیشه شیعه 12 امامی است که ناجی زنده بوده و با پیروان خود در ارتباط است.

وی با اشاره به اینکه امام در روایات مانند خورشید پشت ابر است که مردم از او بهره‌مند می‌شوند، گفت: بسیاری از متفکرین غربی در این حوزه ورود کرده و مسئله ناجی را مورد واکاوی قرار داده‌اند؛ بررسی افکار و آرای ادیان و مذاهب مختلف نشان می‌دهد ارتباط با موعود منقطع بوده و نتیجه پژوهش‌های آنان نشان می‌دهد تنها شیعه 12 امامی است که با امام خود ارتباط دارد.

عضو هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی ملایر اذعان کرد: این ارتباط به‌عنوان یک کانال مهم و اساسی می‌تواند از طریق دیدگاه‌هایی که وجود دارد، به جوانان آموزش داده شود. این سرمایه بسیار بزرگی است که ما بدانیم و باور کنیم که امامی هست و می‌توانیم با او ارتباط برقرار کنیم؛ اگر این موضوع به‌درستی درک و باور شود، قطعاً آثار و برکات بسیاری در جامعه خواهد داشت.

فتحعلیانی با این بیان که هدف از تشکیل کانون مهدویت و سرفصل‌های تعیین‌شده برای آن این است که فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تعالیم خود را در جامعه نشر دهند، افزود: سواد دقیق و درست در حوزه مهدویت نیاز جامعه ما بوده و فارغ‌التحصیلان در رشته‌های گوناگون که در شغل‌های مختلفی حضور خواهند داشت، می‌توانند آموخته‌های خود را در هر شغلی اعم از معلمی، مهندسی، پزشکی و غیره، به جامعه هدف خود انتقال دهند.

وی بیان کرد: به اعتقاد بنده نیاز است حوزه مهدی‌پژوهی و مهدویت از پایه‌های ابتدایی به‌عنوان یک واحد درسی برای دانش‌آموزان درنظر گرفته شود؛ درواقع این مسئله یک نیاز جدی است. خود غربی‌ها هم معتقدند دو بال شیعی جامعه ما را رشد می‌دهد که یکی بال سبز مهدویت است؛ بنابراین چه بهتر که این مهم را از سنین ابتدایی در مدارس خود بگنجانیم.

این استاد دانشگاه توضیح داد: وقتی به بچه‌ها می‌گوییم حضرت مهدی (عج) غایب است، برای آن‌ها چه معنایی دارد؟ اینکه او واقعاً غایب است! اما ما نیاز به یک بازنگری در این تعاریف داریم تا ناآگاهی و ناآشنایی ما باعث نشود نتوانیم امام را درک کنیم، وگرنه امام که غایب نیست، امام حاضر اما از نظرها پنهان است.

فتحعلیانی با این بیان که به‌زودی کانون‌ مهدویت در سطح دانشگاه‌های مهم استان یک همایش بین‌المللی در حوزه مهدویت برگزار خواهد کرد که به محض تدوین محورها آن را رسانه‌ای خواهیم کرد تا پژوهشگرها و علاقه‌مندان بتوانند از آن استفاده کرده و آثار و تجربیات خود را در آنجا به اشتراک بگذارند، سخنان خود را به پایان برد.