ایران دارای 16 استان مرزی است که از میان آنها 9 استان آذربایجان شرقی، آذربایجان غربی، اردبیل، خراسان رضوی، خراسان شمالی، کرمانشاه، کردستان، ایلام و خراسان جنوبی فقط دارای مرز زمینی است، 3 استان مازندران، هرمزگان و بوشهر دارای مرز دریایی و همچنین 4 استان گیلان، گلستان، سیستان و بلوچستان و خوزستان دارای مرزهای زمینی و دریایی هستند. در حوزه تجارت این مرزها از اهمیت ویژه برخوردار هستند علاوه بر اینکه بخشی از اشتغال جمعیت این استان‌ها با مبادلات خرد همچون کولبری و ملوانی (ته لنجی) انجام شده است.

نکته قابل تأمل در حوزه اشتغال مرزنشینان این است که طی سال‌های اخیر عدم تمکن مالی مرزنشینان و آشنایی ناکافی آنان با قوانین و مقررات مرزنشینی باعث شده تا از یک سو منافع مرزنشینان از این طریق تأمین نشده و از طرفی دیگر جریان‌های سازمان یافته قاچاق کالا از این معافیت و تسهیلات مبادلات مرزی مرتبط با مرزنشینان، سو استفاده و سود سرشاری را کسب کنند.

هیأت دولت بهمن سال 1400، برنامه ملی تقویت کسب‌وکار، معیشت مرزنشینان و ایجاد اشتغال پایدار در مناطق مرزی را به تصویب رساند؛ مصوبه‌ای که به پیشنهاد ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در هیأت دولت مطرح شده بود.

در ادامه گزارشی از معاونت اشتغال وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در راستای برنامه‌های اشتغالی برای استان‌های مرزی می‌آید.

**ضرورت و اهمیت تدوین برنامه برای استان‌های مرزی:

همسایگی ایران با 15 کشور و وجود مرز طولانی به طول 7816 کیلومتر؛ توسعه‌ پیوندهای راهبردی و گسترش همکاری و مشارکت با کشورهای همسایه (جز اول بند 12 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی)؛ تنوع جغرافیایی در مناطق مرزی (خشکی، آبی، کوهستانی صعب‌العبور و …)؛ قرار گرفتن بیش از نیمی از استان‌های کشور در مناطق مرزی (16 استان از 31 استان کشور)، کمبود زیرساخت‌های توسعه و ضعف بنیان‌های اقتصادی؛ تنوع خطرات و تهدیدات امنیتی از سوی همسایگان و بعضاً وابستگی آنها به ابرقدرت‌ها؛ عدم تعادل و نابرابری‌های اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی بین این مناطق و مناطق مرکزی؛ پایین بودن شاخص‌های توسعه در بیشتر این مناطق در مقایسه با میانگین آن در سطح ملی.

**اقدامات انجام شده از زمان تصویب برنامه تا‌کنون

تصویب برنامه ملی در هیأت وزیران در تاریخ 10 بهمن 1400، تصویب کلیات سازوکار اجرایی برنامه ملی در اولین جلسه کمیته ملی در تاریخ 23 بهمن 1400، ابلاغ سازوکار اجرایی برنامه ملی به وزرای 12 نهاد ذی‌ربط جهت اخذ برنامه عملیاتی در تاریخ 4 اردیبهشت 1401، ابلاغ سازوکار اجرایی برنامه ملی به استانداران 16 استان مرزی جهت اخذ برنامه عملیاتی در تاریخ 31 اردیبهشت همان سال، تدوین دستورالعمل ماده 4 برنامه تحت عنوان «ایجاد اشتغال پایدار و تأمین و تقویت معیشت مرزنشینان با استفاده از ظرفیت‌ها و الگوهای کسب‌وکار اجتماعی از طریق نهادهای تسهیلگر در حوزه کسب و کار و اشتغال» و ابلاغ به استانداران و اعضای کمیته ملی و نیز انعقاد تفاهم‌نامه دوجانبه و چندجانبه با استانداری‌های 11 استان از 16 استان مرزی کشور توسط وزارتخانه‌های کشور و امور خارجه از دیگر اقدامات انجام شده در این حوزه به شمار می‌رود.

منبع: خبرگزاری مهر