سیب‌زمینی یکی از محصولات مهم کشاورزی است که با توجه به افزایش جمعیت کشور و نیاز به تأمین مواد غذایی، در بین محصولات زراعی از جایگاه خاصی برخوردار است.
نکته حائز اهمیت دیگر اینکه ایران جایگاه سیزدهم تولید این محصول در جهان و همدان، جایگاه نخست را در تولید این محصول در کشور به خود اختصاص داده و در این بین بیشترین مقدار محصول نیز در شهرستان بهار تولید و برداشت می‌شود.
اما نکته تأمل‌برانگیز اینکه هرچند طبق عدد و آمارهای بیان‌شده ازسوی مسئولان یک‌پنجم سیب‌زمینی کشور در همدان تولید می‌شود و در عین حال سال‌ها از کشت این محصول در استان می‌گذرد، اما هنوز صنایع تبدیلی و فرآوری این محصول که تضمینی برای بهره‌وری در عرصه کشاورزی و انگیزه‌ای برای تولیدکنندگان است، در استان وجود نداشته و همین امر چالش‌های بی‌شماری را پیش روی تولیدکنندگان و کشاورزان این محصول ایجاد کرده به نحوی که کاشت، عرضه و صادرات سیب‌زمینی هر ساله با موانع متفاوتی همراه است.
گاهی سیب‌زمینی یک سال روی دست کشاورز می‌ماند و در فصل بهار به‌دلیل شیرین شدن و جوانه زدن از انبارها بیرون ریخته می‌شود و گاهی سال دیگر به‌دلیل تقاضای بالا و رونق صادرات شاهد حال خوب سیب‌زمینی‌کاران هستیم.
بر این اساس با توجه اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی همدان و نیز رئیس انجمن سیب‌زمینی‌کاران کشور گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
خسرو طالبی‌رحیق با اشاره به آخرین وضعیت کشت سیب‌زمینی در استان همدان گفت: ما در دو مرحله این محصول را کشت و برداشت می‌کنیم که شرایط هر یک با دیگری متفاوت است.
وی ادامه داد: نوع نخست محصول کشت‌شده سیب‌زمینی است که در فصل تابستان برداشت می‌شود، در این بخش در استان طی سال زراعی اخیر حدود دو هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی به این نوع کشت اختصاص یافت و از آن‌ها بالغ بر 420 تا 430 هزارتن سیب‌زمینی برداشت شد.
* فروش سیب‌زمینی بهاره به قیمت خسران کشاورزان
وی با اشاره به اینکه این نوع سیب‌زمینی برای تازه‌خوری مناسب است، خاطرنشان کرد: کل این محصول در بازار عرضه شد اما قیمت آن به‌دلیل برخی تصمیم‌سازی‌های غلط در سال گذشته بسیار پایین بود به طوری که بیشتر سیب‌زمینی‌کاران بهاره (محصولشان در تابستان برداشت و عرضه می‌شود) در فروش محصول متضرر شدند.
رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان همدان ادامه داد: یعنی اگر قیمت تمام‌شده هرکیلو سیب‌زمینی 10 هزار تومان بود، کشاورزان سر زمین آن را کیلویی چهار تا هشت هزار تومان فروختند.
طالبی‌رحیق با بیان اینکه نوع دیگر سیب‌زمینی کشت‌شده استان، در ماه‌های خرداد و تیر کاشته شده و برداشت آن در پاییز است، ابراز کرد: پیش‌بینی می‌شود در این بخش نیز میزان برداشت از اراضی استان بالغ بر 600 تا 750 هزار تن باشد.
*پیش‌بینی تولید 250 هزار تن سیب‌زمینی توسط کشاورزان همدانی در خارج از استان
وی ادامه داد: البته پیش‌بینی می‌شود از اراضی استان‌های همجوار که توسط سیب‌زمینی‌کاران همدانی کشت‌شده نیز بالغ بر 250 هزار تن محصول برداشت و جهت ذخیره‌سازی به استان وارد شود.
* وضعیت مطلوب استان همدان در حوزه ذخیره‌سازی و سردخانه
وی در پاسخ به این پرسش که در حال حاضر به لحاظ ذخیره‌سازی و نگهداری محصول برداشت‌شده زیرساخت سردخانه‌ و انبار فراهم است؟ اذعان کرد: خوشبختانه زیرساخت‌های سردخانه‌ای از شرایط مطلوبی برخوردار بوده و می‌توان گفت همچنان که ما در تولید این محصول رتبه نخست کشوری را داریم در این بخش نیز یکی از استان‌های پیشرو هستیم.
رئیس انجمن سیب‌زمینی‌کاران کشور، ادامه داد: با این وجود از نظر صنایع تبدیلی و فراوری و بسته‌بندی رتبه استان در این بخش صفر است یعنی به‌جز کارخانه الوند که پودر نشاسته تولید می‌کند صنعت دیگری برای این محصول در استان وجود ندارد.
* ارتقای صنعت کشاورزی مدیر توانمند می‌خواهد
طالبی‌رحیق با تأکید بر اینکه البته طی چند سال اخیر چند واحد در عرصه فرنچ فرایز و غیره ورود کرده‌اند اما به‌دلیل عدم تخصیص تسهیلات و نقص در توانمندی مدیران استانی، نیمه‌کاره رها شدند، اذعان کرد: همین امر باعث شده با هزینه بالا کشاورزان محصول خود را برای فرآوری به استان‌هایی همچون خراسان بفرستند.
وی افزود: تأسف‌بارتر اینکه محصول همدان در مشهد فراوری شده و بعد به اسم استان خراسان رضوی با ارزش افزوده بیشتر به کشورهای همسایه صادر می‌شود و دیگر نامی از همدان در میان نیست.
* با وجود مشکل‌ساز شدن تعهد ارزی، صادرات سیب‌زمینی همدان به کام مرزنشینان
وی در پاسخ به این سؤال که در بخش صادرات خام، وضعیت استان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ گفت: در این بخش یکی از عمده مشکلات ما این است که از سال 97 بیشتر صادرکنندگان محصولات کشاورزی به‌دلیل قانون تعهد ارزی با مشکل مواجه شده و حتی کارت بازرگانی آن‌ها تا چندی پیش به حالت تعلیق درآمده بود بنابراین امروز صادرات به‌صورت مستقیم توسط کشاورزان و یا فعالان اقتصادی استان انجام نمی‌شود بلکه محصول تا مرز رفته و سپس توسط افراد و شرکت‌های فعال در مرز به اسم استان‌های مرزی صادر می‌شود.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ قصه خام‌فروشی و کمبود صنایع تبدیلی در همدان به اندازه‌ای نخ‌نما است که از کارشناسان متخصص تا افراد فاقد تخصص درباره آن نظر می‌دهند، اما با این وجود همت مسئولان برای رفع این مسئله که خسران آن باعث عقب‌ماندگی گلستان در تمام این سال‌ها شده، هنوز آنقدر ضعیف است که نتوانسته دردی از مردم دوا کند.
برای نمونه بر اساس آمارهای موجود، برداشت سالانه حداقل 900 تا یک میلیون تن سیب‌زمینی، سال‌هاست همدان را به یکی از قطب‌های کشاورزی این محصول در کشور تبدیل کرده، در این راستا توجه به توسعه صنایع تبدیلی می‌توانست راهکار مؤثری برای شتاب رونق تولید و اقتصاد استان باشد اما در نبود این صنایع امروز خبری از ارزش افزوده و در پی آن رونق اقتصادی در استان نیست؛ بدان معنا که چون در استان صنایع تبدیلی نداریم، وقتی محصولاتی مانند سیب‌زمینی بهاره که ماندگاری زیادی ندارد به میدان میوه و تره بار می‌رود، کشاورز ناچار است با هر قیمتی که واسطه‌گر تعیین کند، محصول خود را بفروشد.
تمام سرنوشت یک کشاورز به دست دلال است که آیا محصول را به قیمت مناسب خریداری می‌کند یا خیر؟ درست مثل اتفاقی که سال جاری برای محصول ارائه‌شده در تابستان توسط سیب‌زمینی‌کاران همدانی رقم خورد، در این میان سال‌هاست که از مسئولان می‌شنویم که دست واسطه‌گرها را باید کوتاه کرد و محصولات مستقیم خرید و فروش شود؛ اما متأسفانه این حرف در تمام این سال‌ها یک شعار بیشتر نبوده و هنوز مسئولی موفق نشده دست واسطه‌گرها را به‌صورت اصولی و بر اساس ایجاد صنایع فرآوری و تبدیلی کوتاه کند.
به دیگر سخن زحمت چندساله یک کشاورز به‌دلیل همه کمبودهایی که در استان وجود دارد در کمتر از یک روز به یغما می‌رود و ما فقط دلخوشی این را داریم که قطب کشاورزی هستیم.

طاهره ترابی مهوش