انسان گران‌بهاترین گوهر آفرینش و مدیریت، بزرگ‌ترین موهبت برای انسان محسوب می‌شود. موفقیت سازمان‌های بزرگ امروزی مرهون هدایت و رهبری شایسته مدیران آن است؛ هرچه سازمانی ازنظر رهبری نیرومند‌تر باشد، موفقیت آن بیشتر خواهد بود. رهبری مستلزم دانش، تجربه کافی و شیوه صحیح برخورد و اداره است؛ در همه مفاهیم رهبری نوعی نفوذ رهبر بر پیروان دیده می‌شود.
عصر ما را از یک نظر به‌عنوان «عصر مدیریت» نام‌گذاری کرده‌اند و در هر سازمان عامل مدیریت در بین سایر عوامل مانند منابع و فناوری، ساختار و غیره، جایگاه ویژه‌ای دارد. اگر در یک سازمان تمام منابع و امکانات وجود داشته باشد، اما مدیری آگاه و توانمند نباشد، آن سازمان قادر به حرکت نخواهد بود و از رسیدن به اهداف عاجز خواهد ماند.
در سازمان‌ها، مدیریت بر مجموعه‌های انسانی کاری پیچیده، ظریف و درهم‌تنیده است و هنر، علم و فن مدیریت ما را در این راه یاری خواهد کرد. کانت دراین‌باره می‌گوید: «از ابداعات بشری دو چیز از همه سخت‌تر است 1- حکومت‌داری 2- تربیت»
* نقش صلاح و فساد مدیران در جامعه
پیامبر اکرم (ص) می‌فرمایند: «صِنفان اِذَا صَلَحا صَلَحْت الاُمة وَ اِذَا فَسَدا فَسَدتِ الاُمة، قِیلَ مَن هُم یا رَسُول‌الله؟ قالَ العُلَماء وَ الرؤساء؛ دو صنف هستند که هرگاه صالح باشند، امت صالح خواهند بود و هرگاه فاسد شوند، امت فاسد خواهند شد، سؤال شد یا رسول‌الله این‌ها چه کسانی هستند؟ فرمودند علماء و امیران (مدیران) جامعه.»
پیتر دراکر می‌گوید: همان‌طور که درختان از سر فاسد می‌شوند و از بین می‌روند، یک سازمان نیز زمانی دچار اضمحلال و نابودی می‌شود که مدیر آن توانایی مدیریت را نداشته باشد.
امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام در روایتی به چهار عامل شکست دولت‌ها اشاره کردند:
«یستَدَلَّ عَلَی ادبارِ الدُّوَلِ بِاَربَعٍ: تضییعِ الاُصولِ و التَّمَسُّکِ بِالفُرُوعِ و تقدیمِ الاَراذِل و تَأخیرِ الاَفاضِلِ؛ چهار چیز باعث شکست دولت‌ها می‌شود: 1- ضایع کردن اصول 2- روی آوردن و اولویت دادن به فروع 3- مقدم انداختن فرومایگان و انسان‌های پست 4- کنار گذاشتن اندیشمندان و افراد برتر. (غررالحکم صفحه 342 و میزان‌الحکمه، ج 3، ص 359)
شایسته‌سالاری یک حکم شرعی بوده که عقل و نقل آن را بیان کرده؛ اصطلاح قرآنی آن، صالحان است. زیرا صالحان کسانی هستند که هم خودشان اهل صلاح به‌شمار می‌روند و از فساد پرهیز دارند و هم عمل صالح انجام می‌دهند و هرگز اهل افساد در زمین نیستند. خداوند تنها صالحان را به‌عنوان اولیای نظام الهی معرفی می‌کند و حتی درباره حکومت آخرالزمانی مصلح کل امام مهدی (عج) به‌عنوان حکومت صالحان تعبیر کرده است. (انبیاء، آیه 105)
از بزرگمهر حکیم پرسیدند علت انقراض دولت ساسانی چه بود؟ بزرگمهر پاسخ گفت: کارهای بزرگ را به افراد کوچک سپردند و کارهای کوچک را به بزرگان؛ کوچک‌ها از عهده کار بزرگ برنیامدند و بزرگان به کار خُرد دل نسپردند.
امیرالمؤمنین امام علی علیه‌السلام در نامه 53 نهج‌البلاغه بر سه معیار به‌عنوان معیارهای اصلی انتخاب حاکم و صاحب‌منصب اشاره می‌فرمایند که عبارت هستند از میانه‌روی یعنی قرار داشتن در حد وسط و پرهیز از افراط و تفریط، دامنه بالا در عدل‌گستری و همچنین کسب بیشترین رضایت مردم.
اساس ارزش‌های مدیریت اسلامی رضایت الهی است؛ مدیریت و رهبری از دیدگاه اسلام نه استعمار، استثمار، استعباد و استیثار، بلکه امانت، خدمت، هدایت و تکلیف است. در مدیریت اسلامی همه جنبه‌های وجودی انسان، کشش‌ها، گرایش‌ها و نیازهای او مورد توجه قرار گرفته و همه ابعاد وجودی‌اش رشد می‌کند و هیچ‌کدام از جنبه‌های وجودی او مورد غفلت قرار نمی‌گیرد. دایره انگیزه‌ها وسیع و فراتر از انگیزه‌های التذاذی و دربرگیرنده انگیزه‌های تدبیری، معنوی و غایت القصوای انگیزه‌ها، عشق الهی تعریف می‌شود.
مدیران در تراز جامعه اسلامی و انقلاب اسلامی واجد علم و آگاهی، تدبیر و تخصص، ایمان و تعهد، ولایت‌مداری و ولایت‌پذیری، فراست و کیاست، قدرت و قوت و پارسایی و تقوا هستند؛ آنان اتقان در کار، تصمیم‌گیری درست و پایبندی به اجرای آن، تفکر جهادی و کار مجاهدانه، فکر عاقلانه و تکاپوی عاشقانه، خدمت بی‌منت برای مردم و حفظ کرامت انسانی آن‌ها را سرلوحه امور خود قرار می‌دهند. شنیدن صدای افرادی که کسی صدایشان را نمی‌شنود، مردمی بودن و مراوده دائمی با آنان، ساده‌زیستی و دوری از تجمل‌گرایی و اشرافی‌گری، توجه به اصول و ارزش‌های برآمده از انقلاب اسلامی و نظام شهیدان، توجه به محرومان و مستضعفان ولی‌ نعمتان جامعه، امانت‌داری و مواظبت از خود و همکاران در مقابل دام‌هایی که پهن می‌کنند و دانه‌هایی که می‌پاشند، از دیگر خصوصیات این‌گونه مدیران است.
حساسیت و نظارت بر حاق و محاق قضایا، پرداختن به متن و پرهیز از تبدیل شدن آن به حاشیه، مبارزه با نفوذ خائنان و خناسان، فساد، رشوه، اختلاس، تبعیض و بی‌عدالتی، مشورت با اهل علم و حلم، پرهیز از ظلم و تعدی به حقوق دیگران و رعایت عدل و انصاف با آنان، دوری از تکبر، نخوت و خودبزرگ‌بینی، برخورداری از صبر و سعه صدر در مواجهه با مسائل و مشکلات و نقد‌ها و نظر‌های منتقدان، روی گشاده داشتن برای مردم و شنیدن درد دل آنان و برآوردن انتظارات در حد وسع و توان و دلی لبریز از عشق خدمت به مردم داشتن، ازجمله معدود و محدود وظایف و ویژگی‌هایی است که در این مقال و در این مجال فرصت آن حاصل آمد و بیان شد. امید که مدیران عزیز دولت چهاردهم با توکل به خدا و توسل به ائمه هدی علیهم‌السلام بتوانند با مدیریت جهادی در جهت دفع دشمنی دشمنان و رفع مشکلات مردم خداجوی ایران اسلامی، در همه عرصه‌ها موفق و پیروز باشند.
اگر مجموعه مسئولین انقلابی بمانند، انقلابی فکر کنند و انقلابی عمل کنند، با وحدت و انسجام انجام همه امور سهل و آسان خواهد بود و این مسیری است که امام راحل عظیم‌الشأن خمینی کبیر (ره) برای ملت بزرگ ایران ترسیم کرده و امروز مولا و مقتدایمان حضرت امام خامنه‌ای عزیز ما را به طی همان مسیر توصیه می‌کنند.