در مهرماه امسال بیش از 22‌میلیون‌و809‌هزار تن کالا به ارزش 13‌میلیاردو698 میلیون دلار، بین ایران و سایر کشور‌ها تبادل شد که این میزان 39‌درصد بیشتر از مهر ماه سال قبل بوده است.
تجارت غیر نفتی کشور در مهر ماه امسال، هم در صادرات، هم در واردات و هم ترانزیت خارجی شتاب چشمگیری داشته است، به گونه‌ای که بیش از 18‌میلیون‌و359‌هزار تن کالا به ارزش 6‌میلیاردو771 میلیون دلار در این ماه، صادر شده که نسبت به مهر پارسال در وزن کالا‌های صادراتی 58/6 درصد و در ارزش کالا‌های صادراتی 62/6 درصد با رشد همراه بوده که این میزان جهش در صادرات، نقطه امیدی است که ظرفیت صادراتی کشور را ارتقا دهیم و در بین اخبار مختلفی که شنیده می‌شود، خبر خوبی است که استمرار آن اثرات مثبتی در کشور خواهد گذاشت.
در مهر ماه امسال 3 میلیون‌و450‌هزار تن کالا به ارزش 6 میلیاردو927 میلیون دلار نیز از گمرکات کشور ترخیص شده که این میزان 2/2 درصد در وزن و 21/4 درصد در ارزش نسبت به مهر ماه سال1402 با افزایش همراه بوده است.
**5 مقصد نخست صادرات ایران
اگر چه در مجموع صادرات هفت ماهه، کشور چین بیشترین کالای ایرانی را خریداری کرده، اما در مهر ماه عراق مقصد نخست صادرات کالا‌های ایرانی با 2‌میلیاردو780 میلیون دلار بوده است و بعد از عراق چین با خرید یک‌میلیاردو434 میلیون دلار در رتبه دوم قرار گرفته و ترکیه با خرید 925 میلیون دلار، امارات با 783 میلیون دلار و افغانستان با 249 میلیون دلار در رتبه‌های سوم تا پنجم قرار دارند.
**5 کشور نخست فروش کالا به ایران در مهرماه
در مهر ماه امسال امارات با فروش 2 میلیاردو180 میلیون دلار کالا به ایران در جایگاه نخست فروش کالا به ایران قرار گرفت و پس از آن چین با فروش یک‌میلیاردو755 میلیون دلار، ترکیه با فروش یک‌میلیاردو442 میلیون دلار، آلمان با فروش 200 میلیون دلار کالا و روسیه با 161 میلیون دلار، شرکای اصلی ایران در تأمین کالا‌های مورد نیاز کشور در مهر ماه بوده‌اند.
**حدنصاب جدیدی در ترانزیت خارجی در راه است
بر اساس اعلام گمرک، در هفت ماهه امسال بیش از 13‌میلیون‌و239‌هزار تن کالای خارجی از قلمرو ایران عبور کرده که نسبت به هفت ماه نخست سال1402 نزدیک به 48‌درصد با رشد همراه بوده است. میزان کالای خارجی عبوری از کشور در مهر ماه یک‌میلیون‌و723‌هزار تن بوده است و پیش‌بینی می‌شود با این رویه آمار ترانزیت به بیش از 22 میلیون تن در سال1403 برسد که می‌تواند حد نصاب جدیدی برای کشور باشد، اگرچه تا رسیدن به نقطه مطلوب ترسیم شده از سوی رهبر معظم انقلاب راه طولانی در پیش است.
**«تأخیر اظهار گاز صادراتی» دلیل جهش آمار صادرات در مهر ماه
بر اساس رویه تجاری هر کالا باید قبل از خروج از کشور تشریفات اظهار را طی کند و نهایتاً به پروانه صادراتی ختم شود ولی برخی کالا‌های تجاری مانند گاز و برق به دلیل استفاده از خطوط انتقال به صورت یکپارچه و مستمر از طریق شمارنده‌های هوشمند محاسبه می‌شوند و از آنجا که واحد محاسبه آنها متفاوت از کالا‌های دیگر است و تبدیل آن به کیلوگرم یا محاسبات خروج، متفاوت است و وظیفه اظهار نیز بر عهده صاحب کالا یعنی همان سازمان تخصصی است، بنابراین این نوع سازمان‌ها باید توجه ویژه‌ای به انجام بموقع تشریفات تجاری در رویه صادرات داشته باشند.
با وجود خطوط انتقال گاز به دو کشور ترکیه و عراق و فروش و صادرات گاز مازاد به دلیل عدم‌امکان ذخیره در ماه‌های کم‌مصرف سال در کشور (از فروردین تا مهر ماه)، شرکت ملی گاز ایران با تأخیر به امر اظهار گاز صادراتی می‌پردازد که معمولاً مهر ماه هر سال و با تأخیر این اتفاق می‌افتد و اوج اظهار گاز صادراتی هر ساله در مهر ماه اتفاق می‌افتد، در صورتی که صادرات گاز در ماه‌های قبل انجام شده است، به طور مثال بعد از آخرین اظهار گاز صادراتی شرکت ملی گاز در مرداد ماه، در شهریور گاز صادراتی اظهار نشده و پس از دو ماه در مهر آن را اظهار کرده است و صادرات گاز را در مهر یک‌میلیاردو958 میلیون دلار نشان می‌دهد، در صورتی که این عدد و رقم به هیچ وجه مربوط به مهر ماه نیست.
عدم‌اظهار گاز صادراتی در تیر ماه نیز تکرار شده و پس از آخرین اظهار در خرداد ماه در مرداد مجدداً رویه اظهار گاز انجام شده است و این تعلل باعث می‌شود اگر کسی این رویه را نداند، تصور کند در مرداد ماه ایران 600 میلیون دلار گاز صادر کرده است یا اینکه وقتی جزئیات صادرات و واردات هفت ماهه کشور در آبان و آغاز فصل سرما منتشر می‌شود با بحران گاز و گازوئیل برای تولید برق باعث نگرانی مردم می‌شود، در صورتی که این گاز قبلاً و در فصول گرما صادر شده ولی تعلل در اظهار آن باعث شده است در آمار مهر ماه شاهد اظهار حدود نیمی از گاز صادر شده کشور (یک‌میلیارد‌و958 میلیون دلار از 4 میلیاردو145 میلیون دلار) در هفت ماهه امسال باشیم، اگرچه صادرات حدود 800 میلیون دلاری در این ماه بر اساس قرارداد‌ها و تعهدات کشور منطقی به نظر می‌رسد، اما تعلل و بی‌نظمی در اظهار این کالا باعث شده است هم در گزارشات تجاری کشور دقت ماهانه کاهش یابد و هم تجمیع آن ماقبل فصل سرما باعث نگرانی مردم شریف شود که انتظار می‌رود این رویه غلط که از سال 1393 شاهد آن هستیم در دولت چهاردهم اصلاح شود.
نکته قابل توجه دیگر اینکه وزارت نیرو هم در اظهار برق صادراتی به وظیفه خود عمل نمی‌کند، به عنوان مثال کالایی که HS کد منحصربه‌فرد خود را به عنوان کالا در رویه تجاری دنیا دارد تاکنون این وزارتخانه نیز بدون توجه به آن کالای صادراتی خود را به گمرک اظهار نکرده است. گمرک که بر اساس بند خ ماده3 قانون امور گمرکی موظف به اعلام آمار تجاری کشور است و از طرفی موظف به اعمال حاکمیت در رویه‌های تجاری است، با تغییر رویه در این وزارتخانه بتواند این وظیفه را انجام دهد.