اگر امروز سری به سایت مرکز خدمات سرمایه‌گذاری استان همدان بزنید یکی از قابلیت‌های درخور سرمایه‌گذاری و جذب سرمایه‌گذار را بخش کشاورزی اعلام کرده به نحوی که وجود منابع آب، خاک و هوای مساعد، عامل رشد و گسترش کشاورزی در استان همدان شده و آن را از دیرباز به‌عنوان قطب کشاورزی در سطح کشور مطرح کرده است. طبق آمار منتشرشده در این سایت سطح زیرکشت اراضی زراعی استان 650 هزار هکتار بوده که 465 هزار هکتار آن دیم و 185 هزار هکتار آن آبی است و در عین حال 280 هزار هکتار از سطح اراضی نیز هر سال به‌صورت آیش در تناوب زراعی قرار می‌گیرد.
جالب‌تر اینکه همین شرایط منحصر به‌فرد برای استان فراهم است چراکه سطح زیر کشت باغ‌های استان 74 هزار و 500 هکتار است و به طور متوسط سالیانه 690 هزار تن انواع محصولات باغی از آن برداشت می‌شود.
از طرفی طی سال‌های اخیر چندین هزار هکتار گلخانه تولید انواع سبزی و صیفی احداث شده و هم‌اینک در حال گسترش است. بنابراین با یک حساب سرانگشتی باید شرایط به گونه‌ای پیش می‌رفت که امروز بخش کشاورزی یکی از مؤثرترین ارکان اقتصاد در استان همدان باشد اما متأسفانه اینگونه نیست.
برای پاسخگویی به این سؤال که آیا در تأثیر کشاورزی بر اقتصاد یک استان تنها افزایش تولید مؤثر است یا باید مؤلفه‌های دیگری نیز فراهم باشد؟ برآن شدیم تا با دانش‌آموخته اقتصاد کشاورزی و استاد دانشگاه تربیت مدرس گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
دکتر حامد نجفی علمدارلو با بیان اینکه استان همدان یکی از قطب‌های مهم کشاورزی به‌ویژه در محصول سیب‌زمینی و باغی است تصریح کرد: خوشبختانه بنا به میزان بهره‌وری از اراضی در سیب زمینی به‌نظر می‌رسد در 95 درصد اراضی زیر کشت این محصول از بهترین و به‌روزترین فناوری‌های سطح دنیا استفاده می‌شود.
وی افزود: جالب‌تر اینکه طبق بازدید‌ها و فیلم‌های منتشرشده از فضای سردخانه و انبارهای این محصول نیز می‌توان گفت خوشبختانه این استان طی سال‌های اخیر پیشرفت قابل توجهی داشته و توانسته استانداردهای لازم را در این زمینه نیز فراهم کند.
وی با ابراز اینکه در بازاررسانی محصول نیز در این استان شاهد عملکرد مناسبی هستیم و حتی این روزها خبرهایی منتشر می‌شود که فعالان و تولیدکنندگان سیب‌زمینی در استان در حوزه صادرات «خدمات مهندسی» به سایر استان‌ها نیز فعالیت داشته و به سایر کشورها همچون عراق نیز مشاوره می‌دهند، تصریح کرد: امروز در همدان نه‌تنها شاهد افزایش تولید محصولات کشاورزی بلکه شاهد کار تخصصی در کشت برخی محصولات نیز هستیم اما در این بین آنچه باعث می‌شود ما تأثیر بخش کشاورزی در اقتصاد این استان را محسوس قلمداد نکنیم این است که با حلقه مفقوده با عنوان صنایع تبدیلی و تکمیلی مواجهیم.
این استاد دانشگاه تربیت مدرس با تأکید بر اینکه درواقع عدم تکمیل این صنایع حلقه مفقوده زنجیره ارزش محصولات کشاورزی استان هستند، تشریح کرد: با استقرار واحدهای تبدیلی و تکمیل، ارزش افزوده حاصل از صادرات این محصولات حدود 10 برابر افزایش می‌یابد. لازمه این کار انتقال کشاورزی از مزرعه به حوزه کسب و کار است.
نجفی علمدارلو اظهار کرد: صنایع تبدیلی و تکمیلی نه‌تنها ضایعات محصول را تقریبا به صفر رسانده بلکه از خام‌فروشی جلوگیری کرده و برای بخش کشاورزی ارزش افزوده خلق می‌کند تـا بخش کشاورزی را از تأمین معیشت کشاورز به مقیاس تجاری ارتقا دهد.
وی افزود: در این بین توجه به این نکته نیز حائز اهمیت است که برخی محصولات ذاتاً و خاصیتاً علاوه بر جنبه نگهداری و صادرات، تقاضای تازه‌خوری در بازارهای داخلی و بین‌المللی نیز دارند؛ بنابراین فعالان این عرصه باید بتوانند این دو مقوله را از هم تفکیک کرده و میزان بهینه تولید محصول برای تازه‌خوری و صادرات محصول خام با میزان تولید برای فرآوری را مشخص کنند، این موضوع یک هنر است که باید در سطح کلان برای آن برنامه‌ریزی لازم انجام شود.
این دانش‌آموخته دکتری اقتصاد کشاورزی با تأکید بر اینکه در همدان که در محصولاتی همچون سیب‌زمینی، انگور، گردو سیر و غیره دارای مزیت صادراتی است هرچه قدر میزان صنایع تبدیل و فرآوری مرتبط افزایش پیدا کند تأثیر بخش کشاورزی بر اقتصاد استان به‌ویژه زیست کشاورزان بروز و ظهور بیشتری خواهد داشت عنوان کرد: آنچه مسلم است اینکه تا این زنجیره ناقص تکمیل نشود، باوجود ظرفیت‌ها نمی‌توان به بخش کشاورزی در اعتلای اقتصاد به‌صورت چشم‌گیر تکیه کرد.
نجفی ‌علمدارلو با اشاره به اینکه در نبود صنایع فراوری و تبدیلی، افزایش سالانه تولید یقیناً تأثیر چندانی بر توسعه اقتصادی مبتنی بر بخش کشاورزی نخواهد داشت اذعان کرد: در نظر بگیرید که استان همدان سال گذشته بالغ بر 861 هزار تن سیب زمینی تولید کرده که 16 درصد کل تولید این محصول در کشور را شامل می‌شود اما در نبود صنایع، بخش اعظمی از این محصول به‌صورت خام و با ارزش افزوده ناچیزی صادر شده این در حالی است که این ارزش افزوده چنانکه پیشتر عنوان شد در صورت وجود صنایع، 10 برابر خواهد شد.
وی با بیان اینکه میزان بهره‌وری از اراضی بنا به تخصص موجود در استان برای کشت چنین محصولی نسبت به سایر استان‌ها باوجود میزان سطح زیرکشت مشابه، بیشتر است عنوان کرد: این بدان معنا است که در صورت داشتن صنایع بنا به وجود این تخصص و تجربه امکان استفاده از ارزش افزوده بیشتر در این استان نیز فراهم خواهد بود.
وی با ابراز اینکه در بخش کشاورزی استان همدان ما نیازمند پارادایم شیفت هستیم یعنی بنا به تجربه‌ای که در عرصه تولید وجود دارد لازم است برای ایجاد کسب و کار در بخش کشاورزی برنامه‌ریزی کرد، گفت: برای پسامزرعه باید برنامه‌ریزی داشت و در ارتباط با این فضا از مسئولان استانی به‌ویژه جهاد کشاورزی خواهان پاسخگویی بود.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ صنایع فرآوری و تبدیلی نقش و تأثیر بسیاری از ابعاد مختلف در بخش کشاورزی داشته و دارد و موجب افزایش ارزش افزوده، توسعه صادرات و کاهش ضایعات شده که این امر در محصولات تولیدی استان همدان به‌عنوان یک ضرورت انکارناپذیر مطرح است، از سیب زمینی گرفته تا سیر، گردو، انگور و سایر محصولات کشاورزی؛ از طرفی چون کاهش ریسک در بخش کشاورزی از عمده‌ترین فواید توسعه صنایع تبدیلی و تکمیلی در این بخش است و همواره ما در استان در پی عملیاتی نشدن طرح الگوی کشت و مشخص نبودن میزان نیاز داخلی، گرفتار آن هستیم، یقیناً بهره‌مندی از صنایع می‌تواند در این عرصه تا حد بسیار زیادی کمک‌کننده باشد زیرا امروز بخش اعظمی از تولید مازاد محصولات زراعی و باغی به بهای اندک روانه بازار شده و یا در مزرعه رها می‌شود که این موضوع بازهم بر ضرورت استقرار واحدهای صنعتی در عرصه کشاورزی در استان همدان از بعد اقتصادی تأکید دارد.
ازسوی دیگر تجربه کشورهای در حال پیشرفت نشان می‌دهد که گسترش و حمایت از این صنعت می‌تواند نقش حیاتی در توسعه نقش اقتصادی بخش کشاورزی در استان داشته باشد اما مسئله این است که پیوند بین بخش صنعت و کشاورزی در همدان، در مقایسه با سایر استان‌ها که ظرفیت‌های به‌مراتب کمتری نسبت به استان همدان دارند، ضعیف‌تر است، در حالی که گذار از کشاورزی سنتی به اقتصادی پویا از طریق ارتباط متقابل بین کشاورزی و صنعت محقق شده و می‌تواند مثمر ثمر واقع شود.

طاهره ترابی مهوش