اردیبهشت‌ماه سال جاری بود که محمدابراهیم حسن‌نژاد؛ معاون امور تولیدات دامی وزارت جهادکشاورزی در یک برنامه تلویزیونی عنوان کرد: در دهه‌های اخیر، اقدامات مختلفی باعث برهم خوردن مشاغل روستایی، دامداری روستایی و کاهش دام مولد در کشور شده، مثلاً تغییر در بافت مسکن روستایی، انتخاب دهیارها و ممانعت از توسعه مشاغل روستایی در بافت روستاها باعث از میان رفتن دامداری‌های روستایی و به تبع آن از میان رفتن دام‌های مولد شده که باید سیاست‌های مبتنی بر توسعه روستایی را تغییر دهیم. توسعه روستاها باید به گونه‌ای باشد که علاوه بر امکانات زندگی، امکانات تولید هم برای روستاییان فراهم شود و حضور دام در روستا بلامانع باشد. طبق مصوبه هیئت وزیران، دامداری در روستا نیازمند هیچ مجوزی نیست.
بر این اساس طی ابتکاری از سوی معاونت امور دام جهاد کشاورزی استان همدان طرح هر روستا یک دامداری از اردیبهشت‌ماه در دستور کار قرار گرفت تا بتواند گام‌های ابتدایی را در مسیر احیای بسترهای تولید در استان همدان بردارد.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در خصوص اجرای این طرح و اهداف و تأثیر‌گذاری آن در عرصه افزایش تولید با معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
علی دَوَلو با بیان اینکه طرح هر روستا یک دامداری کار خوبی بود که از سوی استان و سازمان جهاد کشاورزی و معاونت بهبود تولیدات دامی استان کلید خورد گفت: تقریباً از اردیبهشت‌ماه ما این کار را از سطح روستاها آغاز کردیم.
وی با ابراز اینکه پیش‌تر روستاها کانون تولید بودند، اذعان کرد: در آن مقطع زمانی روستاییان تمام مایحتاج زندگی خود را تولید کرده و حتی بخشی از آن را به شهرها و نقاط دیگر ارسال می‌کردند.
وی با تأکید بر اینکه با این رویکرد این جامعه در گذشته به لحاظ اقتصادی پویا بود، سکونت در روستاها رونق داشت و پویایی اقتصادی مانع از مهاجرت می‌شد، تشریح کرد: متأسفانه طی سال‌های اخیر بهسازی روستاها و دخالت‌های دستگاه‌های مختلف در این امر باعث شده که روستاها خود به‌خود از حالت مولد بودن خارج شوند زیرا در پی ساخت و سازها و ضوابط حاکم بهداشتی دیگر امکان استقرار دامداری‌ها در منازل روستایی وجود نداشت.
معاون بهبود تولیدات دامی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان خاطرنشان کرد: این در حالی است که ساختار اقتصاد روستا بر مبنای اقتصاد کشاورزی دامپروری است اما با این رویکرد دیگر امکان حضور دام در محیط خانه‌های روستایی فراهم نبود.
دولو با تأکید بر اینکه اینکه متأسفانه رویکردهای عمرانی و بهسازی، فضای روستای را از حالت تولیدکننده بودن به مصرف‌کننده بودن سوق داد تشریح کرد: متأسفانه در پی تغییراتی که در بافت روستا رقم خورد دیگر امکان نگهداری از دام وجود نداشت و در عین حال برای این خلأ چاره‌ای نیز اندیشیده نشده بود.
وی با بیان اینکه متأسفانه خارج شدن روستاها از بخش تولید منجر به گسترش مهاجرت‌های ناخواسته و حاشیه‌نشینی روستاییان در اطراف شهرها شد عنوان کرد: به همین جهت با توجه به اطلاعاتی که ما در این حوزه داشتیم و تحلیل‌هایی که صورت گرفت، طرح هر روستا یک دامداری را کلید زدیم؛ البته این بدان معنا نیست که امروز دیگر در روستاها واحدهای دامداری وجود ندارد بلکه به گستردگی گذشته نیست و بسیار محدود بوده و تنها برای کسانی مصداق پیدا می‌کند که هنوز از محل و مکان لازم برای نگهداری دام برخوردارند.
معاون بهبود تولیدات دامی استان همدان با تأکید بر اینکه در این طرح به متقاضیانی که به‌دنبال راه‌اندازی دامداری هستند، کمک‌های غیر نقدی می‌شود تا همچون گذشته بتوانند در این بخش فعالیت خود را گسترش دهند اذعان کرد: ازجمله این کمک‌ها می‌توان به اعطای مجوز و در اولویت قرار دادن این افراد در تخصیص نهاده‌ها، واکسیناسیون، خدمات اصلاح نژادی و غیره اشاره کرد.
دولو با اشاره به اینکه این اتفاق از طریق شناسایی افراد متقاضی در همه شهرستان‌ها آغاز شده و همچنان ادامه دارد، عنوان کرد: تاکنون بالغ بر 343 واحد دامداری را در روستاهای استان فعال کردیم که در این واحدها بالغ 10 هزار و 500 رأس دام نگهداری و پرواربندی می‌شوند.
وی با بیان اینکه عمده این واحدها در روستاهایی دایر شده که با کمبود آب مواجه نیستند تشریح کرد: درخصوص اینکه چرا این طرح از همدان کلید خورد باید بگویم چون یک استان کشاورزی و دامپروری است و به لحاظ دامداری از سبقه بسیاری غنی برخوردار است؛ بنابراین این مزیت‌ها ما را برآن داشت که نسبت به اجرای این طرح اقدام کنیم.
این مدیر حوزه دام جهاد کشاورزی استان همدان با بیان اینکه در محیط‌های روستایی برای استقرار واحدهای دامداری نیاز به دریافت مجوز نیست بلکه درصورت فراهم بودن مکان مورد نظر، طی بازدید کارشناسان از محل و مد نظر قرار دادن توصیه‌های بهداشتی، متقاضیان می‌توانند کارشان را در دامداری خانگی آغاز کنند، گفت: این رویکرد هم در افزایش تولید گوشت و هم در اشتغال‌زایی و نیز جلوگیری از مهاجرت در روستاها مؤثر خواهد بود.
دولو با ابراز اینکه هماهنگی‌های لازم با دستگاه‌ها انجام‌شده و همه دستگاه‌های ذی‌ربط آمادگی خود را برای اجرای این طرح اعلام کرده‌اند، تصریح کرد: از دامداران درخواست داریم مشارکت لازم را داشته باشند چراکه این طرح علاوه بر افزایش تولید و فعال‌سازی واحدهای غیر فعال، به افزایش تولید و درآمد و قطع وابستگی به سایر منابع، کمک بسیاری می‌کند.
وی در پاسخ به این پرسش که آیا سنجشی در خصوص میزان تأثیرگذاری این طرح در میزان تولید و ایجاد اشتغال ایجادشده داشته‌اید؟ گفت: کار دامداری زمان‌بر است یعنی وقتی یک واحد دامداری کار خود را آغاز می‌کند حداقل پنج تا 6 و حتی یک سال طول می‌کشد که محصول تولید این واحد اقتصادی روانه بازار شود این در حالی است که ما اجرای این طرح را از اردیبهششت‌ماه کلید زدیم بنابراین هنوز برای ارائه آمار قدری زود است.
وی مهم‌ترین موانع پیش روی اجرای طرح را در برخی موارد عدم همکاری اهالی روستا بنا به دلایلی همچون بوی نامطبوع و رها شدن فضولات دام در معابر روستایی عنوان کرد و گفت: چون روستا از ابتدای شکل‌گیری کانون دامپروی بوده و از طرفی هم‌ولایتی‌ها با شرایط زندگی یکدیگر آشنا هستند، نباید این گونه مسائل موجبات کم‌تحرکی این طرح را در محل‌های روستایی فراهم آورد.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه در این زمینه علاوه بر همراهی واحدهای همسایه ما نیازمند همکاری مدیریت روستا و هماهنگی برنامه بهسازی از سوی بنیاد مسکن با رویکرد بازگرداندن روحیه تولید به روستاها هستیم، تشریح کرد: در خصوص آینده این طرح باید بگویم این امر بستگی به شرایط و تجربه‌ای دارد که از اجرای این طرح در روستاها کسب می‌کنیم؛ البته یقیناً اجرای این طرح همچنان ادامه خواهد داشت و در ادامه برای رفع موانع شناسایی‌شده به‌دنبال ارائه ساز و کار اجرایی خواهیم بود.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ ایده‌ها و روش‌های اشتغال‌زایی متناسب با تغییر شرایط باید ارتقا پیدا کنند، بازدهی پایین طرح‌های اشتغال‌زا در بسیاری از موارد ناشی از این است که با وجود تغییر مقتضیات زمان مدل‌های سنتی همچنان برای ایجاد شغل به حیات خود ادامه می‌دهند بدون آنکه توجهی به بازخورد‌ها داشته باشند.
یکی از شیوه‌های سنتی و معروف در سیاست‌گذاری اشتغال روستایی پرداخت تسهیلات نقدی خرد به مردم با هدف خوداشتغالی است، این روش سال‌هاست که مورد توجه دستگاه‌های دولتی و کارآفرینان قرار دارد، اگرچه نفس این روش را به‌طور کامل نمی‌توان زیر سؤال برد، اما همواره نگرانی‌هایی درباره میزان کارآمدی آن به‌ویژه احتمال انحراف تسهیلات وجود دارد اما نکته این است که در طرح «هر روستا یک دامداری» کمک‌ها نقدی نیستند بلکه ساز و کار فنی داشته و بیشتر تمرکز روی آموزش و ارائه خدمات و نهاده‌ها قرار داده شده که این امر خود نقطه قوتی است که نمی‌توان به‌راحتی از آن چشم‌پوشی کرد.

طاهره ترابی مهوش