یعنی از خدا بخواهیم رحمتش را به‌صورت گسترده بر ما فرو بریزد که می‌ریزد؛ چراکه خداوند مانند خورشید می‌تابد و این ظرف وجودی ما است که میزان بهره‌مندیمان را مشخص می‌کند.
رجب در روایات ماه پُرخیروبرکتی است که خداوند آن را با ماه شعبان برای آمادگی ورود به ضیافت‌الله و ماه میهمانی خود یعنی رمضان قرار داده است. این ماه از پُربرکت‌ترین ایام سال بوده که خداوند مهربان آن را با معنویت و رحمت زینت بخشیده و احادیثی که از جانب معصومین علیهماالسلام درباره این ماه شریف به یادگار مانده، گویای منحصربه‌فرد بودن آن است؛ ازجمله احادیثی که دراین‌باره وجود دارد، حدیثی منتسب به رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌وآله مبنی بر ندای فرشته‌ای آسمانی در هر شب ماه رجب است، سیدابن‌طاووس در جلد دوم کتاب «اقبال الاعمال» از آن حضرت درباره فضیلت ماه رجب نقل می‌کند: «خداوند در آسمان هفتم فرشته‌ای را قرار داده که اسمش داعی است، او وقتی ماه رجب وارد می‌شود، در هر شب از این ماه تا به صبح ندا می‌دهد: خوشا به حال ذاکرین، خوشا به حال اطاعت‌‎کنندگان. خدا می‌گوید من همنشین کسی هستم که با من بنشیند. من اطاعت می‌کنم از کسی که از من اطاعت کند و هر که از من طلب غفران کند، او را می‌آمرزم.» همچنین در روایات آمده که رجب ماه استغفار و ریزش گناهان است، به همین سبب این ماه را «رجب‌الأصب» می‌نامند؛ بنابراین ماه رجب از یک‌سو غوطه خوردن در کلمه رحمت خدا و از دیگر سو، تمرینی برای آراسته شدن به ویژگی رحمت است.
یکی از راه‌های مهم برای بهره بردن از نعمت‌های این ماه، دانستن فضیلت آن برای رسیدن به چیزی است که خداوند از سر لطف و مهربانی‌اش برای ما درنظر گرفته است؛ نظیر آنچه در این روایات آمده و مواردی که بیش از این بوده و ما نمی‌‌دانیم. با توجه به فرا رسیدن ماه پُرفضیلت رجب، آنچه در این گزارش می‌خوانید، گفت‌وگوی خبرنگار گروه خبری سپهر با آیت‌الله محمد محمدی‌قائنی، مفسر قرآن کریم و استاد حوزه علمیه همدان دراین‌باره است. او اعتقاد دارد که رحمت و مهربانی خداوند متعال همانند خورشید است که به همه می‌تابد، اگر ما بهره نمی‌بریم، به این دلیل است که خودمان پنجره‌های وجود را بسته‌ایم، وگرنه رحمت حق بر همه فرو می‌ریزد... مشروح گفت‌وگو با وی را در ادامه بخوانید:
* فضیلت ماه شریف رجب
این استاد حوزه علمیه همدان در ابتدای سخنان خود با بیان اینکه ما در مطلع ماه مبارک رجب و درحقیقت در آستانه سه ماه شریف رجب، شعبان و رمضان هستیم، عنوان کرد: در اسلام این سه ماه دارای فضیلت بسیار زیادی هستند که از نظر شرافت هیچ ایامی مثل آن‌ها نیست و برای هرکدام از این سه ماه خصوصیاتی ذکر و اعمالی وارد شده و سفارش‌هایی از بزرگان به ما رسیده است که اگر به آن‌ها عمل کنیم، به فضیلت‌های این ماه‌های شریف دسترسی پیدا می‌کنیم.
آیت‌الله محمد محمدی‌قائنی در ادامه خاطرنشان کرد: از پیامبر اکرم صلوات‌الله علیه نقل شده که فرمودند رجب، ماه بزرگ خدا است و هیچ ماهی ازنظر فضیلت، به این ماه نمی‌رسد؛ ضمن اینکه رجب، از ماه‌های حرام بوده و در اسلام جنگ در آن و نیز در ماه‌های حرام دیگر همچون محرم، ذی‌القعده و ذی‌الحجه به تبعیت از قبل اسلام، ممنوع است.
این مفسر قرآن کریم اضافه کرد: ماه رجب آن‌قدر عظمت دارد که فرموده‌اند ماه خدا است، کما اینکه پیغمبر فرمود شعبان ماه من است و ماه رمضان ماه امت من؛ در روایتی نیز آمده در این یک ماه (رجب) اگر کسی یک روز روزه داشته باشد، غضب خدا از او برداشته شده و درهای جهنم به روی او بسته می‌شوند. حتی از امام هفتم علیه‌السلام نقل است که اگر کسی یک روز از ماه رجب روزه بگیرد، آتش جهنم یک‌سال از او دور خواهد شد و این روزه زمینه‌های گناه را از بین می‌برد.
آیت‌الله محمدی‌قائنی با این بیان که فرموده‌اند اگر کسی سه روز از ماه رجب را روزه داشته باشد بهشت بر او واجب می‌شود (یعنی سعادت در درون او نهادینه می‌شود)، متذکر شد: رجب نام نهری در بهشت است که مایع آن از شیر سفیدتر و از عسل شیرین‌تر بوده و روزه‌داران این ماه از آن بهره‌مند می‌شوند.
* مؤمنان در ماه رجب در لذت‌های معنوی و کمال‌ها غلتان و شناور هستند
وی با این بیان که بندگی خدا دشوار نبوده و با فطرت ما سازگار است، راه بازگشت انسان به خدا را براساس رحمت حق‌تعالی آسان خواند و افزود: انسانی که در ماه رجب سالم زندگی کند و ارتباطش با خدا به‌صورت صحیح برقرار شود، در لذت‌های معنوی و کمال‌ها غلتان و شناور است و چنین فیض‌هایی نصیب او می‌شود.
این کارشناس مسائل دینی تأکید کرد: اهل بیت علیهماالسلام بسیار سفارش کرده‌اند که در ماه رجب ذکر «استغفرالله و اسئله‌التوبه» را تکرار کنیم؛ چراکه معنای استغفار پوشش رحمت خدا است. یعنی از خدا بخواهیم رحمت او به‌صورت گسترده بر وجود ما فرو بریزد و به ما توفیق دهد فقط به راه مستقیمی که به او منتهی می‌شود، وارد شویم و به‌ دنبال هواهای نفسانی و شیطنت‌های انسی و جنی نباشیم.
* توبه فقط این نیست که تسبیح در دست بگیریم و بگوییم استغفرالله
آیت‌الله محمدی قائنی ادامه داد: از خدا بخواهیم و همت کنیم در ایام نورانی ماه رجب از تبلیغات کاذب، شایعات، هوسرانی‌ها، اشرافی‌گری‌ها و غیره که متأسفانه درحال حاضر جامعه ما دچارش شده، دور شویم؛ یعنی نتیجه استغفار و توبه ما باید دوری از این مسائل باشد، چراکه توبه فقط این نیست که تسبیح در دست بگیریم و بگوییم استغفرالله. معنای صحیح استغفار این است که خدایا رحمتت را کامل، شامل حال من کن و کاری کن که من فقط در جاده اصلی حرکت کنم؛ جاده اصلی زندگی همان جاده انسانیت، جاده انصاف، جاده عدالت، جاده معنویت و محبت است که باید از خدا بخواهیم این‌ها را به ما ارزانی کند.
* فلسفه ادعیه و اذکار، قرار گرفتن در صراط مستقیم است
وی سپس با اشاره به اینکه سفارش به ذکر زیاد در ماه رجب، قرائت قرآن و ادعیه به‌ویژه بعد از نمازهای یومیه داریم که راهگشای انسان خواهد بود، توضیح داد: دعای معروف «یا من ارجوه لکل خیر...» دعای بسیار جامع و درعین‌حال ساده‌ای است؛ 100 مرتبه استغفار خاص ماه رجب، ذکر «أَسْتَغْفِرُ الله الَّذِی لَا إِلهَ إِلّا هُوَ وَحْدَهُ لَا شَرِیکَ لَهُ وَ أَتُوبُ إِلَیْهِ»، هزار مرتبه گفتن کلمه لااله‌الاالله و مداومت بر خواندن آیت‌الکرسی، اعمال ساده‌ای هستند که می‌توانند بین ما و خداوند اتصال برقرار کنند؛ البته باید این نکته را درنظر گرفت که همه ادعیه، اذکار و آیات قرآن، یک فلسفه دارند، اینکه ارتباط ما با خدای متعال که خالق هستی و منبع همه کمالات است، بیشتر شده و در صراط مستقیم و هدایت وارد شویم.
*خداوند هیچ مانعی برای اجابت دعای ما ندارد، مانع از سمت خود ما است
این مفسر قرآن کریم در ادامه ابراز کرد: وقتی شما در دعا تمام خیر را از خدا می‌خواهید (یا من ارجوه لکل خیر؛ ای آنکه برای تمام خیرها و خوبی‌ها به او امید دارم)، از طرف خدا منعی برای اجابت نیست و فیض و لطف خدا عام و مطلق بوده و شامل همه موجودات می‌شود؛ مثل خورشید که وقتی می‌تابد، به یک خانه خاص یا اتاق خاصی نمی‌تابد، شعاعش کل عالم را می‌گیرد، اما هر کسی به اندازه ظرفیت و پنجره وجودی خودش، می‌تواند از آن بهره برده و استفاده کند. در دعا این پنجره به دست خود ما است که آیا پنجره کوچک برای خودمان بسازیم یا پنجره بزرگ؛ خداوند می‌تواند تمام خوبی‌های دنیا و آخرت را نصیب ما بکند، اگر خودمان بخواهیم و او را بشناسیم و به دنبالش باشیم‌.
* ظرفت را بزرگ کن، خیر بیشتری نصیبت می‌شود
آیت‌الله محمدی قائنی این را هم اضافه کرد که در قنوت نماز عید فطر، در روز اول شوال از خدا همین را می‌خواهیم که خدایا به من تمام خوبی‌هایی که به پیغمبر و آل پیغمبر داده‌ای را عطا کن و مرا مصون بدار از تمام بدی‌هایی که پیغمبر و آل پیغمبر را از آن مصون داشته‌ای؛ یعنی برای خدا، بنده‌هایش هیچ فرقی ندارند، هرچه به پیغمبر (ص) داده، به دیگران هم می‌تواند بدهد، اما مسئله ما هستیم که یا او را نمی‌شناسیم یا به دنبالش نیستیم و ظرفیت‌سازی برای خودمان نمی‌کنیم که از خیرات، بیشترین استفاده را بکنیم. هرکس ظرفیت خودش را بالا ببرد، تا آنجایی که ممکن است، می‌تواند تمام چیزهایی که خیر حساب می‌شود را دریافت کند.
وی با این بیان که منعی از طرف خدا برای عطای بی‌حساب نیست و واقعاً ما باید اعتقاد داشته باشیم چون خدا نه جاهل است، نه بخیل و نه عاجز، ابراز کرد: خدا به هرکس هرچه بخواهد، می‌دهد؛ یعنی هرچه می‌خواهید، برایش دعا کنید؛ کم یا زیاد، مادی یا غیر مادی. چراکه فرمود هرچه می‌خواهید بخواهید، تقاضا کنید که استجب لکم، من برای شما اجابت می‌کنم. بنابراین این دعا، دعای حقیقی و درخواستش هم درخواست حقیقی است. مسئله ما هستیم که باید وجود خود را گسترده کنیم تا ان‌شاءالله بیشازپیش بتوانیم از فیض خدا استفاده کنیم.
* معنای دعا انزوا و دوری از مردم نیست
این مفسر قرآن کریم با این بیان که همه این توجهات به خداوند متعال با انجام فعالیت‌های عادی زندگی فردی و اجتماعی است، تصریح کرد: معنای دعا و مناجات دوری ما از مردم و کار نکردن و انزوا نیست. بلکه تمام دعاها مثل خطوط راهنمایی‌ هستند که جهت حرکت زندگی ما را مشخص می‌کنند که ما در جهت رسیدن به خدا حرکت کنیم.
* در ماه رجب، شب قدر خود را بسازیم
آیت‌الله محمدی قائنی افزود: باید به این مسئله توجه داشته باشیم، آنچنان که بزرگان و عرفای ما گفته‌اند، ماه رجب مقدمه‌ای است برای ماه شعبان و ماه شعبان مقدمه‌ای است برای ماه مبارک رمضان و رسیدن به شب بیست‌وسوم که احتمالاً شب قدر واقعی باشد؛ یعنی کسی می‌تواند شب قدر واقعی داشته باشد که مقدمات رسیدن به آن را به فضل خدا، طی کرده باشد. زیرا شب قدر فقط یک شب خاص نیست که با چند ساعت بیدار ماندن، بهترین تقدیرات را برای خودمان از خدا طلب کنیم.
* ظهور حضرت متوقف بر خواست مردم است
وی یادآور شد: ان‌شاءالله اگر بخواهیم به معنای واقعی کلمه شب قدر داشته باشیم و از خدا بخواهیم که فرج امام زمان علیه صلوات‌الله و سلامه را هرچه زودتر برساند، باید آماده باشیم؛ چراکه آمدن حضرت هم متوقف بر این است که مردم بخواهند ایشان بیاید. یعنی خدای متعال زمانی حجت آخر را می‌فرستد که مردم طالب و تشنه او باشند و بدانند که بدون ایشان دنیا آرام نمی‌گیرد و عدالت برقرار نمی‌شود.
این استاد علوم دینی افزود: اگر ما چنین حالی داشتیم، یعنی زبانمان به ذکر گویا باشد و تپش قلبمان در جهت عشق به حضرت حجت علیه‌السلام حرکت کند، یقیناً دعای ما در شب قدر که برای فرج حضرت دعا می‌کنیم، اجابت خواهد شد؛ بنابراین همان‌طور که عرض کردم، مقدمه‌اش این است که ان‌شاءالله به این ماه رجب و شعبانی که در پیش داریم با آمادگی وارد شویم، حقوق دیگران را رعایت و دل‌هایمان را صاف کنیم، کدورت‌ها را از بین ببریم و به حلال و حرام بیشتر دقت کنیم تا ان‌شاءالله توفیق استفاده از آن فرصت پرواز نهایی در شب قدر برای همه ما به بهترین وجه حاصل شود.
* دعا کردن و اجابت شدن فاصله‌ای ندارد
آیت‌الله محمدی قائنی سپس درخصوص ندای «این‌الرجبیون» نیز گفت: ما یک قاعده کلی در همه دعاها داریم، اینکه هیچ‌گاه جواب به تأخیر انداخته نمی‌‌شود؛ به این معنی که اکنون سؤال باشد و خدا بگوید من بعداً جوابتان را می‌دهم! یعنی دعا کردن و خواستن همان و اجابت کردن و حاضر شدن جواب هم همان. قیامت هم امر زمانی نیست که ما بگوییم الان ما کاری را انجام دادیم، خدا در زمان متأخر که اسمش را قیامت می‌گذاریم، به ما جواب می‌دهد و نسیه است. قیامت در باطن عالم است، یعنی اکنون ما دنیایی داریم و برزخی داریم، قیامت و برزخ ما داخل همین دنیا است و مورد خطاب خداوند متعال هستیم.
وی در خاتمه سخنان خود بیان کرد: آن‌هایی که از اولیای خدا هستند، هم‌اکنون برزخ و قیامت خودشان را می‌بینند؛ اما غالب مردم این‌طور نیستند، وقتی که این تن خاکی از روح جدا شد و پرده‌ها کنار رفت، آن موقع می‌فهمیم قیامتی که خودمان درست کرده بودیم، چطور بوده است؛ بنابراین دعاهایی که ما می‌خوانیم ازجمله همین دعای ماه رجبی که سفارش شده، پاسخش بلافاصله داده می‌شود و خاصیت دعا این است که انسان اگر آن را با دقت، توجه و خلوص نیت بخواند، چه‌بسا در همین دنیا چشم برزخی و قیامتی‌اش باز شود و آن پاسخی که با گوش قیامتی باید بشنود، همین الان می‌شنود؛ امیدوارم همه ما و شما فرصت و توفیق استفاده از این ماه و شنیدن ندای خداوند را داشته باشیم.

سمیرا گمار