اعتیاد نوجوانان به مواد مخدر، مسئله‌ای جدی است که باید مورد توجه واقع شود. در بسیاری از موارد، آن‌ها مواد مخدر را امتحان می‌کنند، اما هنوز به آن اعتیاد ندارند. این مسئله لزوم هوشیاری والدین را نشان می‌دهد. مصرف مواد مخدر در نوجوانان و کودکان بسیار نگران‌کننده است و با اثرات بلندمدت شناختی و رفتاری همراه است، چراکه مغز آن‌ها هنوز در حال رشد است.
اعتیاد و وابستگی به هر نوع مخدر، نوعی اختلال و بیماری محسوب می‌شود که شامل الگوهای نامناسب وابستگی به مواد است، درواقع هم وابستگی جسمی و هم روانی دارد و فردی که درگیر آن می‌شود حالت‌های مختلف افسردگی و اضطراب تا دردهای بدنی و مشکلات جسمی را تجربه می‌کند.
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درخصوص علل گرایش نوجوانان به اعتیاد و راهکارهای شناخت عوامل خطر با روان‌شناس تخصصی کودک و نوجوان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
‌سمانه حقیری با بیان اینکه گرچه عوامل مختلفی در گرایش نوجوان به مواد مخدر مؤثر است اما به‌نظر من مهم‌ترین عامل امروزه این است که زندگی تا حد زیادی برای نوجوان یکنواخت و کسل‌کننده شده، گفت: درواقع سبک زندگی به گونه‌ای پیش رفته که هیچ جایی برای تجربه جدید در این دوره خاص وجود ندارد.
وی افزود: این در حالی است که پیشتر نوجوانان با حضور در محلات به توپ بازی و دوچرخه‌سواری می‌پرداختند و فعالیت بدنی بخشی از روز آن‌ها را می‌ساخت اما امروز با توجه به شرایط روزمرگی که برای نوجوان به‌وجود آمده او همواره تنها است و حتی بنا به شرایط حاکم بر خانواده نه‌تنها امکان بازی با همسالان در محیط محله وجود ندارد بلکه از داشتن خواهر و برادر نیز محروم است.
وی با ابراز اینکه درواقع فراهم نبودن این بسترها ارتباطات نوجوان را محدود کرده و زندگی یکنواخت و عادی را طی می‌کند، اظهار کرد: نوجوانی دوره‌ای به‌شمار می‌رود که فرد به‌دنبال کسب تجربه‌های جدید، لذت بردن از آن‌ها و رسیدن به هیجان بوده و از زندگی خود با حال خوب لذت برده و راضی است.
این روان‌شناس تخصصی کودک و نوجوان بی‌مسئولیتی را عامل دیگری در گرایش به مواد مخدر خواند و گفت: درواقع فراهم بودن بی کم و کاست همه‌ امکانات، بی‌هدفی و بی‌انگیزگی را به‌دنبال داشته و این زندگی برای آن‌ها آنقدر کسالت‌آور و خسته‌کننده است که دوست دارند از این حالت بیرون آمده و یک تجربه جدید داشته باشند.
حقیری یکی دیگر از مسائل مهم در گرفتار شدن نوجوان به دام اعتیاد را عدم مهارت خانواده در ارتباط‌گیری درست دانست و افزود: متأسفانه امروز درگیری خانواده با مسائل مختلف بسیار بوده و در عین حال مهارت لازم در ارتباط با نوجوان و نیازهای او را ندارند؛ بنابراین ارتباط درستی بین نوجوان و خانواده و به‌ویژه والدین شکل نمی‌گیرد این در حالی است که فرد در این دوره به‌دنبال مطرح کردن خود به‌عنوان یک فرد بزرگسال بوده و دوست دارد دیده شود.
وی مطرح کرد: متأسفانه بیشتر خانواده‌ها حس استقلال مورد نیاز نوجوان را کمتر به رسمیت می‌شناسند، درواقع این موضوع همواره چالش ما با والدین است و در پی آن نوجوان احساس می‌کند که از سوی خانواده درک نمی‌شود.
وی با اشاره به اینکه ضعف در اعتماد به‌نفس نیز از دیگر عوامل تأثیرگذار در گرایش نوجوانان به مواد مخدر است اذعان کرد: با توجه به اینکه سبک زندگی ما به سمتی پیش رفته که همه‌چیز از دوران طفولیت برای نوجوان فراهم بوده و فرزندان آن جرأتمندی لازم را نداشته و بیشتر وقت خود را نیز در خانه گذرانده و ارتباطات اندکی نیز با دیگر افراد داشته‌اند.
این روان‌شناس افزود: در عین حال اگر ارتباطی هم وجود داشته بسیار کنترل‌شده بوده یعنی اگر به مهمانی هم رفته به همراه والدین بوده پس حضور فعالی در جامعه نداشته و از مهارت‌های اجتماعی پایینی برخوردار است؛ بنابراین با قرار گرفتن در محیط همسالان در مواجهه با چنین مواردی جرأت نه گفتن ندارد زیرا از سوی گروه همسالان ممکن است با القابی همچون بچه‌ننه مواجهه شود.
حقیری در تشریح علائمی که یک نوجوان درگیر به اعتیاد از خود بروز می‌دهد، گفت: مهم‌ترین علامت، نوسانات خلقی ناگهانی است که نمود آن در مواد مخدر صنعتی بیشتر است حال آنکه دسترسی برای نوجوان بنا به قیمت پایین‌تر این مواد نسبت به مواد سنتی بیشتر است.
وی با اشاره به اینکه در پی این نوسانات خلقی ناگهانی، فرد برای خود هیچ حد و مرزی قائل نیست و رفتارهای صفر و صدی از خود نشان می‌دهد، تشریح کرد: به عبارت بهتر او کارهایی را انجام می‌دهد که پیشتر سابقه نداشته و تحریک‌پذیری او به‌خصوص زمانی که نتواند به این مواد دسترسی پیدا کند، بسیار بالاست.
وی افت تحصیلی و عدم علاقه به ادامه تحصیل را از دیگر علائم دانست و افزود: علاوه بر این در برخی موارد در بین نوجوانان 15 تا 16 سال گرفتار در دام اعتیاد، شاهد برقراری ارتباطات جنسی بی حد و مرز هستیم.
این روان‌شناس کودک و نوجوان خاطرنشان کرد: علاقه‌مند بودن به ماندن در بیرون از منزل به‌ویژه در شب‌هنگام، علاقه به تنهایی، افزایش پنهان‌کاری و دوستی با افراد غیر موجه از دیگر علائم این پدیده شوم است، تصریح کرد: عدم تمرکز، پرخاشگری، قرمزی چشم و پشت گوش بنا به افزایش گردش خون در پی استعمال این مواد از دیگر علائمی است که خانواده باید به آن توجه کنند.
حقیری با بیان اینکه بهترین راهکار در مواجهه با این پدیده ازسوی والدین شناخت علت‌ها و پیشگیری است، گفت: حتی در صورت گرفتار شدن نوجوان در این دام، شناخت علت‌ها و تدبیر برای رفع آن‌ها اصلی‌ترین مسئله است که باید ازسوی والدین مورد توجه قرار گیرد.
وی با اشاره به دلایل عنوان‌شده در ابتدای بحث، بیان کرد: رفع کسالت از زندگی نوجوان از طریق تغییر در سبک زندگی، رفع مشکل ارتباط بین والدین و فرزند نوجوان و اصلاح سبک فرزندپروری نادرست که منجر به کاهش اعتماد به‌نفس پایین و افسردگی در نوجوان می‌شود ازجمله مواردی است که می‌بایست از سوی والدین مورد توجه قرار گیرد.
وی با خطاب قرار دادن والدین گفت: دوره نوجوانی جزو سخت‌ترین دوران زندگی هر فردی است و به اندازه کافی در آن استرس وجود دارد؛ بنابراین فشار والدین به فرزندان بابت درس و امتحان نباید به حدی باشد که نوجوان را وادار کند که از طریق مصرف مواد مخدر بخواهد فشار روانی اعمال‌شده بر خود را درک نکند.
این روان‌شناس کودک و نوجوان با بیان اینکه اولیای مدرسه نیز باید بدانند نوجوانی دوران پر از چالش و تنش است و نوجوان از کودکی وارد مرحله جدیدی از زندگی شده و تغییرات هورمونی شدیدی را تجربه می‌کند، اذعان کرد: درواقع به رسمیت شناخته شدن این جایگاه جدید برای نوجوان از سوی مدرسه و اولیای مدرسه بسیار حائز اهمیت است.
حقیری با اشاره به اینکه فرد در این دوران به ‌خودی خود به لحاظ روحی به‌هم‌ریخته هست پس والدین باید به این نکته توجه کنند که نباید با نصحیت کردن‌های بی‌جا، سرزنش کردن و تحقیر همیشگی این فشار وارده بر او را بیشتر کنند عنوان کرد: آنچه مسلم است اینکه والدین و اولیای مدرسه به جای اینکه خود را در مقابل نوجوان قرار دهند باید در کنار او قرار گیرند.
وی با اشاره به نقش مدارس و آموزش در آگاهی‌بخشی به نوجوانان در ارتباط با این پدیده شوم، گفت: متأسفانه امروز در مدارس ما آموزش مهارت‌های زندگی که جرأت‌مندی و افزایش اعتماد به‌نفس و قدرت نه گفتن جزو لاینفک این مهارت‌ها است، مغفول واقع شده در حالی که در بیشتر کشورها بنا به مقطع تحصیلی این مهارت‌ها همراه با سایر دروس به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه والدین باید بدانند در این دوره نوجوان نیازمند صحبت و ارتباط با یک مشاور است و این بستر را برای او فراهم کند، گفت: مسئله این است که در این دوره برخی نوجوانان دچار افسردگی شده و یا اینکه کنجکاوی او را ممکن است در مسیر غلط هدایت کند؛ بنابراین نیازمند ارتباط با یک مشاور است اما والدین با این استدلال که ما با فرزندم دوست هستم و او همه حرف‌هایش را به ما می‌زند از فراهم کردن این بستر امتناع می‌کنند در حالی که یک نوجوان هیچ‌گاه همه حرف خود را نمی‌تواند با والدین درمیان بگذارد.
وی با اشاره به نقش فرهنگ‌سازی در کاهش این آسیب نیز گفت: نکته حائز اهمیت در این مقوله فراهم کردن بستر‌ها متناسب با علاقه‌مندی و استعداد نوجوان است مثلاً فراهم کردن بسترها مرتبط با حوزه ورزش در راستای تخلیه هیجان نوجوان و یا فراهم کردن بسترهای هنری برای نوجوانانی که علاقه‌مند و مستعد در این حوزه ‌ها هستند زیرا وقتی ما نوجوان را یک چیز منع می‌کنیم باید جایگزین درستی برای آن معرفی کنیم که این امر از طریق ایجاد بسترها و فرهنگ‌سازی در این زمینه است.
وی با اینکه متسافانه دختران نوجوان ما امروز اغلب برای لاغر شدن گرفتار این پدیده شوم می‌شوند اذعان کرد: این درحالی است که با سبک درست زندگی میتوان از بروز این مسائل جلوگیری کرد.
وی در خصوص شبکه مجازی و در گسترش اعتیاد دربین نوجوانان، گفت: امروز ما شرایطی قرار گرفتیم که شبکه مجازی غیر قابل کنترل است بنابراین ما ما نمی‌توانیم اپلیکیشن ‌هایی همچون یوتیوب، اینستاگرام و سایر شبکه‌های اجتماعی را به صورت موثر تحت مراقبت قرار دهیم زیرا امروز مبایل جز لاینفک زندگی هر فردی استو درعین حال از آنجاکه درپس پرده اعتیاد مافیایی وجود دارد که به هر طریق به دنبال جذب حداکثری نوجوانان و جوانان است پس برای جلوگیری آثار سوء این بخش می‌بایست آگاهی بخشی به نوجوان در خصوص پیامدهای ناگوار استفاده از این مواد افزایش دهیم.
وی اداامه داد: نکته حائز اهمیت اینکه امروز درفیلم و سریالها نیز این مهم مورد غفلت واقع شده به طوریکه در اغلب موارد آن سر خوشی پس از استفاده ازمواد است که به نمایش گذاشته می‌شود و کسی ازپیامدهای آن حرفی به مسان نمی آورد این درحالی است نوجوانان نیز با دید این تصاویر بر حسب کنجکاوی که در درون او نهاده شده به دنبال تجربه آن می‌رود.
حقیری درواکنش به این مسئله که از طریق این اپلیکیشن هاو برنامه چگونه‌میتوان درمسیر جلوگیری وپیشگیری از اعتیاد نوجوانان ورود کرد،گفت: آنچه مسلم است اینکه محتوا تولید می‌بایست حرف جدیدی برای گفتن داشته و از گفتار نصحیتوارانه دوری گزیده و درعین حال بر پیامدهای استعمال مواد مخدر تمرکز کند.