در شرایطی که خشک‌سالی در اقصی‌نقاط کشور ریشه دوانده و زمین‌های کشاورزی دیگر آبی به خود نمی‌بینند تا روزهای پررونق گذشته را زنده کنند، روی آوردن به کشت گونه‌های کم‌آب‌بر‌ می‌تواند راهکاری برای نجات کشاورزی باشد. محصولاتی چون پسته، زعفران و گیاهان دارویی به‌دلیل نیاز به آب کم و درآمد بسیاری که از آن به‌دست می‌آید، می‌توانند جایگزین مناسبی برای انواع محصولات کشاورزی باشند.
بنابراین جایگزینی کشت محصولات با نیاز آبی پایین با محصولات پرآب، از سیاست‌ها و برنامه‌های مهمی است که در راستای مدیریت مصرف آب در بخش کشاورزی دنبال می‌شود، در این میان پسته ازجمله گیاهانی است که علاوه بر مقاومت بالا در برابر خشکی، به لحاظ اقتصادی نیز برای بهره‌برداران بسیار سودآور بوده و در جایگزینی کشت محصولات پرآب مورد توجه قرار گرفته است.
در این بین استان همدان طی سال‌های اخیر باوجود قرار گرفتن در بین استان‌های کوهستانی با میزان بارندگی کم‌تر از 250 میلی‌متر در سال مواجه بوده و این امر در کنار برداشت غیرمجاز آب از منابع آبی زیرزمینی شرایط دشت‌های استان را به بحرانی‌ترین شکل رسانده؛ بنابراین جایگزینی کشت درخت پسته با محصولات پرآب‌بری همچون هندوانه و چغندر که سالانه سطح وسیعی از مزارع، زیر کشت این محصول می‌‌رود، علاوه بر ارزش افزوده بالا و ارزآوری برای استان و کشور سبب کاهش تلفات آبی نیز خواهد شد.
بنابراین طبق آخرین خبرهای منتشرشده از سال 93 تا کنون چیزی حدود 365 هکتار از اراضی استان به باغ‌های پسته تبدیل شده‌اند که سهم شهرستان ملایر و نهاوند در این بین از سایر شهرستان‌ها در این حوزه مشهودتر است، پس در این شماره از روزنامه سپهرغرب برآن شدیم تا در گفت‌وگو با دوتن از پسته‌کاران ملایر به آخرین وضعیت کشت این محصول بپردازیم که در ادامه می‌خوانید:
کشاورز پسته‌کار اهل روستای دهنو عبدالملکی با بیان اینکه بالغ بر یک هکتار و چهار جریب از اراضی خود را از 6 سال پیش به توصیه جهاد کشاورزی به باغ پسته تبدیل کرده است، گفت: سال دوم کشت بود که با خرید نهال از استان کرمان اقدام به پیوند کردیم.
شیروده خزایی با تأکید بر اینکه خوشبختانه سال جاری شاهد به بار نشستن تعدادی از نهال‌ها بودیم عنوان کرد: پیش‌تر این اراضی به کشت گشنیز، گندم و چغندر اختصاص داشت اما در پی چالش کم‌آبی برآن شدیم تا در راستای مدیریت آب این محصول را کشت کنیم.
وی با ابراز اینکه در سال نخست کشت آن محصول 900 نهال یارانه‌دار ازسوی جهاد کشاورزی به ما واگذار شد تشریح کرد: متأسفانه پس از آن در این زمینه دیگر حمایت مالی نشدیم.
این پسته‌کار ملایری با اشاره به اینکه پسته دیربازده است و پس از 10 سال می‌توان درخصوص اینکه محصول برداشتی توجیه اقتصادی داشته یا خیر صحبت کرد، گفت: سال گذشته برای نخستین‌بار محصول محدودی برداشت کردیم اما سال جاری حجم برداشت به 200 کیلو رسید که عمده آن را به‌صورت تعارف در بین خویشاوندان و اطرافیان توزیع کردیم.
خزایی با اشاره به گونه پسته کشت‌شده در باغ خود، گفت: احمدآقایی و اکبری را با مشورت با کارشناسان و بازدید از باغ‌های کرمان و رفسنجان انتخاب کردم.
وی با ابراز اینکه خوشخبتانه کلاس ترویج جهاد کشاورزی درخصوص این محصول دایر بوده اما بنده شخصاً به این کار بسنده نکرده و با حضور در استان‌های سرآمد این محصول نسبت به گفت‌وگو با کارشناس و کشاورزان پرداخته و از آن‌ها مشورت می‌گیرم، عنوان کرد: خوشبختانه این محصول کم‌آب‌بر جایگزین خوبی برای محصولات پرآب‌بر است.
این کشاورز فعال با بیان اینکه در استان‌های کم‌آب همچون کرمان با توجه به منابع آب در دسترس، این محصول ماهی یک بار آبیاری می‌شود گفت: خوشبختانه با فراهم بودن منابع آب بیشتر در همدان امکان آبیاری بیشتر در استان ما فراهم است بنابراین نهالستان‌های همدان با قوت بیشتری پا می‌گیرند.
خزایی عدم دسترسی به کود و سم مناسب را از مهم‌ترین چالش‌های پیش روی باغداران این محصول اعلام کرد و افزود: متأسفانه جهاد کشاورزی نیز پاسخ درخوری در این زمینه ارائه نمی‌دهد و تنها برخی سموم را معرفی می‌کند که با توجه به بی‌کیفیت بودن سموم موجود در بازار، گاهی تا چند بار باید سم‌پاشی انجام شود تا نتیجه لازم را شاهد باشیم.
دیگر باغدار اهل روستای افسریه بخش جوکار ملایر نیز با بیان اینکه حدود دو و نیم هکتار از اراضی خود را به کشت این محصول کم‌آب‌بر اختصاص داده، اذعان کرد: باوجود دیربازده بودن پسته، دولت و به تبع آن جهاد کشاورزی، هیچ حمایتی از کشت این محصول نمی‌کنند.
قربان افشار با بیان اینکه سال جاری بخشی از باغ‌های خود را برای فروش گذاشتم عنوان کرد: دیگر از پس رسیدگی به باغ به لحاظ تأمین منابع مالی برنمی‌آیم.
وی با عنوان اینکه متأسفانه طی این سال‌ها کارشناسان جهاد کشاورزی حتی یک بار هم در باغ حاضر نشدند چه برسد به اینکه بخواهند مباحث آموزشی و ترویجی را به ما ارائه کنند گفت: بازهم تأکید می‌کنم امروز اگر من نیازمند راهنمایی باشم، با کارشناسان رفسنجانی و کرمانی راحتر می‌توانم ارتباط بگیرم زیرا کارشناسان همدان اصلاً در ارتباط با این محصول آگاهی و دانش ندارند.
این کشاورز پسته‌کار با اشاره به اینکه نهال مورد نیاز برای احداث این باغ را شخصاً از شهر بانک خریداری کرده و دو سال پیش نسبت به پیوند زدن آن اقدام کردم که در این راستا نیز کارشناسان ملایری چیزی در چنته نداشتند؛ بنابراین از طریق شبکه‌های مجازی و مشاوره با کارشناسان استان‌های مطرح نسبت به آموختن آن اقدام کردم افزود: متأسفانه در حوزه کود و سم نیز حمایت خاصی از ما نمی‌شود.
افشار با تأکید بر اینکه قطعی برق نیز خود مزید بر علت شد که مشکلات ما باغداران دوچندان شود افزود: نکته این است که من به‌جز باغ پسته، 400 نهال گردو و یک هکتار بادامزار دیم هم دارم که متأسفانه در پی قطعی برق تمامی آن‌ها خشک شدند.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ درخت پسته جزو درختان دیربازده محسوب می‌شود و برای دستیابی به عملکرد و بازدهی اقتصادی می‌بایست بسیار صبور بود اما به‌طور کلی درختان پسته از سال چهارم الی پنجم پس از کشت شروع به باردهی می‌کنند ولی میزان آن بسیار کم و در حدود یک یا نهایتاً دو کیلوگرم به ازای هر درخت است و به‌تدریج و با افزایش سن درخت میزان عملکرد و باردهی درخت نیز افزایش می‌یابد به طوری که در سال پانزدهم پس از کاشت درخت به باردهی اقتصادی می‌­رسد و به طور معمول و در شرایط عادی هر درخت پسته می‌تواند حدود 15 کیلوگرم میوه تولید کند.
میزان برداشت پسته از یک باغ اقتصادی به رقم کشت‌شده و پربار و یا کم‌بار بودن رقم بستگی زیادی دارد اما به‌صورت متوسط و با توجه به عوامل مختلف تأثیرگذار به ازای هر هکتار باغ پسته می‌توان حدود هفت تن پسته برداشت کرد و از سود آن پس از سال‌ها انتظار لذت برد؛ البته لازم به ذکر است گرچه درختان پسته دیر به بازدهی اقتصادی می‌رسند اما عمر مفید بسیار طولانی دارند و تخمین زده‌اند که یک درخت پسته ممکن است تا حدود 300 سال باردهی اقتصادی داشته باشد؛ بنابراین انتظار می‌رود در راستای حمایت و امیدآفرینی در باغداران این محصول، جهاد کشاورزی برنامه حماتی خاصی را در نظر بگیرد.

طاهره ترابی مهوش