زنان یکی از سرمایه‌های با ارزش هر کشور به‌خصوص در کشور ما هستند. در حقیقت، مشارکت جدی زنان کلید رشد و ترقی کشور محسوب می‌شود و بر همین اساس به‌عنوان جمعیت فعال کشور، تأثیری مستقیم بر پیشرفت و توسعه همه‌جانبه جامعه دارند.
میزان مشارکت زنان در تصمیم‌های کلان کشور و همچنین حضور آنان در پست‌های مدیریتی، به‌عنوان معیار توسعه جنسیتی و توانمندسازی زنان محسوب می‌شود که یکی از پیش‌نیازهای اصلی آن دستیابی به خودباوری است، خودباوری احساس درونی فرد نسبت بــه قابلیت‌ها، ظرفیت‌ها، شایستگی‌ها و توانمندی‌هایی است که خداوند در وجود او تعبیه کرده است. به گونه‌ای که وی با آن‌ها احساس ارزشمند بودن و عزت نفس کرده و اعتقاد راسخی مبنی بـر توانایی انجام کارهای دشوار و چالشی، برای نیل به اهداف متعالی در او ایجاد می‌شود. اما یقیناً رسیدن به خودباوری نیازمند پیش‌زمینه است که می‌بایست بسترهای آن در جامعه فراهم باشد.
بنابراین با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با فوق دکتری روان‌شناسی سلامت، بنیانگذار و رئیس مرکز مشاوره و روان‌شناسی سیمین روان گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
معصومه حاتمی با بیان اینکه خودباوری همان عزت نفس است گفت: یک اشتباه رایج در جامعه وجود دارد و آن اینکه همه عزت نفس را با اعتماد به‌نفس یکی می‌دانند به طوری که بارها شده مراجعه‌کنندگان در ابراز احوالات خود دو مفهوم را با یکدیگر خلط کرده و عنوان می‌کنند ما فاقد اعتماد به‌نفس یا همان عزت نفس هستیم در حالی ات که این دو مفهوم با یکدیگر تفاوت فاحشی دارند.
وی افزود: تفاوت این دو مفهوم را اینگونه می‌توان بیان کرد که در مبحث اعتماد به‌نفس، فرد به ازای هر مهارتی که در دنیا وجود دارد، می‌تواند به خود اعتماد داشته و یا نداشته باشد؛ مثلاً در مهارت آشپزی، رانندگی و یا هر مهارت دیگر فرد به طور جداگانه می‌تواند مدعی داشتن اعتماد به‌نفس بوده و یا در صورت نداشتن آن مهارت، فاقد این احساس باشد اما در مقابل عزت نفس یا خودباوری برای هر فرد در دنیا تنها یکی است.
فوق دکتری روان‌شناسی سلامت با ابراز اینکه در صورت داشتن عزت نفس یا همان خود‌باوری، فرد خویشتن خود را دوست داشته و در عین حال خود را ارزشمند می‌داند، تشریح کرد: در واقع در پی خودارزشمندی فرد به این باور می‌رسد که ارزشمند است.
حاتمی با اشاره به اینکه این باور به خودارزشمندی در 6 زمینه جسمانی عاطفی، اجتماعی، عقلانی، معنوی و جنسی محقق می‌شود، تصریح کرد: آنچه مسلم است اینکه من روان‌شناس وقتی در اتاق درمان به این نتیجه می‌رسم که فرد به خودباوری رسیده و یا به تعبیر بهتر، فرد منِ ارزشمند دارد، بدان معناست که وی در عزت نفس به یک نمره مقبولی در ابعاد مختلف عنوان‌شده رسیده نه اینکه نمره 20 را گرفته و کمال‌گرا است.
وی افزود: مثلاً در بعد جسمانی اگر دختری قدش کوتاه یا بلند، لاغر یا چاق یا اینکه دارای موی مجعد یا صاف است، مشکلی نداشته و از مرحله پذیرش و خودباوری عبور کرده و خویشتن خود را با این خصوصیات دوست دارد.
این روان‌شناس افزود: در بعد عاطفی هم همین گواه است؛ یعنی ممکن است فردی بداخلاق یا عصبانی بوده و حتی ممکن است به لحاظ ارتباط با دیگران با مشکل مواجه شود اما با این وجود خود را دوست دارد؛ البته این بدان معنا نیست که این فرد به‌دنبال تعلیم نرفته و آموزش نمی‌بیند نکته مثبتش این است که خود را سرزنش نمی‌کند و خویشتن خود را سرکوب نمی‌کند.
حاتمی، خاطرنشان کرد: در بعد اجتماعی نیز مثلاً فرد در روستا زندگی می‌کند و یا مستأجر بوده و خودرو زیر پای او پرایدی است قراضه؛ بنابراین در صورت داشتن خودباوری و عزت نفس نه اینکه این فرد برای ارتقای داشته‌های خود تلاش نمی‌کند اما همزمان از خانه و ماشینی که دارد به بهترین شکل مراقبت کرده و آن را تمیز نگه می‌دارد.
وی با بیان اینکه درواقع وقتی دیدید فردی دوست دارد که به خودش، پوستش و یا وسایلش رسیدگی کند؛ او خودباور است، اذعان کرد: نکته کلیدی موضوع اینجاست که در علم روان‌شناسی به چیزی که باعث آرامش ما شده و حال ما را خوب می‌کند، مثلث نوازش گویند.
وی در تشریح چگونگی عملکرد نوازش، خاطرنشان کرد: سه ضلع این مثلث برای رسیدن به نتیجه مطلوب باید بر اساس قاعده‌ای خاص حرکت کند بدان معنا که از خودنوازی یا خویشتن‌نوازی حرکت کرده و به هم‌نوازی رسیده و در ادامه وارد ضلع دیگرنوازی شود.
این روان‌شناس سلامت افزود: این بدان معنا است که در مرحله نخست فرد می‌بایست خود را دوست داشته و خویشتن را نوازش کند و برای خود هدیه بخرد و حتی جلوی آینه خود را بغل کند و در مرحله بعدی این روند را در بعد خانواده از طریق همنوازی با اعضای خانواده (همسر و فرزندان و در صورت مجرد بودن والدین، خواهر و بردار) پیش برده و در نهایت به دیگرنوازی در جامعه برسد.
حاتمی افزود: اما در جامعه ما یک اتفاق وحشتناک افتاده و آن اینکه حرکت این مثلت معکوس است؛ یعنی افراد به‌ویژه زنان بیشتر انرژی‌شان را در جامعه برای دیگرنوازی به‌کار گرفته و دچار طرحواره یا همان ایثارگری‌ها و فداکاری بی‌مورد شده و دیگر توانی برای خودنوازی ندارند که بخواهیم روی آن خودباوری کار کنیم.
وی در واکنش به اینکه این خودباوری و درواقع عزت نفس متأسفانه در بین بانوان جامعه ما با ضعف شدیدی مواجه است، به‌نظر شما مؤلفه‌های مؤثر در این موضوع چیست؟ چه مؤلفه‌ها و عواملی باعث می‌شود که خودباوری در بین زنان ما تقویت شود؟ بیان کرد: برای اینکه این خودباوری در زنان شکل بگیرد در بدو امر باید به این نکته دقت کنیم که نمره عزت نفس زنان نسبت به مردان در جامعه کمتر است.
این روان‌شناس ادامه داد: در چرایی این موضوع، باید به باورهای غلطی پرداخت که از گذشته وجود داشته و به ما نیز منتقل شده مثلاً اینکه زنان ضعیف‌تر از مردان هستند و یا اینکه به‌تنهایی نمی‌توانند به استقلال برسند و حتماً باید ازدواج کنند و حتی در مواجهه با دختران مجرد از واژه و کلمات دلسوزانه استفاده می‌شود.
حاتمی با بیان اینکه البته این باورهای غلط برخواسته از فرهنگ ما نیست بلکه از زمان خلقت بشر و غارنشینی این رویکرد وجود داشته اذعان کرد: بدان معنا که از همان سال‌های ابتدای خلقت و زندگی در غار، مردان دست به فعالیت و کار می‌زدند و حتی عده‌ای از آن‌ها در ورودی غار ایستاده تا حیوانات وارد نشوند؛ بنابراین از ابتدای خلقت، زنان مورد حمایت بوده‌اند.
وی، افزود: اما بر اساس پیشرفت‌ها در ابعاد مختلف صنعتی، اجتماعی و اشتغال امروز همه‌چیز متحول شده یعنی زنان و مردان نه‌تنها از بعد عاطفی مکمل یکدیگر هستند، بلکه از لحاظ اقتصادی همدیگر را همراهی می‌کنند.
این روان‌شناس با بیان اینکه البته منظور من از تحول، تساوی بین زن و مرد نیست بلکه بدان معناست که تابوهای اشتباه را باید شکسته و به زنان آموزش دهیم که شما یک فرد و انسان مستقلی هستید عنوان کرد: بازهم تأکید می‌کنم نگاه من اصلاً جنسی نیست بلکه انسانی است؛ بنابراین در این جامعه ما با نوعی انسان مواجهیم زن و مرد؛ در صورتی که تابوهای اشتباه و افکار غلط را بشکنیم، رسیدن به این خودباوری سهل‌تر خواهد بود.
حاتمی با بیان اینکه یکی از دلایلی که همواره برخی‌ها از آن به‌عنوان دلیلی بر عزت نفس پایین در خانم‌ها به‌ویژه در کشورهای آسیاس شرقی و ایران از آن یاد می‌برند، بزک و دوزک و عمل‌های زیبایی بیش از حدی است که زنان ما استفاده دارند، عنوان کرد: متأسفانه زنان ما در نبود خودباوری آنقدر خود را درگیر ظواهر کرده‌اند که این مفهوم در جامعه رسوخ کرده که زنان خویشتن خود را دوست ندارند و به همین دلیل دست به جراحی زیبایی و آرایش‌های آنچنانی می‌زنند.
وی مطرح کرد: همواره در اتاق درمان به مراجعه‌کنندگان توصیه می‌کنم همراه با توجه به آراستگی خود، حتماً وقتی را برای مطالعه درخصوص مهارت خودباوری، دیدن فیلم‌ها و پادکست‌های مرتبط با این موضوع درنظر بگیرند.
وی در پاسخ به این پرسش که چرا خودباوری نقش کلیدی در رشد فردی و حرفه‌ای زنان دارد؟ گفت: اصولاً ریشه تمام مهارت‌های دنیا که شامل 13 مهارت است از کنترل خشم گرفته تا همدلی و مسئولیت‌پذیری، خودباوری یا همان عزت نفس و من ارزشمند است؛ یعنی به‌واقع بستر شکوفایی همه مهارت‌ها، خودباوری است.

طاهره ترابی مهوش