گشنیز نهاوند پس از سالها گرفتاری در پیچ و خم بازار فروش و صادرات به همت جهاد کشاورزی و با همکاری بخش خصوصی در آستانه ورود به بورس کالاهای کشاورزی قرار دارد، از سوی دیگر به گفته مدیر باغبانی جهاد کشاورزی استان همدان، پرونده گشنیز نهاوند برای جهانیشدن و ثبت در سازمان فائو در حال تکمیل است.گشنیز نهاوند پس از سالها گرفتاری در پیچ و خم بازار فروش و صادرات به همت جهاد کشاورزی و با همکاری بخش خصوصی در آستانه ورود به بورس کالاهای کشاورزی قرار دارد، از سوی دیگر به گفته مدیر باغبانی جهاد کشاورزی استان همدان، پرونده گشنیز نهاوند برای جهانیشدن و ثبت در سازمان فائو در حال تکمیل است.
![](/Media/News/2025/01/202501271737957403044.jpg)
گشنیز، گیاهی با نام علمی Coriandrum sativum، یکی از قدیمیترین گیاهان دارویی و ادویهای است که در سراسر جهان مورد استفاده قرار میگیرد. این گیاه بهدلیل عطر و طعم منحصر بهفردش، جایگاه ویژهای در آشپزی و صنایع غذایی دارد. علاوه بر این، گشنیز دارای خواص دارویی فراوانی است که از دیرباز در طب سنتی مورد توجه بودهاند. از کاهش التهاب و بهبود هضم گرفته تا کنترل قند خون، گشنیز بهعنوان یک گیاه همهکاره شناخته میشود.
کشت گشنیز بهدلیل نیاز کم به آب و مقاومت نسبی در برابر شرایط نامساعد جوی، در بسیاری از مناطق جهان رواج دارد. این گیاه در خاکهای مختلف قابلیت رشد دارد، اما خاکهای سبک و غنی از مواد آلی برای کشت آن مناسبتر هستند. گشنیز بهطور معمول در دو فصل بهار و پاییز کشت میشود و دوره رشد آن نسبتاً کوتاه است، که این موضوع باعث میشود کشاورزان بتوانند در یک سال چندین بار اقدام به کشت آن کنند.
در ایران، شهرستان نهاوند بهعنوان یکی از قطبهای اصلی تولید گشنیز شناخته میشود. شرایط آبوهوایی مساعد و خاک حاصلخیز این منطقه، باعث شده تا گشنیز نهاوند از کیفیت و عطر بینظیری برخوردار باشد. کشاورزان نهاوندی سالهاست که به کشت این گیاه مشغول هستند و گشنیز تولیدی این منطقه نهتنها در بازارهای داخلی، بلکه در بازارهای خارجی نیز طرفداران بسیاری دارد.
با این حال، کشت گشنیز در نهاوند با چالشهایی نیز همراه است. ازجمله این چالشها میتوان به نوسانات قیمت، عدم استفاده از ماشینآلات مدرن و ضایعات بالای محصول اشاره کرد. با این وجود، گشنیز نهاوند همچنان بهعنوان یکی از محصولات راهبردی این منطقه مطرح است و با حمایتهای بیشتر و بهبود روشهای کشت، میتوان به آیندهای روشن برای این محصول امیدوار بود.
از مجموع زمین زیر کشت شهرستان نهاوند پنج هزار هکتار زیر کشت گشنیز است که بهطور متوسط از هر هکتار 2.5 تن محصول برداشت میشود. با توجه به اینکه این شهرستان 40درصد از گشنیز تولیدی کشور را تأمین میکند با تعدادی از کشاورزان فعال در این حوزه و حجتالله شهبازی؛ معاون باغبانی جهاد کشاورزی استان همدان گفتوگویی ترتیب دادیم تا تصویری درست از ظرفیت موجود در محصول گشنیز و بازار آن ارائه دهیم.
قاسم جهانیان از کشاورزان بخش گیان نهاوند در گفتوگوبا خبرنگار سپهرغرب با اشاره به اینکه 50 درصد مزارع منطقه، زیر کشت گشنیز است گفت: از هر هکتار حدود دو تن بهطور متوسط گشنیز برداشت میشود.
وی با ابراز اینکه با تقویت خاک و رعایت موارد بهرهوری این میزان به 3.5 تن هم میتواند برسد افزود: مهمترین مشکل بازار فروش محصول است چراکه گشنیز ما را دلال میخرد و این باعث شده که بعضی از کشاورزان محصول خود را تا کیلویی 50 هزار تومان هم بفروشند.
این کشاورز نهاوندی با اشاره به اینکه محصول خود را کیلویی 40هزار تومان فروخته اظهار کرد: مهمترین مشکل ما خامفروشی است؛ یعنی بعد از بوجاری، در گونیهای 40 کیلویی بستهبندی شده و به پاکستان صادر میشود.
جهانیان در ادامه با اشاره به اینکه با توجه به عطر و طعم گشنیز نهاوند، بیشترین سود را پاکستان از زحمت ما میبرد افزود: این کشور روی فرآوری گشنیز از تهیه ادویه تا اسانسگیری سرمایهگذاری کرده است.
وی با اشاره به اینکه واحدهای بوجاری، دانه گشنیز را کیلویی 70 هزار تومان میفروشند بیان کرد: حمایت دولت باید در قالب احداث واحدهای فرآوری باشد تا از این محصول برای کشاورز و منطقه سودی باقی بماند.
این کشاورز منطقه گیان در ادامه درباره حمایتهای دولت در قالب طرح جهش تولید دیمزارها گفت: این طرحها به سرانجام نمیرسد چراکه با واقعیتها همخوانی ندارد؛ به طور مثال اگر قرار است وامی بدهند، کشاورز را به بانک معرفی میکنند، آنها هم آنقدر سنگاندازی میکنند و باید به ادارات مختلف برویم که از گرفتن تسهیلات منصرف میشویم.
در ادامه، وضعیت کشت گشنیز و همچنین حمایتهایی که از این ظرفیت در نهاوند وجود دارد تا هم بهصورت ادویه، اسانسگیری و هم بهصورت داروی گیاهی بتوان از آن بهره برد و آنجا را به یکی از مراکز ثقل رونق اقتصادی شهرستان بدل کرد را در گفتوگو با کشاورز بخش خزل نهاوند بررسی کردیم.
علیپناه خزایی در گفتوگو با خبرنگار سپهرغرب اظهار کرد: یکهشتم مزارع بخش خزل به کشت گشنیز اختصاص یافته و هر کیلو گشنیز را سال جاری 30 هزار تومان فروختیم.
وی با بیان اینکه در موقع فروش دلالان به مزارع مراجعه میکنند و با برگه چک محصول را میخرند افزود: خدا میداند که چه زمانی پول کشاورز را برگردانند، این در حالی است که ما باید قسط بانک و مخارج کشت بعدی را در موعد مقرر و بهصورت نقد بپردازیم اگر یک روز تأخیر در پرداخت وام داشته باشیم دیرکرد هم اضافه میشود.
وی در ادامه بر ضرورت خرید تضمینی این محصول توسط دولت تأکید کرد و افزود: اگر دولت مثل گندم گشنیز را هم بخرد بازار دلالی جمع میشود و کشاورز راحتتر میتواند به کشت محصول بپردازد البته در دو سال اخیر برای خرید گندم نیز مشکلات زیادی ایجاد کرد.
وی در پایان با اشاره به اینکه یکی از مشکلات ما ماشینآلات قدیمی است که باعث هدررفت و افزایش ضایعات میشود خاطرنشان کرد: درست است که در حال حاضر بیشتر فرایند کشت بهصورت مکانیزه انجام میشود اما چون ماشینآلات کرایهای است و مستهلک شده باعث میشود کار کشت با مشکل مواجه گردد.
کشاورز اهل بخش زریندشت شهرستان نهاوند در گفتوگو با خبرنگار سپهرغرب با اشاره به کاهش سطح زیر کشت گشنیز در سال جاری گفت: علت این امر ثابت ماندن قیمت گشنیز طی دو سال اخیر است.
یزدان دارایی در ادامه عامل تثبیت قیمت گشنیز را تحریم روسیه و اشباع بازار پاکستان با محصول این کشور دانست و افزود: اگرچه گشنیز روسیه عطر و کیفیت محصول ایرانی را ندارد اما پاکستان دیگر مثل قبل محصول ما را نمیخرد و روسیه با این حجم از ارائه گشنیز اجازه افزایش قیمت را نمیدهد.
وی در پاسخ به این پرسش بوجاریها گشنیز را از کشاورزان چقدر میخرند؟ بیان کرد: بستگی دارد که با کمباین محصول برداشت شده باشد یا خرمنکوب، قیمت خرید محصول خرمنکوبشده گرانتر است چون دانهها سالمتر میمانند بنابراین این محصول را بین 58 تا 60 هزار تومان میخرند.
این صادرکننده گشنیز با بیان اینکه وقتی کشت گشنیز برای کشاورز بهصرفه است که بتواند آن را بین 70 تا 80 هزار تومان بفروشد گفت: دولت با کاهش تعرفههای گمرکی در حوزه صادرات و ارائه تسهیلات برای خرید ماشینآلات مدرن که ضایعات را کاهش دهند، بهترین حمایت را میتواند داشته باشد.
دارایی در خاتمه گفت: گشنیز یکی از محصولات بسیار مفید است چراکه باعث تقویت خاک شده و میتوان بعد از آن کشت دوم داشت در عین حال آمادهسازی مزرعه نیز هزینه زیادی ندارد بنابراین کشاورزان مشتاق هستند گشنیز بکارند اما مدیریت بازار فروش نیاز به حمایت دارد.
در ادامه مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در گفتوگوی اختصاصی با خبرنگار سپهرغرب با اشاره به ظرفیتهای موجود در کشت گیاهان دارویی استان همدان گفت: در حوزه گیاهان دارویی، بر اساس آخرین آمار سال 1402، سطح زیر کشت استان همدان 10 هزار و 270 هکتار بوده و تولید گیاهان دارویی به 21 هزار تن رسیده است.
*نهاوند پیشتاز در تولید گیاهان دارویی
حجتالله شهبازی با اشاره به اینکه شهرستان نهاوند با چهار هزار و 819 هکتار، حدود 47 درصد از سطح زیر کشت استان را در تولید گیاهان دارویی به خود اختصاص داده و رتبه نخست را در استان دارد اظهار کرد: همچنین، از 21 هزار تن تولید گیاهان دارویی، 10 هزار و 845 تن (حدود 52 درصد) در نهاوند تولید میشود.
وی در ادامه با تأکید بر جایگاه گشنیز در حوزه گیاهان دارویی افزود: در میان محصولات گیاهان دارویی، گشنیز با چهار هزار و 395 هکتار سطح زیر کشت و تولید 11 هزار و 155 تن، رتبه نخست را دارد. در استان همدان، 32 نوع محصول گیاهی بهصورت آبی یا دیم کشت میشود که گشنیز جایگاه ویژهای در میان آنها دارد.
*پرونده گشنیز روی میز فائو
این مقام مسئول با بیان اینکه برای استفاده حداکثری از ظرفیت تولید این محصول طی سالهای اخیر تلاش کردهایم که پرونده آن را تکمیل و برای ثبت جهانی به فائو ببریم افزود: در صورت تأیید نهایی، برنامههایی برای توسعه فرآوری، بستهبندی و صادرات گشنیز در سطح بینالمللی اجرا خواهیم کرد. بهعنوان مثال، در جلسه اخیر مجمع بسیجیان نهاوند، موضوع گشنیز بهعنوان یکی از طرحهای اولویتدار شهرستان مطرح و مصوب شد که ظرفیتهای اقشار بسیج، فرمانداری و استان برای تقویت کشت این محصول پای کار بیایند. هدف ما ایجاد حساسیت و توجه بیشتر به این محصول در سطح شهرستان و استان است.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان در ادامه با اشاره به اینکه حوزه تحقیقات کشاورزی، پژوهش روی بذر گشنیز را جزو اولویتهای خود قرار داده و تلاش میکنیم باوجود زمانبر بودن پژوهشها بتوانیم سریعتر از نتایج آن بهره ببریم افزود: در زمینه بذر گشنیز، واحدهای فرآوری در نهاوند اقدام به بوجاری، ضدعفونی و کیسهگیری بذرهای بومی میکنند تا کیفیت آنها برای کشت بهبود یابد. همچنین، در حال رایزنی برای واردات بذرهای باکیفیت از سایر کشورها هستیم تا در قالب کشاورزی قراردادی در نهاوند استفاده شود.
شهبازی با اشاره به اقدامات انجامشده برای افزایش گستره تحت پوشش مکانیزاسیون کشاورزی در حوزه گیاهان دارویی گفت: در این حوزه تلاش شده با همکاری سازمان جهاد کشاورزی و شرکتهای سازنده ماشینآلات، ضریب مکانیزاسیون در کشت و برداشت گشنیز افزایش یابد. این اقدامات به کاهش ضایعات و افزایش بهرهوری کمک خواهد کرد.
وی در ادامه افزود: برای حل مشکل ضایعات ناشی از فرسودگی ماشینها، برنامهریزی کردهایم تا کارشناسان مکانیزاسیون در زمان برداشت، بر تنظیم دقیق دستگاهها نظارت کنند و ریزش محصول را به حداقل برسانند. همچنین، با همکاری دو شرکت تولیدکننده ماشینآلات در استان، ادوات کاشت، داشت و برداشت گشنیز را در مزارع الگویی آزمایش کردهایم تا بتوانیم این روشها را به سایر کشاورزان نیز آموزش دهیم.
مدیر باغبانی سازمان جهاد کشاورزی استان همدان ضمن تبیین روشهای برداشت گشنیز اظهار کرد: دو روش برداشت وجود دارد یکی استفاده از کمباین و دیگری روشهای سنتی. ما برنامهریزی کردهایم که کارشناسان ما در زمان برداشت، تنظیمات کمباین را بهطور دقیق انجام دهند تا ریزش و شکستگی دانهها کاهش یابد. این اقدامات کمک میکند تا دانهها بهصورت سالم و کامل برداشت شوند.
شهبازی درباره مشکلات و نگرانیهای کشاورزان برای فروش این محصول بیان کرد: ما در حال تلاش هستیم تا تجار ایرانی را در زمان خرید و فروش محصول در شهرستان نهاوند مستقر کنیم. همچنین، قصد داریم جلساتی را در زمان برداشت محصول برگزار کنیم تا تجار ایرانی و خارجی (مانند هندیها و پاکستانیها) در این جلسات حضور یابند. اگرچه این کار در بخش خصوصی انجام میشود، اما دولت میتواند از طریق راهنمایی و ساماندهی به بهبود این فرآیند کمک کند.
وی با تأکید بر لزوم راهاندازی و تقویت زنجیره ارزش در محصول گشنیز افزود: تلاش ما این است که کشاورزان نهاوندی بیشتر به سمت کشاورزی قراردادی سوق پیدا کنند، اگر بتوانیم آن را گسترش دهیم، کشاورزان از ابتدا میدانند که چند هکتار بکارند، چه مقدار محصول تحویل دهند و حداقل قیمت چقدر خواهد بود. این موضوع به ثبات بازار کمک میکند. در نمایشگاه صادراتی گیاهان دارویی و کشاورزی که سال گذشته در تهران برگزار شد، برخی تجار موفق به انعقاد قراردادهای صادراتی برای گشنیز و گیاهان دارویی شدند. اگر این قراردادها عملیاتی شود، میتوانیم کشاورزی قراردادی را گسترش دهیم.
وی در تکمیل برنامههای جهاد کشاورزی درخصوص ساماندهی بازار گشنیز گفت: در حال حاضر بهدنبال ایجاد زمینه ورود گشنیز به بورس کالاهای کشاورزی هستیم. مقدمات این کار با همکاری معاون باغبانی و مجری گیاهان دارویی آغاز شده و بخش خصوصی نیز از این طرح حمایت میکند.
این مسئول در پایان عنوان کرد: این اقدامات به بهبود صادرات، مکانیزاسیون و تجارت گشنیز کمک خواهد کرد. گشنیز نهاوند یک محصول افتخارآمیز است که میتواند به صادرات، ارزآوری، افزایش درآمد خانوادههای روستایی و ایجاد اشتغال کمک کند.
شهرستان نهاوند، بهعنوان یکی از قطبهای اصلی تولید گشنیز در ایران، از دیرباز بهدلیل شرایط آبوهوایی مساعد و خاک حاصلخیز، در کشت این محصول پیشرو بوده. گشنیز، بهعنوان یک گیاه دارویی و ادویهای پرکاربرد، نهتنها در بازارهای داخلی، بلکه در بازارهای جهانی نیز جایگاه ویژهای دارد. با این حال، با وجود ظرفیتهای بالای تولید گشنیز در نهاوند، چالشهایی مانند نبود زیرساختهای فرآوری، ضعف در بازاریابی و صادرات و نوسانات قیمت، مانع از بهرهبرداری کامل از این ظرفیت شدهاند.
یکی از مهمترین مشکلات کشاورزان گشنیزکار در نهاوند، نبود واحدهای فرآوری مدرن و صنعتی در منطقه است. بیشتر گشنیز تولیدی بهصورت خام و بدون فرآوری به فروش میرسد، این موضوع باعث کاهش ارزش افزوده و سودآوری برای کشاورزان میشود. ایجاد کارخانههای فرآوری گشنیز در نهاوند میتواند به تولید محصولاتی مانند اسانس، پودر و عصاره گشنیز منجر شود که نهتنها ارزش اقتصادی بیشتری دارند، بلکه امکان صادرات آنها به بازارهای جهانی نیز فراهم میشود. این امر نیازمند سرمایهگذاری دولتی و خصوصی در این حوزه است.
علاوه بر این، حمایت از صادرات گشنیز نهاوند به بازارهای بینالمللی نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. با توجه به کیفیت بالای گشنیز تولیدی در این منطقه، میتوان با ایجاد شبکههای بازاریابی قوی و حضور در نمایشگاههای بینالمللی، بازارهای جدیدی برای این محصول ایجاد کرد. همچنین، ارائه تسهیلات و مشوقهای صادراتی به کشاورزان و تجار میتواند به توسعه صادرات گشنیز کمک کند و درآمدزایی بیشتری برای منطقه به همراه داشته باشد.
بازاریابی داخلی نیز نیازمند توجه ویژه است. بسیاری از کشاورزان نهاوندی بهدلیل نبود شبکههای توزیع مناسب، مجبور به فروش محصول خود به قیمت پایین به دلالان میشوند. ایجاد تعاونیهای کشاورزی و تشکلهای مردمی میتواند به کشاورزان کمک کند تا محصولات خود را با قیمت مناسبتری به بازار عرضه کنند. همچنین، استفاده از فناوریهای نوین مانند فروش اینترنتی و بازاریابی دیجیتال میتواند به گسترش بازار فروش گشنیز نهاوند کمک کند.
در نهایت، برای بهبود وضعیت کشت گشنیز در نهاوند، نیازمند همکاری همهجانبه دولت، بخش خصوصی و کشاورزان هستیم. ایجاد زیرساختهای فرآوری، حمایت از صادرات، و تقویت بازاریابی داخلی و بینالمللی، میتواند به رشد اقتصادی منطقه و افزایش درآمد کشاورزان منجر شود. با برنامهریزی دقیق و اجرای طرحهای توسعهای، میتوان گشنیز نهاوند را بهعنوان یک برند معتبر در بازارهای داخلی و جهانی مطرح کرد و از این طریق، گامی بلند در جهت توسعه پایدار این منطقه برداشت.
شناسه خبر 91470