در واکاوی آنچه که در سطح جامعه و امور روزمره مردم می‌گذرد به اذعان پژوهشگران اجتماعی و جامعه شناسان، نشانه‌های انباشت ناکامی در زمینه‌های مختلف مشهود است که این مسئله چنانچه از سوی مسوولان امر، مدیریت و برای آن چاره‌اندیشی نشود به رواج بیشتر آسیب‌هایی مانند پرخاشگری منتهی می‌شود.
به گفته روان‌شناسان، پرخاشگری رفتاری نشأت‌گرفته از هیجان، خشم و عصبانیت است و عواملی همچون ناکامی، محرومیت از علاقه‌مندی‌ها و نرسیدن به اهداف در شکل‌گیری آن نقش دارند.
این ناکامی‌ها می‌تواند در زمینه‌ها و مقاطع مختلف زندگی باشد مانند افرادی که نتوانند شغلی متناسب با وضعیت خود به‌ویژه میزان تحصیلات به‌دست آورند، همانطور که نتایج طرح آمارگیری نیروی کار مرکز آمار ایران در پاییز امسال نشان می‌دهد نرخ بیکاری جوانان 15 تا 24 ساله حدود 20 درصد و نرخ بیکاری دانش‌آموختگان آموزش عالی 11 درصد اما میانگین نرخ بیکاری بطور کلی 7.2 درصد بوده است.
برخی از افراد نیز ممکن است در زمینه ازدواج با ناکامی‌هایی مواجه شوند؛ طبق آمار سازمان ثبت احوال، بیش از 11 میلیون جوان ایرانی مجرد سن متعارف ازدواج را رد کرده و هرگز ازدواج نکرده‌اند و همچنین آمار طلاق در سال‌های اخیر قابل تأمل بوده است.
بر اساس جدیدترین آمار، نرخ رشد تعداد خانوارها در کشور از رشد جمعیت پیش گرفته است و این موضوع به عقیده کارشناسان به معنی ظهور یک تغییر اجتماعی و نشانه افزایش تمایل به زندگی مجردی و کوچکتر شدن بُعد خانوارهاست.
از طرفی بر اساس آمار سازمان پزشکی قانونی هر سال بطور میانگین 600 هزار پرونده نزاع (خشونت) به مراکز پزشکی قانونی کشور ارجاع می‌شود؛ سال گذشته بیش از 586 هزار مصدوم ناشی از نزاع خیابانی و خانگی به مراکز پزشکی قانونی سراسر کشور مراجعه کردند که از این تعداد 67 درصد مرد و 33 درصد زن بودند.
جامعه‌شناسان و پژوهشگران اجتماعی با توجه به این مسائل تأکید دارند که انباشت این قبیل ناکامی‌ها در طول زندگی افراد، دروازه ورود به پرخاشگری و تولید خشم در جامعه است از این رو هنگام مواجه شدن با ناکامی باید آن را به‌صورت یک مسئله مطرح کرد و راه حلی برای رفع آن یافت.
*ناکامی و خشونت اجتماعی
به گفته یک جامعه‌شناس و پژوهشگر اجتماعی، ناکامی در مسیر اهداف شخصی و انباشت این موضوع در مقاطع مختلف زندگی، بتدریج به خشم متراکم اجتماعی منتهی می‌شود که این مسئله نیازمند ریشه‌یابی و تمهیدات پیشگیرانه است.
امان‌الله باطنی افزود: بر اساس پژوهش‌های انجام‌شده، مهم‌ترین عامل خشونت و پرخاشگری، ناکامی عنوان شده و خشمی که در جامعه پدیدار می‌شود نیز ناشی از همین موضوع است.
وی با بیان اینکه نظریات روانشناسی اجتماعی حاکیست رابطه معناداری بین ناکامی و وقوع رفتار پرخاشگرانه وجود دارد، اظهار کرد: بخش قابل تأملی از پدیده نزاع خیابانی ناشی از ناکامی اجتماعی است، به‌طوری که پژوهش‌ها نشان داده برای کاهش این مسئله باید زمینه‌های ایجاد ناکامی در افراد را تقلیل داد.
وی گفت: با افول سرمایه اجتماعی که شامل سه عنصر «انسجام اجتماعی»، «مشارکت اجتماعی» و «اعتماد» است جامعه بی دفاع می‌شود و پدیده‌های نابهنجاری مانند نزاع‌های خیابانی افزایش می‌یابد.
این پژوهشگر اجتماعی خاطرنشان کرد: به‌نظر می‌رسد بیشترین نوع ناکامی که در آینده بناچار با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، ناکامی‌های زنان است که بیشتر از هر چیز در آمار تجرد قطعی دختران و نرخ بیکاری دانش‌آموختگانِ زن خود را نشان می‌دهد.
به گفته باطنی، دو سوم تجرد قطعی در کشور دارای الگوی زنانه است و این آمار در گروه سنی بین 40 تا 50 سال در دهه آینده به بیش از دو میلیون نفر خواهد رسید.
وی با بیان اینکه بر اساس آمار نرخ بیکاری دانش آموختگان زن از مردان بیشتر و تقریباً دو برابر است، افزود: این موارد در بطن خود ناکامی اجتماعی ایجاد می‌کند که در نهایت به بروز و ظهور پرخاشگری در جامعه دامن می‌زند.
این پژوهشگر اجتماعی ادامه داد: بر اساس نتایج پژوهش‌های جامعه شناسی، تعداد خواستگاری‌های نافرجام، ازدواج‌های منجر به طلاق و تغییر شغل افراد برای درآمد کافی ازجمله ناکامی‌هایی است که پاسخ پرخاشگرانه شدیدتری خواهند داشت.
باطنی ادامه داد: پرخاشگری و خشونت در مناطقی که زندگی گرانتر و سبد هزینه خانوار نحیف‌تر و نرخ بیکاری افزون‌تر است شیوع بیشتری دارد.
وی بر این باور است در جوامعی که شهروندان به‌دلیل میل بیشتر به پیشرفت، انگیزه ناکام مانده قوی‌تری دارند فشار برای پرخاشگری نیز بیشتر است.
این پژوهشگر اجتماعی گفت: ناکامی‌ها و حل نشدن آن‌ها همچنین می‌تواند خود را به شکل «تمایل به مهاجرت» نشان دهد که در جامعه با آن مواجه هستیم.
باطنی گفت: ناکامی‌های اجتماعی ممکن است به شکل وندالیسم (تخریب اموال عمومی) و نهیلیسم (هیچ انگاری) نیز نمود پیدا کند.
وی، برنامه‌ریزی و اجرای سیاست‌های راهگشا برای به حداقل رساندن ناکامی‌های فردی و اجتماعی را ضروری دانست و گفت: جامعه عاری از خشونت؛ مستلزم شناسایی ریشه‌های خشم در گروه‌های مختلف و اقدام برای چاره‌یابی آن‌ها بطور ملموس و با اولویت است.