مدیر خانه تاب‌آوری ایران با اشاره به اینکه یقیناً اگر از منظر یک مرد به موضوع تاب‌آوری بانوان بنگریم، درمی‌یابیم که زندگی بدون حضور زنان، دنیایی خشک، بی‌روح و عاری از لطافت خواهد بود، گفت: همه محبت، دلگرمی و حمایتی که در روزهای سخت نیاز داریم، یا از دامان مادر دریافت کرده‌ایم یا از همسرمان، به همین دلیل، تاب‌آوری زنان را می‌توان ستون خیمه سلامت و روشنایی یک خانواده دانست.
تاب‌آوری یک مفهوم در روان‌شناسی است که شامل برخورداری افراد از توانایی انعطاف‌پذیری و سازگاری در ابعاد روانی، عاطفی و رفتاری، در هنگام روبه‌رو شدن با شرایط نامطلوب زندگی است که به افراد اجازه می‌دهد در صورت شکست و زمین خوردن، بتوانند مجدد از جای خود برخاسته و برای ادامه زندگی تلاش کنند.
تاب‌آوری یا انعطاف‌پذیری، باعث می‌شود تا افراد با امیدواری، از چالش‌های استرس‌آمیز و اذیت‌کننده زندگی، عبور کرده و بتوانند بعد از شکست، خود را بازیابی کرده و زخم‌هایشان را التیام بخشند.
درواقع فرآیند سازگاری، تحمل مشکلات و حل و فصل دشواری‌ها، همراه با امیدواری در مواجهه با تجارب نامطلوب یا چالش‌برانگیز زندگی، مفاهیمی است که می‌توان بر تاب‌آوری اطلاق کرد.
البته مسلم است که تاب‌آوری فقط محدود به شرایط خاص نیست، به معنای نداشتن استرس، آشفتگی و نداشتن احساسات بد هم نیست، بلکه کوششی برای گذر از حال بد به حال خوب است. تاب‌آوری و افزایش آن، در تحمل شرایط سخت، نیازمند پرورش و کسب برخی مهارت‌های زندگی مانند حل مسئله، مدیریت استرس، تصمیم‌گیری و مدیریت احساسات است. افرادی که به تمرین تاب‌آوری پرداخته باشند، ظرفیت روانی بیشتری برای تحمل شرایط نامطلوب خواهند داشت. هرچه ظرفیت روانی افراد بالاتر بوده و تاب‌آوری بیشتری داشته باشند، احتمال زمین خوردن و ابتلا به اختلالات روانی، در آن‌ها کمتر خواهد شد.
سال جاری سازمان بهداشت جهانی بر نیازها و خطرات خاص برای زنان و دخترانی که در شرایط اضطراری زندگی می‌کنند، متمرکز شده؛ بنابراین پرداختن به موضوع تاب‌آوری زنان خالی از لطف نیست، با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره با مدیر و مؤسس خانه تاب‌آوری ایران گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
دکتر محمدرضا مقدسی با بیان اینکه به‌نظر من، ورود به مبانی نظری و تعاریف تاب‌آوری شاید در اینجا ضرورتی نداشته باشد اما در یک نگاه کلی، تاب‌آوری زنان را می‌توان توانایی آن‌ها در عبور موفقیت‌آمیز از چالش‌ها، در جایگاه و شأن خواهری، مادری و همسری دانست، گفت: زنان به‌دلیل نقش مراقبتی که در فرهنگ‌های مختلف بر عهده دارند، همواره مسئولیت مراقبت از خود و دیگران را پذیرفته‌اند.
وی با تأکید بر اینکه تمدن و تربیت بشری، تا حد زیادی، نتیجه تلاش‌ها و مراقبت‌های زنان، به‌ویژه در مواجهه با بحران‌ها بوده اذعان کرد: در اهمیت تاب‌آوری زنان همین بس که زنان علاوه بر اینکه باید از اعضای خانواده، فرزندان و سالمندان مراقبت کنند، ابتدا مسئولیت مراقبت از خود را بر عهده دارند.
وی ادامه داد: موضوع تاب‌آوری زنان را می‌توان در دو بخش کلی بررسی کرد؛ نخست خودمراقبتی به معنای حفظ سلامت جسمی، روانی و عاطفی خود و دیگری مراقبت از دیگران که گاهی، به‌ویژه در شرایط خاص مانند مادرانگی، اولویت بیشتری پیدا می‌کند.
مدیر و مؤسس خانه تاب‌آوری ایران تشریح کرد: آنچه مسلم است اینکه بسیاری از مادران، حتی در شرایط ناخوشایند جسمی یا روحی، همچنان به مراقبت از فرزندان خود ادامه می‌دهند، بنابراین اینجاست که تاب‌آوری زنان، چهره‌ای درخشان و بی‌بدیل از خود نشان می‌دهد.
مقدسی با ابراز اینکه هر جا که توسعه‌ای در آموزش، تربیت و سلامت معنوی و جسمی دیده‌ایم، بدون شک زنان نقش کلیدی در آن داشته‌اند تصریح کرد: در فرهنگ و آموزه‌های دینی ما نیز، همواره از جایگاه و شأن زنان با احترام یاد شده. در نهایت، اوج این آموزه‌ها را می‌توان در حدیث معروف دید که «بهشت زیر پای مادران است»،
وی در ادامه خاطرنشان کرد: دوست دارم بار دیگر تأکید کنم که زنان در جایگاه دختری، خواهری، همسری و مادری، نقش بی‌بدیلی در زندگی دارند.
وی با اشاره به اینکه یقیناً اگر از منظر یک مرد به این موضوع نگاه کنیم، درمی‌یابیم که اگر زندگی را از حضور زنان خالی کنیم، دنیایی خشک، بی‌روح و عاری از لطافت خواهیم داشت، اظهار کرد: همه محبت، دلگرمی و حمایتی که در روزهای سخت نیاز داریم، یا از دامان مادر دریافت کرده‌ایم یا از همسرمان و به همین دلیل، تاب‌آوری زنان را می‌توان ستون خیمه سلامت و روشنایی یک خانواده دانست.
این کارشناس تاب‌آوری اظهار کرد: ما در خانه تاب‌آوری ایران سال‌هاست که روی این موضوع تمرکز کرده‌ایم و به لطف خدا، موفق به ترجمه و چاپ سه کتاب ارزشمند در این زمینه شده‌ایم که دو کتاب تاکنون منتشر شده و کتاب سوم نیز در مراحل پایانی دریافت مجوز و ویراستاری است که امیدواریم در اوایل سال 1404، هم‌زمان با نمایشگاه بین‌المللی کتاب، در اختیار علاقه‌مندان قرار گیرد
مقدسی افزود: البته باید تأکید کنم که تاب‌آوری یک موضوع جنسیتی نیست اما شکل و جنس آن، بسته به موقعیت، سن، شرایط و نقش‌های فردی، متفاوت خواهد بود. به همین دلیل، ما مفاهیمی مانند تاب‌آوری دانشجویان، تاب‌آوری خانواده، تاب‌آوری همسران و تاب‌آوری زنان را بررسی می‌کنیم.
وی با بیان اینکه مسائل و مشکلات زنان ممکن است با چالش‌های مردان تفاوت داشته باشد اما دلیل نمی‌شود که تاب‌آوری را موضوعی صرفاً زنانه یا مردانه تلقی کنیم تشریح کرد: با این وجود با توجه به اهمیت تاب‌آوری و ارتقای این مهارت در بین زنان، از سال 1393، معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری وقت، توجه ویژه‌ای به مفهوم تاب‌آوری داشت و اجرای این برنامه در 13 استان به‌صورت آزمایشی آغاز شد.
این پژوهشگر حوزه تاب‌آوری با بیان اینکه پس از موفقیت این طرح، سایر استان‌ها نیز به آن پیوستند و این برنامه، با مشارکت سازمان‌های مختلف، گسترش پیدا کرد افزود: در این مسیر، سازمان بهزیستی نقش کلیدی داشته، چراکه متولی رسیدگی به مشکلات و حمایت از آسیب‌دیدگان اجتماعی است.
مقدسی با بیان اینکه وزارت آموزش و پرورش نیز به موضوع تاب‌آوری ورود کرده و اکنون در دستگاه‌های مختلف، این موضوع به‌صورت جدی دنبال می‌شود، اذعان کرد: اگر بخواهم درخصوص عوامل مؤثر بر افزایش تاب‌آوری زنان صحبت کنم باید بگویم تقویت تاب‌آوری زنان، از بُعد فردی، اجتماعی و اقتصادی، تأثیر بسزایی در توسعه جامعه دارد.
وی با ابراز اینکه زنان، مسئول تربیت نسل آینده هستند و سلامت روانی و اجتماعی جامعه، تا حد زیادی، به میزان تاب‌آوری آن‌ها وابسته است تشریح کرد: نکته مهم اینکه توسعه و پیشرفت، بدون حضور زنان توانمند، بی‌معناست.
وی، ادامه داد: از نهاد کوچک خانواده گرفته تا ساختارهای اجتماعی بزرگ‌تر، زنان محور اصلی سلامت، تربیت و عاطفه هستند، به دیگر سخن یک مادر شاد، آگاه و سالم، بدون اینکه نیاز به تلاش ویژه‌ای داشته باشد، سبک زندگی سالم را به فرزندان خود منتقل می‌کند.
این نویسنده حوزه تاب‌آوری با اشاره به اینکه زنان به عنوان ستون خانواده، نقشی اساسی در شکل‌دهی به آینده جامعه دارند تشریح کرد: اگر زنان از لحاظ عاطفی، روانی و اجتماعی قوی باشند، این قدرت به کل جامعه منتقل می‌شود.
مقدسی با بیان اینکه موضوع تاب‌آوری و ارتقای آن به یک عامل بسیار مهم وابسته است و آن چیزی جز معنا و معنویت نیست عنوان کرد: زنانی که به خدا توکل دارند و باورهای عمیقی در زندگی پیدا کرده‌اند، کمتر دچار استرس و اضطراب می‌شوند.
وی با تأکید بر اینکه این معنویت، به آن‌ها قدرت می‌دهد تا در برابر مشکلات مقاومت کنند و زندگی بهتری برای خود و خانواده‌شان بسازند بیان کرد: برای تقویت تاب‌آوری زنان، چند راهکار ساده و کاربردی وجود دارد؛ نخست ورزش و فعالیت بدنی، بدان معنا که ورزش نه‌تنها سلامت جسمانی را بهبود می‌بخشد، بلکه روی حالات روحی و روانی هم تأثیر مثبت دارد به طوری که زنان ورزشکار، سبک زندگی سالم‌تری دارند و در مواجهه با چالش‌ها مقاومت بیشتری از خود نشان می‌دهند.
این پژوهشگر با اشاره به اینکه مطالعه و یادگیری از دیگر موضوعاتی است که در ارتقای تاب‌آوری زنان مؤثر است عنوان کرد: مطالعه به زنان کمک می‌کند تا دانش و مهارت‌های جدید کسب کنند و از نظر عاطفی و اجتماعی قوی‌تر شوند، از طرفی یک مادر که علاقه به مطالعه دارد، می‌تواند فرزندانی باسواد و آگاه پرورش دهد.
مقدسی با بیان اینکه شوخ‌طبعی و خلق‌وخوی مثبت نیز از دیگر مؤلفههای تأثیرگذار در تقویت تاب‌آوری زنان است، افزود: داشتن نگرش مثبت به زندگی و امیدوار بودن به آینده، یکی از مهم‌ترین عوامل تاب‌آوری است.
وی ادامه داد: زنانی که زندگی خود را با انرژی مثبت طی می‌کنند، محیط اطراف خود را هم سرشار از شادی و امید می‌کنند.
این نویسنده حوزه تاب‌آوری، توکل به خدا و معنویت را نیز مهم‌ترین عامل در ارتقای تاب‌آوری در بین افراد دانست و افزود: معنویت، زنان را در برابر مشکلات و استرس‌ها مقاوم می‌کند، به دیگر سخن انسانی که به خداوند متکی است، هرگز احساس تنهایی نمی‌کند.
مقدسی در پاسخ به این پرسش که در برابر تاب‌آوری و تجهیز زنان به این مهارت در جامعه چه چالش‌هایی پیش روی آن‌ها است اذعان کرد: متأسفانه، زنان در بسیاری از مناطق کشور، با مشکلاتی مثل فقر، بی‌سوادی و عدم دسترسی به فرصت‌های تحصیلی و اقتصادی مواجه هستند.
وی ادامه داد: به‌عنوان مثال، آمارها نشان می‌دهد که طی سال جاری تعداد دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل حدود 750 هزار نفر است که بخش زیادی از آن‌ها، دختران هستند افزود: این موضوع زنگ خطری است که باید به آن توجه کرد چراکه اگر مادران نسل‌های آینده بی‌سواد باشند، جامعه ما نمی‌تواند به پیشرفت برسد.
مدیر و مؤسس خانه تاب‌آوری ایران در واکنش به اینکه نقش سازمان‌ها، نهادها و سیاست‌گذاران را در ارتباط با تاب‌آوری زنان و ارتقای این مهارت چگونه ارزیابی می‌کنید؟ عنوان کرد: برای حل این مشکلات، نیاز به همکاری سازمان‌ها و نهادهای مختلف است. سازمان‌هایی مثل بهزیستی، کمیته امداد و خیریه‌ها باید بیشتر از گذشته به زنان، به‌ویژه مادران مجرد و سرپرست خانوار، کمک کنند، ایجاد فرصت‌های تحصیلی، اشتغال و ورزش برای زنان، ازجمله اقداماتی است که باید در اولویت قرار گیرد.
مقدسی، ادامه داد: تاب‌آوری زنان، نه‌تنها به خودشان کمک می‌کند، بلکه کل جامعه را به سمت پیشرفت و توسعه سوق می‌دهد. برای رسیدن به این هدف، باید به زنان فرصت داده شود تا در محیطی سالم و پشتیبان، به رشد و تعالی برسند؛ بنابراین این کار نه‌تنها وظیفه دولت، بلکه مسئولیت همه ما است زیرا در پی این اتفاق با تقویت تاب‌آوری زنان، می‌توانیم آینده‌ای روشن‌تر و پایدارتر برای کشورمان بسازیم.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد؛ زنان پایه و اساس جامعه هستند و سلامت آن‌ها تأثیر بسزایی بر سلامت کلی جامعه دارد؛ بنابراین ارتقای کیفی زندگی و بهبود سلامت آنان می‌تواند رشد و پویایی جامعه را به‌دنبال داشته باشد اما گویی سلامت زنان در شهر و استان همدان به‌ویژه در موضوع تاب‌آوری، با چالش جدی روبه‌رو است، به‌طور مصداقی می‌توان در این زمینه به آمار بالای خودکشی‌ها اشاره کرد، به گونه‌ای که طی سال جاری همدان سر خط خبرهای خودکشی در کشور بود این در حالی است که یقیناً مجهز بودن فرد به مؤلفههای تاب‌آوری او را در برابر ناملایمات مصون کرده و قدر تصمیم‌گیری درست را در آن ارتقا خواهد داد؛ بنابراین این امر به لحاظ فردی و همچنین فراهم کردن زیرساخت‌های آموزشی، تفریحی و ورزشی می‌بایست در شهر و استان همدان مورد توجه قرار گیرد اما متأسفانه باوجود شعارها هنوز از فضای ورزشی مناسب در مناطق چهارگانه شهری همدان خبری نبوده و در راستای فرهنگ‌سازی، تمرکز بر افزایش معنویت، دیگر محلی از اعراب ندارد.
شناسه خبر 92215
