روایت گرد و غبار در ایلام، داستانی تکراری با طعم تلخ است که هر بار پررنگ‌تر از گذشته بر زیست و سلامت مردم سایه می‌اندازد.
سال 1403، اما نقطه‌ای دیگر بر صفحه روزگار این استان نوشت؛ ثبت 32 روز آلوده، یادآور روزهایی است که گرد و خاک، چون مهمانی ناخوانده از آن سوی مرزها، نفس‌ها را به‌شماره می‌اندازد.
این غبار که 95 درصدش از فراسوی مرزها می‌آید، سلامت و نشاط زندگی را از مردمان این دیار گرفته و حکایت زمستانی بی‌پایان را در قصه زندگی آن‌ها جاودانه ساخته است، داستانی که از سال 1384 تاکنون مردمان این سامان، با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و اکنون در آستانه فصل گرم سال، ایلامی‌ها چشم به آسمان دوخته‌اند، شاید روزی را ببینند که دیگر سایه‌ای از خاک را در آسمان خود نبینند.
سال 1403، دو روز خطرناک، دو روز بسیار ناسالم و 26 روز ناسالم برای گروه‌های حساس، زنگ خطر جدی آلودگی هوا در ایلام را به صدا درآورد؛ واقعیتی که زمین‌های خشک و بی‌پناه استان با 140 هزار هکتار کانون‌های خاکی داخلی، در کنار هجوم گرد و غبار خارجی، آن را تشدید کرده‌اند.
معاون نظارت و پایش اداره کل حفاظت محیط زیست ایلام روز چهارشنبه در این باره گفت که در سال 1403 تعداد 32 روز آلوده (بر اساس شاخص کیفیت هوا) ناشی از ورود توده گرد و غبار در استان ثبت شد.
علی‌طاهر سارایی یادآور شد: 26 روز از این 32 روز را روزهای ناسالم برای گروه‌های حساس تشکیل داد و دو روز ناسالم، دو روز بسیار ناسالم و دو روز نیز خطرناک ثبت شد.
وی افزود: بیشترین آلودگی، 25 آذر در شهرستان‌های مهران و دهلران رخ داد که این شهرستان‌ها را در وضعیت خطرناک و هشدار از لحاظ میزان ذرات معلق گرد و غبار در هوا قرار داد.
وی ادامه داد: سال 1402 شمار روزهای آلوده ناشی از گرد و غبار 19 روز بود که این آمار بیانگر روند افزایش 60 درصدی روزهای آلوده در سال گذشته نسبت به دو سال پیش از آن است.
بر پایه بررسی‌ها، گرد و غبار در ایلام، بیشتر منشأ خارجی دارد و حاصل فعالیت کانون‌های تولید ریزگرد در کشورهای عراق، سوریه، اردن و عربستان است.
افزون بر این، 140 هزار هکتار از زمین‌های استان ایلام که بیشتر در شهرستان دهلران واقع شده‌ است نیز از کانون‌های تولید ریزگرد با منشأ داخلی به‌شمار می‌رود، اما سهم آن‌ها در آلودگی هوای استان کمتر از پنج درصد است.
مطابق استانداردهای جهانی، مقدار ذرات معلق در هوا نباید از 150 میکروگرم در متر مکعب برای ذرات معلق بزرگ‌تر و 35 میکروگرم در متر مکعب برای ذرات PM 2.5 (ریزتر از 2.5 میکرون) تجاوز کند و میزان دید افقی باید حداقل 10 کیلومتر باشد.
پدیده گرد و غبار افزون بر ایجاد مشکلات جدی در تندرستی همگان، حوزه‌های گوناگون زندگی مردم ایلام ازجمله محیط‌زیست، کشاورزی، حمل‌ونقل و کیفیت آب و خاک را زیرتأثیر قرار داده است.
کارشناسان معتقدند که تدوین برنامه‌های زیست‌محیطی منطقه‌ای و همکاری مؤثر با کشورهای همسایه در کنترل کانون‌های تولید ریزگرد و ارائه راهکارهای بلندمدت برای مقابله با این پدیده ضروری است.