سپهرغرب، گروه اجتماعی - عباس سریشی: نوجوانان باید بدانند که رانندگی بدون گواهینامه عواقب خطرناکی دارد که اگر به آن مبادرت ورزند قطعاً برای همه گران تمام خواهد شد.

بر اساس قوانین راهنمایی و رانندگی، هر فردی که بخواهد با هر نوع وسیله نقلیه موتوری مثل خودروی سواری، کامیون و اتوبوس و غیره رانندگی کند باید گواهینامه متناسب رانندگی با آن نوع وسیله نقلیه را دارا باشد گو اینکه صرف داشتن گواهینامه رانندگی یک وسیله خاص نیز مجوزی برای رانندگی با وسایل نقلیه دیگر نیست. به‌طور مثال فردی که گواهینامه رانندگی موتورسیکلت دارد فقط مجاز به رانندگی با این وسیله نقلیه بوده و نمی‎تواند با خودروی سواری رانندگی کند، همچنین کسی که گواهینامه پایه یک ندارد، مجاز به رانندگی با کامیون و اتوبوس نیست.

درعین‌حال و مستند به قوانین موجود، افراد (اعم از مرد یا زن) صرفاً پس از 18 سالگی می‌توانند مجوز رانندگی دریافت کنند و طبیعتاً پیش از رسیدن به این سن و گرفتن گواهینامه، رانندگی کردن برای آن‎ها ممنوع و قانون‌گذار برای مرتکبان آن مجازات‌هایی را در نظر گرفته‌است. درواقع داشتن گواهینامه رانندگی به‌اندازه‌ای اهمیت دارد که قانون‌گذار در ماده 723 قانون مجازات اسلامی، اگر کسی بدون داشتن گواهی‌نامه اقدام به رانندگی کند با مجازات‌هایی همچون حبس و جزای نقدی روبرو خواهد شد.

البته لازم به ذکر است برای اینکه شخص به جرم رانندگی بدون گواهینامه به جزای نقدی یا حبس محکوم شود، نیازی نیست که حتماً در اثر این رانندگی به جان یا مال دیگران خسارت زده‌ باشد زیرا مطابق با ماده چهار قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، افسران راهنمایی و رانندگی نیروی انتظامی جمهوری اسلامی نیز مجاز هستند که پس از تشخیص تخلف، خودرو را متوقف و طبق بند ج ماده 10 قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، راننده خاطی را جهت رسیدگی به اتهام و تعیین مجازات به مرجع قضایی معرفی کنند.

در این خصوص و به اعتقاد کارشناسان، در سه حالت کلی، شخص مرتکب جرم رانندگی بدون گواهینامه می‌شود؛ نخست کسانی که بدون مجوز رانندگی می‌کنند، دوم کسانی که بدون مجوز اقدام به تصدی وسایل موتوری می‌کنند که نیاز به داشتن گواهی‌نامه مخصوص دارد و سوم اشخاصی که به حکم دادگاه از رانندگی با وسیله نقلیه‌ی موتوری منع شده‌اند پس در هر سه مورد و به‌موجب حکم دادگاه، افراد ممکن است برای بار نخست به حبس تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا یک‌میلیون ریال و یا هر دو مجازات و در صورت ارتکاب مجدد به دو تا 6 ماه حبس محکوم شوند؛ درعین‌حال و در برخی موارد، دادگاه می‌تواند اشخاص مجرم را علاوه بر مجازات‌های اعلام‌شده به مجازات‌های دیگری نیز محکوم کند.

     فرمان ایمنی به دست نوجوانان نافرمان

اگرچه بر اساس قانون، رانندگی زیر 18 سال و بدون گواهینامه برای افراد (به‌خصوص نوجوانان) ممنوع است، اما متأسفانه این روزها و به دلیل وجود خودرو در بسیاری از خانواده‌ها، کم نیستند نوجوانان پسر و یا حتی دختری که به هر علت و عموماً از سر کنجکاوی و علاقه شدید به نشستن پشت فرمان خودرو، دست به رانندگی در خیابان‌ها و بزرگراه‌های شهر می‌زنند. تجربه‌ای که جدا از مقوله جرم انگاری آن توسط قانون‌گذار، در مواردی نه‌فقط برای خودشان بلکه برای دیگران هم گران تمام می‌شود.

واقع امر اینجاست که بیشتر این نوجوانان می‌دانند که نداشتن گواهینامه یعنی یک (نه) آشکار و شفاف پلیس، قانون و جامعه به آن‌ها؛‌ بدین مضمون که شما حق ندارید در خیابان‌های شهر و برون‌شهری و حتی درون کوچه‌ها و مجتمع‌های مسکونی رانندگی کرده و امنیت جانی و مالی خود و دیگران را به مخاطره بیندازید، حتی اگر قبلاً و به هر شکل نیز مهارت‌های رانندگی را فراگرفته باشید؛ و اینکه درنهایت رانندگی بدون گواهینامه عواقب خطرناکی دارد که اگر به آن بی‌تفاوت باشید قطعاً برایتان گران تمام خواهد شد، آن‌هم در شرایطی که ممکن است گاهی کار از کار گذشته و دیگر برای جبران دیر شده باشد.

بااین‌حال بازهم این نصایح، اندرزها و نیز هشدارهای اخلاقی و قانونی به گوش عده‌ای از نوجوانان مؤثر و کارگر نیفتاده و نتیجه آن می‌شود که بعضاً بدون اطلاع والدین با برداشتن سوئیچ خودرو، راهی خیابان و کوچه می‎شوند تا لحظاتی را به‌اصطلاح خودشان خوش باشند غافل از اینکه این عشق رانندگی آن‌هم بدون داشتن گواهینامه ممکن است چه عواقب سنگینی را برایشان رقم بزند. حوادثی که اگر اتفاق بیفتد باید پای عواقب آن بایستند و درواقع یک تا چند خانواده را مدت‌ها زابه‌راه و بیچاره کنند.

بررسی‌ها نشان داده‌است عمده نوجوانان اغلب به خاطر دو موضوع یعنی هیجان و خودنمایی یا به‎اصطلاح کَل انداختن و روکم‌کنی دوستان خود به این کار مبادرت می‌ورزند گو اینکه عده‌ای نیز معتقدند نداشتن مهارت رانندگی در این دوره و زمانه مثل بی‌سوادی است و البته فرقی هم نمی‌کند که شما گواهینامه داشته باشید یا خیر! زیرا مهم هنر هدایت ماشین در خیابان‌ها و درنهایت پُز دادن در مقابل چشم بقیه با انجام حرکات نمایشی ویراژ و لایی کشیدن است.

نکته‌ای که نباید از آن غافل شد اینکه فراوانی این موضوع صرفاً مختص طبقه خاصی نبوده و تقریباً همه طیف‌های جامعه اعم از متمول و کم برخوردار به‌شرط داشتن خودرو را شامل می‎شود؛ البته نظریه‌ای نیز وجود دارد که عنوان می‌کند در خانواده‌های ثروتمند به علت شرایط اقتصادی و عدم نگرانی در خصوص جبران خسارات (به‎خصوص در نوع مالی آن) این فراوانی کمی بیشتر دیده می‌شود.

به‌هرحال نکته تأسف‌بار اینجاست که عمده این نوجوانان قبل از آنکه خودسرانه و به‌تنهایی رانندگی کنند قبلاً در کنار پدر و حتی مادر خود اقدام به این کار کرده‌اند و در اصل مشوق و معلم آن‎ها کسی جز والدینشان نبوده‌است، همان والدینی که وقتی پای نصیحت دیگران می‌افتد به‌مثابه سینه‌چاکان رعایت قانون و امنیت و سلامتی معتقدند این کار از ریشه بد، زشت و خلاف است و جان و مال مردم را نباید بازیچه دست بچه‌ها قرار داد! اما گاهی در یک چرخش نامتعارف 180 درجه‌ای و در هر جا که فرصت دست بدهد، فرمان خودرو را به دست فرزندان خود می‌دهند و حتی با کمال ناباوری این را نوعی آموزش پایه و یا به اصطلاح جرأت سازی عنوان می‌کنند که به نوجوان کمک می‌کند با آمادگی بیشتری در کلاس‌ها شرکت کند و به‌قول‌معروف با همان یک‌بار امتحان دادن گواهینامه‌اش را بگیرد. بدتر اینکه حتی از این کار پیش دروهمسایه و دوست و آشنا نیز باافتخار یادکرده و کلی به‌به و چهچه نیز در خصوص دست‌فرمان فرزند عزیزشان در دهان لقلقه می‌کنند.

     نگرانی‌های رو به افزایش

متأسفانه این روزها در سطح شهرها و حتی جاده‌های بین‌شهری باوجود داشتن اطلاع از تبعات و یا قابل پیگیری بودن این عمل، بسیار شاهد هستیم رانندگی نوجوانانی را که به دلیل صغر سن، هنوز مجاز به دریافت گواهینامه نشده‌اند اما به‌مانند بزرگ‌سالان رانندگی می‌کنند!

وسعت این نگرانی را باید از این نقطه‌نظر دید که به گفته رئیس‌کل دادگاه‌های عمومی و انقلاب تهران، فقط در 6 ماه نخست سال 97، رانندگی بدون پروانه (گواهینامه) در صدر جرائم نوجوانان قرار داشته درحالی‌که بعدازآن، ضرب‌وجرح عمدی، سرقت مستوجب تعزیر و ایراد صدمات بدنی غیرعمدی ناشی از بی‌احتیاطی در امر رانندگی با توهین به اشخاص در رتبه دوم تا پنجم پرونده‌های نوجوانان ازنظر فراوانی قرار دارد.

اینکه آیا این نوجوانان با اجازه والدین خود به این عمل مبادرت می‌کنند و یا بدون اطلاع آنان، به‌جای خود، اما لازم است تا والدین بدانند که طبق قانون اگر مشخص شود مالک آگاهانه وسیله نقلیه را در اختیار فرد دیگری که فاقد گواهینامه است، قرار داده، پس از وقوع حادثه علاوه بر راننده، مالک خودرو نیز به‌عنوان مباشر در وقوع حادثه قابل‌تعقیب و مجازات است.

همچنین درصورتی‌که رانندگی بدون گواهینامه منجر به قتل شود تغییری در ذات جرم قتل غیر عمد ناشی از تخلفات رانندگی ایجاد نمی‌شود و به‌هرحال قتل مذکور، قتل شبه عمد و مشمول قانون مجازات اسلامی (بخش تعزیرات) خواهد بود. پس به نوجوانان توصیه می‌شود اگر بدون داشتن گواهینامه پشت فرمان نشستند و به دلیل بی‌احتیاطی یا مهارت ناکافی تصادفی را رقم زدند دست‌و‌پایشان را گم نکرده و فرار را برقرار ترجیح ندهند، بدانند که برخلاف برخی باورهای غلط، مرتکب قتل عمد نشده‌ و تنها جرم آن‎ها این است که بدون گواهینامه پشت فرمان نشسته‌اند و باید تاوان این تخلف را نیز بپردازند گو اینکه به گفته کارشناسان راهور در حال حاضر نداشتن گواهینامه نیز یکی از مهم‌ترین دلایل فرار از صحنه تصادفات است.

البته این موضوع یک تبصره مهم دارد مبنی بر اینکه بر اساس مقررات در قانون بیمه اجباری، افرادی که گواهینامه ندارند در صورت وقوع حادثه اگر مقصر شناخته شوند شرکت بیمه برای حمایت از زیان‌دیده هزینه خسارت جانی یا مالی را پرداخت می‌کند، اما این پایان ماجرا نیست؛ چراکه بیمه به مراجع قضایی رجوع می‌کند و به دلیل اینکه فرد خاطی دارای گواهینامه نبوده‌است مبلغ پرداخت‌شده را از راننده مطالبه می‌کند.‌

همچنین توجه به این نکته نیز ضروری است که افراد فاقد گواهینامه اگر عامل وقوع تصادف منجر به جرح یا فوت باشند با تشدید مجازات مواجه می‌شوند که این مجازات بیش از دوسوم حداکثر مجازات تعیین‌شده در قانون خواهد بود.

     والدین مراقب باشند

هرچند نوجوانان امروزی به دلیل داشتن هوش نسبتاً بالا بسیار سریع‌تر می‌توانند برخی هنرها و مهارت‌ها را فراگیرند، اما همین خصیصه نمی‌تواند باعث شود تا ما و به‎خصوص والدین نسبت به بایدونبایدهای قانون بی‌توجه شده و رعایت آن‌ها‌ را در درجه چندم تقدم قرار دهیم.

درواقع در موضوع رانندگی بدون گواهینامه نوجوانان شاید بتوان بیشتر از خود آن‎ها، والدینشان را مقصر دانست که با عدم کنترل و یا بازگذاشتن دست نوجوانان، اجازه و جسارت دست زدن به چنین اقداماتی را به فرزندانشان می‌دهند. تجربه نشان داده اغلب، نوجوانانی دست به این کار می‌زنند که والدینشان نیز توجه چندانی به رعایت قانون و مقررات نداشته و خود نیز به کرار مرتکب آن‌‌ می‌شوند وگرنه کدام پدر و مادر عاقلی است که با دستان خود کلید بدبختی را به دست فرزندش داده و یا او را تشویق به شکستن قانون و تخطی از آن کند.

گو اینکه به‌عنوان بدیهی‌ترین اصل در نکوهش این عمل باید از این والدین سؤال کرد، اگر روزی خدایی ‌نکرده نوجوانی با این اقدام خود باعث وارد آمدن صدمه جانی و مالی شود چه تصور و حکمی را در خصوص او خواهند کرد؟ حال با اتکا بر این برهان چرا اجازه می‌دهید فرزند نوجوانتان با عمل خود سلامت و امنیت جان و مال دیگران را به مخاطره انداخته و بستر وقوع حوادثی تلخ را چه برای خود و چه دیگران مهیا کند؟

بنابراین توصیه ما به شما این است که این هشدار را جدی بگیرید که فرزند شما حق ندارد بدون گواهینامه و حتی به‌صرف داشتن مهارت در این کار با شما و یا بدون شما در خیابان‌های شهر رانندگی کرده و امنیت جانی دیگران را به خطر بیندازد.

و پایان سخن اینکه؛ همیشه به خاطر داشته و به فرزندان خود نیز متذکر شوید که رانندگی بدون گواهینامه عواقب خطرناکی دارد که اگر به آن بی‌تفاوت باشیم قطعاً برای همه ما گران تمام خواهد شد.