سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: معاون فنی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان با اشاره به اینکه تنوع زیستی منطقه حفاظت‌شده خانگرمز بکرترین و زیباترین تنوع زیستی در غرب کشور است، عنوان کرد: هیچ اتفاقی در تنوع زیستی منطقه نیفتاده و به همان زیبایی قبل وجود دارد و حتی سال گذشته حضور گربه جنگلی را در این منطقه شاهد بودیم، اما از آنجایی که نتوانستیم تصویری از آن ثبت کنیم، این مهم رسماً اعلام نشد.

بیست‌ویکم خردادماه بود که خبری مبنی بر کاهش 40 درصدی جمعیت حیات وحش خانگرمز در فضای مجازی رسانه‌ای نگرانی‌هایی را برای دوست‌داران محیط‌زیست و حیات‌وحش ایجاد کرد؛ زیرا مناطق حفاظت‌شده در استان همدان به‌منزله عظیم‌ترین داشته‌های طبیعی استان هستند که کوچک‌ترین نقصان در آن حیات و اکوسیستم محیط‌زیست استان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. البته در خبر مذکور هیچ‌گونه مستندی برای این میزان نابودی از سوی مسئولان ارائه نشده بود، پس بر آن شدیم تا برای دریافت اطلاعات موثق با مهدی صفی‌خانی، معاون فنی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان گفت‌وگویی را ترتیب دهیم که در ادامه‌ می‌خوانید:

معاون فنی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان با اشاره به اینکه بنده قویاً ارتباط بین کاهش گونه حیات‌وحش خانگرمز با مسئله انتقال برخی گونه‌ها به لشگردر را رد می‌کنم، گفت: تاحدودی می‌توان گفت در این منطقه تعداد گونه‌ها عدد کاهشی را نسبت به سال‌های گذشته نشان می‌دهد.

مهدی صفی‌خانی افزود: بر این اساس یک فرد غیر کارشناس نمی‌تواند دراین‌باره تحلیلی ارائه کرده و آن را در رسانه‌ها منعکس کند.

وی با بیان اینکه کاهش گونه ‌نه‌تنها در منطقه خانگرمز بلکه در هر منطقه که در آن حیات وحش قابل شکاری وجود داشته باشد قابل رؤیت است، اذعان کرد: درواقع در این‌گونه مناطق تخلف شکار صید محتمل است.

صفی‌خانی با تأکید بر اینکه دلایلی همچون شرایط زیستگاهی و نوع تغذیه می‌تواند در یک سال منجر به افزایش گونه در پی زادوولد و ماندگاری و افزایش تعداد گونه‌ها شود، گفت: در غیر این صورت علاوه‌بر دلایل ذکرشده عواملی همچون بیماری، خشک‌سالی و غیره طی چند سال ممکن است گونه را در معرض کاهش تعداد آن قرار دهند؛ بر این اساس آمار حیات وحش در طی سال‌ها بنا به عوامل مختلف، دچار نوسان می‌شود.

وی ادامه داد: اینکه برخی‌ها عنوان می‌کنند تغییر مسئول منطقه در کاهش تعداد گونه‌ها آن‌هم به این شدت تأثیرگذار بود را نیز بنده قبول ندارم، زیرا این برداشت علمی نیست؛ بلکه این تغییر مدیریتی شاید در مدت‌زمان کوتاهی (آن‌هم در حد کمی) تأثیر در چگونگی حیات وحش منطقه داشت.

معاون فنی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان با اشاره به اینکه حتی در برخی موارد خطایی در آماربرداری نیز می‌تواند در تعیین تعداد گونه وحوش در یک منطقه تأثیرگذار باشد، تشریح کرد: خوشبختانه طی چند ماه اخیر شرایط منطقه خانگرمز با وجود نوسان تعداد گونه‌های وحوش طی سال گذشته، به یک شرایط معمول و ثابتی رسیده است.

صفی‌‌خانی با تأکید بر اینکه درحال حاضر آرامش نسبی بر منطقه حاکم است، عنوان کرد: منطقه در کنترل کامل قرار دارد و درصدد هستیم که برای نظارت بیشتر دوربین‌های مداربسته‌ای را در منطقه مستقر کنیم.

وی با تأکید بر اینکه بنده به‌هیچ‌عنوان نابودی 40 درصدی گونه‌های حیات وحش خانگرمز را تأیید نمی‌کنم، اظهار کرد: بنا به دلایلی در راستای حفاظت از گونه‌های حیات وحش، از ارائه آمار معذور هستم.

صفی‌خانی با بیان اینکه متأسفانه یکی از دلایل کاهش گونه‌های حیات وحش به افزایش تخلف شکار صید براساس شناخته شدن مناطق بازمی‌گردد، تصریح کرد: بزرگ‌ترین مشکل ما در مدیریت مناطق حفاظت‌شده استان همدان، جزیره‌ای و تکه‌تکه شدن این مناطق است.

این مقام مسئول محیط‌زیستی افزود: به‌عنوان مثال منطقه لشگردر در ملایر یک منطقه حفاظت‌شده با مساحت کم است که در کنار آن شاهد بارگذاری بالای تراکم جمعیتی، صنعتی و سازه‌های زیرساختی مورد نیاز جامعه هستیم.

صفی‌خانی با تأکید بر اینکه الزامات زیرساختی همچون جاده و راه، تأسیسات مورد نیاز شهری در کنار رشد و توسعه شهرها و حتی تغییر در بافت روستاها مناطق حفاظت‌شده را به حالت جزیره‌ای درآورده است، ابراز کرد: این جزیره‌ای شدن کاهش مراودات گونه‌ای با محیط را در پی خواهد داشت.

وی با اشاره به اینکه کافی است در منطقه‌ای یک گونه جابه‌جا شود نسل آن گونه ممکن است رو به اضمحلال برود، عنوان کرد: حتی ناخودآگاه ممکن است کل آن زیست نیز تحت تأثیر قرار گیرد، زیرا مناطق حفاظت‌شده زندگی زنجیره‌ای و اکوسیستمی را تجربه می‌کنند.

معاون فنی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان با اشاره به اینکه کوچک بودن مناطق و درعین‌حال از بین رفتن کریدورهای مراوده‌ای مناطق منجر به آن می‌شود که کوچک‌ترین کنشی تنوع و تعداد گونه‌ها را تغییر دهد، اذعان کرد: حیات وحش تأثیرپذیری بالایی از رفتار ما انسان‌ها دارد.

صفی‌خانی با تأکید بر اینکه توسعه شهرها به‌عنوان یک نیاز گریزناپذیر است، خاطرنشان کرد: دراین‌بین توسعه یقیناً بر حیات وحش مؤثر واقع خواهد شد.

وی با بیان اینکه خشک‌سالی‌های اخیر تأثیرگذاری بالایی دارد، اذعان کرد: گرچه سال گذشته شاهد جبران بخش محدودی از این خشک‌سالی‌ها بودیم، اما اثر خشک‌سالی چندین سال در حیات وحش خواهد ماند.

این مقام مسئول با اشاره به اینکه در منطقه حفاظت‌شده خانگرمز با مشکلات متعددی از آنچه عنوان شد مواجه بوده و هستیم، خاطرنشان کرد: تخلف شکار صید و عدم بالانس جمعیتی برخی گونه‌ها همچون گونه شغال، ازجمله مشکلات این منطقه است.

این مدیر محیط‌زیستی افزود: این مشکل اصلی‌ترین معضل ما طی چند سال اخیر در منطقه بوده، زیرا یک ‌گونه از شغال به‌علت بالا بودن تعداد به‌صورت گله در منطقه وجود دارد که حیات دیگر گونه‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد؛ از طرفی هم چون منطقه حفاظت‌شده است، می‌بایست این بالانس جمعیتی خود به خود انجام پذیرد.

صفی‌خانی با تأکید بر اینکه هدف ما از حفاظت گونه‌های شاخص در مناطق تحت کنترل (حفاظت‌شده) حفاظت از کل گونه‌های گیاهی و جانوری منطقه است، اظهار کرد: اگر هدف این نبود، می‌توانستیم در یک چهاردیواری گونه کَل و بز را با تلقیح مصنوعی افزایش دهیم.

وی ادامه داد: هدف ما بالا بردن تنوع زیستی و گونه‌های گیاهی در مناطق حفاظت‌شده است.

معاون فنی اداره کل حفاظت از محیط‌زیست استان همدان با اشاره به اینکه تنوع زیستی منطقه حفاظت‌شده خانگرمز یکی از بکرترین و زیباترین تنوع زیستی در غرب کشور است، عنوان کرد: هیچ اتفاقی در تنوع زیستی منطقه نیفتاده و به همان زیبایی قبل وجود دارد و حتی سال گذشته حضور گربه جنگلی را در این منطقه شاهد بودیم، اما از آنجایی که نتوانستیم تصویری از آن ثبت کنیم، این مهم رسماً اعلام نشد.

وی در خاتمه بازهم گریزی به مسئله انتقال گونه کَل از خانگرمز به لشگردر زد و گفت: این مهم با مطالعه کارشناسی (امکان‌سنجی انتقال گونه) و شرایط انتقال از طریق گروه محیط‌زیست دانشگاه اراک و با هماهنگی سازمان محیط‌زیست کشور انجام گرفت و کلیه مراحل این انتقال از مطرح شدن بحث و زنده‌گیری گونه تا مرحله انتقال در رسانه‌ها منعکس شده است، اما مرحله نهایی رهاسازی گونه‌ها مصادف شد با 28 اسفندماه که در آن زمان هیچ رسانه‌ای باز نبود که امکان اطلاع‌رسانی وجود داشته باشد.

این مقام مسئول درخصوص چرایی این انتقال تشریح کرد: در برخی مواقع نسبت جمعیتی یک گونه به هر دلیلی در منطقه‌ای تغییر می‌کند، بنابراین این مهم را در خانگرمز نیز شاهد بودیم، به‌گونه‌ای که نرزایی کَل‌ها در منطقه به‌شدت بالا رفته بود؛ این مهم در فصل کَل‌مستی (جفت‌گیری) مباحثی را به‌وجود می‌آورد.

وی ادامه داد: به‌طوری که حیوان مسنی که شرایط انتقال نسل خوب ندارد اما به‌لحاظ جثه از نرهای جوان قوی‌تر است، اجازه جفت‌گیری را به حیوان جوان‌تر نمی‌داد، پس انتقال نسل در این گونه حیوانی به‌خوبی انجام نمی‌شد.

صفی‌خانی افزود: این شرایط منجر به تغییر نسبت جمعیتی و حتی نزول تعداد گونه در منطقه شده بود.

وی با اشاره به اینکه در منطقه لشگردر شرایط به گونه دیگر رقم خورده بود به‌طوری‌ که تعداد گونه نر در این منطقه نسبتاً پایین بود، اذعان کرد: پس برای کنترل این مناطق دو راه پیش روی ما قرار داشت، نخست صدور مجوز شکار و دیگری انتقال کَل در دو منطقه مورد نظر.

این مدیر محیط‌زیستی با بیان اینکه راه دوم با وجود سختی‌ها انتخاب شد، تأکید کرد: این درحالی بود که صدور مجوز شکار نیز به‌صورت قانونی برای ما به‌عنوان یک راهکار، امکان‌پذیر بود.