سپهرغرب، گروه شهر - عباس سریشی : با توجه به شرایط حاکم بر کشور هم اکنون میادین میوه و تره‌بار از ظرفیت بالایی برای انتقال و شیوع و گسترش ویروس کرونا برخوردار بوده و به‌صوت بالقوه می‌توانند تا بعنوان چالشی فراگیر برای سلامت شهروندان ایفای نقش کنند

اساسا میادین میوه و تره‌بار با هدف ایجاد بستر لازم جهت تهیه و توزیع فرآورده‌های کشاورزی، محصولات خام دامی و سایر مایحتاج شهروندان ایجاد می‌شوند گو اینکه به دلیل حساسیت کاری متاثر از ارتباط مستقیم با خورد و خوراک و سلامت مردم نیز تبعیت از قوانین و مقررات بهداشتی، ایمنی و محیط‌زیستی در روال کاری آن‌ها از اهمیت خاصی برخوردار بوده فلذا براین اساس باید به‌صورت ویژه به موضوع آنها توجه‌کرد

اینکه به موجب خط مشی‌های ابلاغی و با هدف ارتقای سطح سلامت، بهداشت و ایمنی، متولیان و مدیران این‌گونه مراکز باید ضمن استقرار مدیریت یکپارچه بهداشتی، ایمنی و زیست‌محیطی در تمامی فعالیت‌ها و خدمات خود و نیزتبعیت از قوانین و الزامات مربوطه، نسبت به شناسایی، حذف، کاهش یا کنترل مخاطرات به صورت حداکثری و متعاقبا ترویج فرهنگ و ارتقای آگاهی‌های بهداشتی، ایمنی و محیط زیستی، متعهد باشند.

در عین حال ضمن استفاده بهینه، پایدار و صرفه‌جویی در مصرف انرژی و الزام پیمانکاران به اجرای الگوی مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط‌زیست، بهره‌مندی از فن‌آوری‌های نوین اطلاعات و ارتباطات در عرضه و توزیع محصولات، رعایت اصول بهداشتی، ایمنی و محیط‌زیستی در انتخاب و مکان‌یابی مراکز جدید، نوسازی و ایمن‌سازی مراکز قدیمی، اعمال مدیریت تغییر، ارزیابی و بازنگری در سیستم و افزایش آمادگی و واکنش به موقع و اثربخش در مقابل شرایط اضطراری، مورد تاکید نیز غافل نشوند.

زیرا با توجه به حجم بالای تردد در این مرکز و تامین مایحتاج ضروری و خوراکی مردم اجرای این قوانین و بایستگی‌ها نقش بسزایی در حفظ سلامت شهروندان و محیط‌زیست پایدار،رفع‌آلودگی‌ها و جلب مشارکت‌های مردمی با هدف رسیدن به توسعه پایدار دارد.

دراین‌خصوص بسیاری از کارشناسان براین نکته تاکید دارند که امروزه تغییر الگوهای سکونت در شهرها، باعث‌شده تا از یک سو نیاز به مصرف محصولات میوه و تره‌بار بیشتر از گذشته شود و از سوی دیگر شیوه‌های عرضه این گونه محصولات به شهروندان نیز تغییر کند، به‌گونه‌ای که ضرورت ارائه این محصولات به صورت سالم، با استفاده از روش‌های، نگهداری اصولی، جلوگیری از اتلاف آن‌ها با برنامه‌ریزی همه جانبه کاملا احساس می‌شود.. با این وجود اما شواهد موجود مؤید این حقیقت است که عملکرد این میادین به‌عنوان سرچشمه توزیع آن‌چنان که پیش‌بینی می‌شد، راضی‌کننده نبوده و کماکان با استانداردهای لازم فاصله بسیار دارند.

این بدان معناست که علیرغم همه توصیه‌ها اما اغلب میادین میوه و تره‌بار در کشور ما و در نگاه خاص میدان‌بار شهر همدان به مشکلات متعدد و اساسی از جمله تهویه نامناسب، نزدیکی محل رفت و آمد به آبراه فاضلاب و وجود بوی نامطبوع، نامناسب بودن فضای سرویس بهداشتی، تداخل فضای تردد پیاده و سواره، طراحی نشدن آبخوری، فاصله زیاد محل بارگیری تا انبار، عدم طراحی سکوی بارانداز، نبود ترازوی مرجع، نداشتن صندلی برای استراحت مشتریان، مجزا نبودن سرویس بهداشتی خصوصی از عمومی، نبود محل مناسب برای پارک خودروی مشتریان، مدیریت پسماندها، مدیریت مصرف آب و نحوه دفع پساب و شیرابه، و ساختار محیط بیولوژیک و مدیریت محیط زیست در شرایط اضطرار مبتلا هستند و همین موضوعات باعث می‌شود تا این اماکن ساختار بسیارشکننده و ناپایداری را در بحث سلامت شهر و شهروندان ایفا کنند گواینکه با شیوع بیماری فرا گیر کرونا هم این موضوع وارد فار جدید و بسیار شکننده‌تری نیز شده که نباید از آن غافل بود.

در پس پرده کلاف کور تصمیم و اجرا...!

و اما بیش از چندیدن سال است که از زمان کلید خوردن پروژه خارج نمودن میدان بار از درون شهر همدان میگذرد. مکانی که به رغم اهیمت و جایگاه خود در تهیه و توزیع مایحتاج عمومی مردم در بحث میوه و سبزی اما به دلیل مشکلات فراوان ناگزیر از خارج نمودن آن از شهر هستیم تا مگر از این راه‌آور بخش اعظمی از مشکلات درونی و بیرونی ما حاصل از فعالیت آن حل و مرتفع گردد.

شکی نیست که زمانی نه چندان دور این مجموعه به دلیل قرارداشتن در محدوده بیرونی شهر همدان مزاحمت خاصی را برای ساکنان آن نداشت اما امروزه دیگر این داستان به‌کلی فرق کرده و گسترش شهر باعث شده تا این فضا پر تحرک و حاشیه‌ساز نه فقط در بطن شهر قرار گیرد بلکه به دلایل متعدد( و در راس آن عدم نظارت و مدیریت توانمند ) مولد و پمپاژگر آسیب‌ها و مشکلات فراوانی هم برای مجموعه شهر و هم ساکنین پیرامونی خود گردد موضوعی که برحسب لزوم نیز طی چند گزارش به‌صورت مشروح در این روزنامه بدان پرداخته شده و به اشکال مختلف منعکس‌کننده گلایه‌ها و مطالبات مردمی در این حوزه بود اما...!

البته در طی این سال‌ها بسیاری از مسئولان هم اعم از شهرداران و اعضای شورای شهر و حتی نمایندگان مجلس و... با وعده و وعیدهای ساخت و تکمیل میدان‌بار جدید و انتقال واحد‌های تجاری فعال به آن هم توانستند آرای مورد نیاز خود را برای پیروزی در انتخابات از مردم بگیرند و هم براساس برخی مصالح مدیریتی این روند را نیمه‌تمام به حال خود رها کنند و در نهایت این‌شده که با گذشت چند دهه از کلید خوردن پروژه انتقال اما هنوز که هنوز است نه کسی از جایش تکان‌خورده و نه حتی آجری روی آجرهای آن میدان‌بار کذایی گذاشته شده تا حداقل دل مردم به آن خوش باشد.

در واقع همانطور که پیشتر نیز گفتیم ظاهر مقررگردیده تا براساس یک دستوالعمل نانوشته اما لازم‌الاجرا داستان میدان بار همدان به مانند یک امانت و ودیعه لایتغیر از دستان مبارک این مدیران و مسئولان و حتی پیمانکار ساخت به دست نفرات بعد سپرده شود تا با مستمسک قراردادن آن ضمن داغ نگه‌داشتن تنور انتخابات و شعارهای مناسبتی بهانه دست به نقدی را هم در چنته داشته باشند وگرنه هر آدم ساده و عوامی هم به وخوبی درک میکند که این طرح انچنان عظیم و پیچیده هم نبوده که مدیریت یک شهر طی چند دهه نتواند آن‌را بدون کمک سازمان‌های جهانی و تکنولوژی فضایی و موجودات ماورای زمین به نتیجه برساند.

البته در این میان داستان مالکان و بنگاه‌داران و شاغلان فعلی میدان‌بار هم که دیگر گفتن ندارد زیرا تقریبا اغلب ایشان هم به رغم شعارهای تبلیغی و ژست‌های آن‌چنانی براساس منافع و مصالح نه علاقه‌ای به ترک محیط دارند و نه راضی به عقب‌نشینی از منافع خود در این حوزه گو اینکه د ر این میان هم برخی صحبتها و زمزمه‌هایی در گوشی نیز شنیده شده که مؤید تلاش ایشان برای بقا و ادامه فعالیت در قالب دیدن دم و خاطر فلان شخص با نفوذ و بهمان کارگزار محترم و یا حتی فلان رسانه برای ادامه این کش و قوس حداقل برای چند سال دیگر است که اگر این موضوع واقعیت داشته باشد بدا به حال شهر و شهروندان....!!

موضوع اینجاست که با توجه به مشکلات عدیده و افزایش بسامدهای منفی حالا دیگر موضوع انتقال میدان‌بار به خارج از شهر نه دیگر یک پروژه کاغذی بلکه یک الزام مشّدد و مؤکد است و انتظار می‌رود مسئولان مربوطه با درک شرایط و پس از گذشت دهها سال از اغاز کار بیشتر از دست چرخانی پرونده و عقد قرار داد‌های دوره‌ای برای اجاره‌دادن پروژه نیمه‌کاره برای استحصال منافع و یا ترشی انداختن مجدد این موضوع برای انتخابات بعدی یک بار برای همیشه دست به‌کار شده و با قاطعیت هرچه تمام این مطالبه عمومی معطله تاریخی را که اولین اوراق آن در حال پوسیدن است را به نتیجه برسانند شاید چیزی شبیه به برخی از همان احکام تخریب و مصادره و تعطیلی و جابجایی که به سرعت باد به اجرادر آمده و جایی برای اعتراض باقی نمیگذارد.

همه آسیب‌ها به توان کرونا...

حالا اما مدتی است که یک بار دیگر داستان میدان‌بار با یک سرفصل جدید با عنوان تکمیل پروژه در حال ساخت بر سر زبان‌ها افتاده در حالی‌که فقط خدا می‌داند این بار قرار است چند سال دیگر به طول بینجامد صرفا به این دلیل که مدیریت شهری همدان از گذشته‌ها دور تا کنون وصد البته به دلایل نامعلوم نه تمایلی به اتمام این پروژه نیمه کاره دارد ونه اراده جامعی برای جابجایی میدان فعلی به آن در حالی که این مکان خاص با توجه به شرایط قبلی و نیز موضوعات جدید هر لحظه بیشتر از گذشته وارد تنگناهای بیشتر و بسترهای تهدیدزا می‌شود.

موضوع اینجاست که میدان‌بار فعلی نه فقط بر اساس قواعد مهندسی معماری ساخته‌نشده بلکه در عدم تناسب فضای فیزیکی با الزامات زیست‌محیطی، ترافیکی، اجتماعی و مطالبات جمعیت منطقه قرار دارد در عین حال یکی از موارد بسیار مهم در طرح‌ریزی پلان آن عدم توجه به مقوله تفکیک بخش‌های کثیف و تمیز در حوزه انبارداری و توزیع و همچنین ترمینال عرضه محصولات از زمان تخلیه تا نگهداری و فروش؛ و بحث دپو زباله این فضا است که باید به عنوان مهمترین سرفصل‌ها در معماری چنین بازارهایی لحاظ می‌شداما...!

البته علاوه بر موضوعات فوق مشکل فقدان پارکینگ، سکوی باراندازی، سیستم مناسب گرمایش و سرمایش، نبود سیستم حفاظتی مناسب، عدم وجود محل مناسب برای جمع آوری زباله‌ها نبود پارکینگ، نبود بارانداز، نداشتن پوشش آبراه ها، فقدان سرویس بهداشتی و سیستم گرمایشی و سرمایشی مناسب هم از اصلی ترین گرفتاری‌های این مجموعه است.که طی این سالها به قوت خود باقی مانده مضاف براینکه به رغم لزوم رعایت قوانین بهداشتی و سلامت در خصوص مایحتاج خوراکی مردم و تاکید بر بهسازی محیط اما کماکان داستان انباشت بی‌ضابطه زباله از اصلی‌ترین مشکلات و دردسرهای میدان بار همدان است که تاکنون نیز راهکاری برای آن تعریف نشده است.

موضوع اینجاست که مجاورت مواد غذایی فاسد با آب، محیط مناسبی برای رشد میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زای بسیارخطرناک را فراهم می‌آورد؛ ملغمه‌هایی که روزانه در این دو میدان به میزان چندین تن تولید می‌شود. با این همه و در طی سال‌ها کمتر برای انتقال جانمایی و امحای درست این ضایعات پیش‌بینی و اقدامات لازم صورت گرفته است.

حالا داستان وجود معتادان و موادفروشان و کارتن‌خوابها و آدم‌های مسئله‌دار، ترافیک سنگین و راه‌بندان و ترددشبانه روزی و وقت و بی‌وقت انواع و اقسام کامیون‌های سبک و سنگین و یا حضور حیوانات موذی، هار ویا حتی دام‌ها نیز که هر کدام به نوبه خود شهر و شهروندان و به‌خصوص ساکنان مجاور این مکان را به ستوه آورده هم به جای خود.

قدر مسلم حتی اگر همه این موضوعات را هم قابل تحمل بدانیم اما قطعا هیچ عقل سلیم و منطق درستی نیست که بپذیرد در چنین ملغمه آشفته‌ای که روزانه هزاران نفر بدون رعایت اصول اولیه بهداشتی در آن تردد داشته و دائما نیز مجبور به جابجایی، لمس انواع و اقسام میوه و سبزی و صیفی هستند از بلای عظیم کرونا در امان ماند.

کارشناسان و صاحبنظران با اشاره به این نکته تصریح میکنند که با توجه به شرایط حاکم بر کشور هم اکنون میادین میوه و تره‌بار به عنوان یکی از پر رفت آمد ترین مراکز جمعیتی از ظرفیت بسیار بالایی برای انتقال و شیوع و گسترش ویروس کرونا برخوردار بوده و بصوت بالقوه می‌توانند تا بعنوان سد منشاء چالشی فراگیر برای سلامت شهروندان ایفای نقش کنند کما اینکه میدان بار همدان نیز با توجه به وضعیت خود نه فقط از این قاعده مستثنی نیست بلکه حتی میتوان گفت که در شرایط به مراتب نگران کننده تری قرار دارد

به این دلیل که بسیاری از کارکنان، کارگران و شاغلان و مرتبطان این محیط(بخصوص رانندگان ) یا از ماسک و دستکش استفاده نمی‌کنند و یا اگر هم بخواهند مکان درست درمانی برای شست شوی دست و ضد عفونی ندارند در عین حال و با همان وضعیت نیز بصورت گسترده اقدام به جابجا کردن و توزیع ویا جداکردن میوه‌ و سبزی‌جات برای شهروندان می‌کنند ضمن اینکه عدم نظات بر کیفیت تردد افراد غیر مرتبط مانند معتادان و کارت خوابها(که اساسامعتقد به هیچ قانون و ضابطه ای هم نیستند ) ویا عدم تب سنجی از مشتریان تازه واردان نیز باعث میشود تا این فضا در هر لحظه ابستن بروز یک موج همه گیری ویروس کروناگردد

البته بنا بر قانون باید در این فضا نیز به مانند بسیاری از محیط‌های جمعی و پر تردد اقدامات جامعی مشتمل بر ضدعفونی روزانه، غربالگری کارکنان و کارگران میادین، جداسازی جایگاه صندوق‌داران با شهروندان و.... صورت میگرفت اما واقع امر اینجاست که هنوز در این باب اشکالات زیادی بخصوص در بحث فاصله‌گذاری اجتماعی و رعایت دستورات بهداشتی وجود دارد و معلوم نیست مسئول نظارت بر عملکرد این فضا کدام نهاد ویا سازمان بوده در صورت بروز هر گونه شیوع چه طرح و برنامه ای برای کنترل و مقابله با آن تعریف و اجرا خواهد شد

البته شاید بتوان گفت تنها اقدام مؤثری که در طی این مدت برای ایمن سازی میدان بار همدان هم انجام گرفته فقط اجرای چند مرحله گندزدایی اولیه بوده که البته با توجه به وسعت تردد و الودگی و یا عدم رعایت همه پروتکل‌ها هم نمیتوان به این امر چندان دلخوش بود مضاف براینکه چون در خصوص عدم رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی نیز هیچ رعایتی از سوی کارگران این میادین صورت نمی‌گیرد لاجرم باید نگران وقوع هر پیش امد احتمالی بود.