سپهرغرب، گروه شهر: مشکلاتی که امروزه 'گریبانگیر شهرها است باید در دو سطح کلان و خرد بررسی شود.

رفع مشکلات شهرها به دلیل گستردگی مسائل و پیچیده‌تر شدن آنها دشوارتر شده است. امروزه دیگر نمی‌توان یک شهر را بدون توجه به تأثیر کنش‌ها و واکنش‌ها در سطح کلان‌تر و حتی خردتر، مدیریت کرد. شهرهای امروز به شدت تحت تأثیر مجموعه عواملی هستند که منحصراً مربوط به آنها نیست، اما بر روندهای شهری و کیفیت زندگی شهروندان مؤثر است. شناخت این عوامل و مدیریت آنها ضروری است تا بتوان برنامه ریزی متناسبی برای هر شهر داشت. مشکلات شهری ابعاد گسترده‌ای را شامل می‌شود که در حوزه‌های بسیار تنگاتنگ و در سطوح مختلف مرتبط با یکدیگر هستند. در این ارتباط با "دکتر مهدی ابراهیمی، استادیار جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری" گفت‌وگویی انجام دادیم و از او درباره مشکلات اجتماعی شهرها و راهکارها برای رفع این مشکلات سوال کردیم که در ادامه می‌خوانید:

 امروزه مهم‌ترین چالش‌های شهری چیست؟

برخی شهرها را بزرگترین اختراع بشر و برخی به واسطه مشکلات اجتماعی عمیق‌ترین سیاهچاله آسیب زننده بر بشر معرفی می‌کنند با این حال اگر ما به عنوان یک شهرگرا آن را بزرگترین اختراع بشر بدانیم یا به عنوان یک شهرستیز آن را یک سیاهچاله برای بشر در نظر بگیریم، این واقعیت را نمی‌شود کتمان کرد که شهرها امروزه دارای مشکلات فراوانی هستند و ما با آنها از نزدیک آشنا هستیم. فقر، بیکاری، مشاغل کاذب، مهاجرت، تکدی گری، مشکلات موجود در بخش مسکن، اعتیاد، حاشیه نشینی، طلاق، کودکان خیابانی، سرقت، ایجاد مزاحمت برای بانوان، تخریب اموال عمومی، خشونت و نبود امنیت از جمله مشکلاتی است که گریبانگیر شهرهای ما هستند.

 آیا می‌توان گفت شهرهای کوچک‌تر مشکلات کمتری دارند؟

هرچه شهرها بزرگ‌تر شود، معمولاً مشکلات آنها بیشتر می‌شود. به طور مثال یک شهر 10 هزار نفری نسبت به یک شهر 50 هزار نفری مشکلات کمتری دارد، شهر 50 هزار نفری نسبت به شهر 500 هزار نفری معضلات کمتری دارد. یک شهر 500 هزار نفری به نسبت شهری که جمعیت آن بالای یک میلیون نفر است، مشکلات کمتری در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و حتی در حوزه کالبدی دارد. معضلاتی نظیر ترافیک، آلودگی هوا و توزیع نامتوازن خدمات در شهرهای بزرگ به نسبت شهرهای کوچک‌تر عمیق‌تر است.

 توجه به کالبد شهری چه اندازه در رفع مشکلات این سکونتگاه بشری اثر دارد؟

برای رفع مشکلات شهرها باید در سطح ملی و محلی برنامه‌ریزی و مدیریت داشته باشیم. نمی‌توان تنها از جنبه کالبدی به همه مشکلات شهر نگاه کرد به طور مثال رفع مشکل ترافیک با ساخت خیابان، رفع مشکل کودکان خیابانی و معتادان با ساختن سرپناه و معضل حاشیه نشینی تنها با ساخت خانه رفع نمی‌شود. مشکلات شهر ابعاد مختلفی دارد که یکی از آنها بعد کالبدی است. به طور مثال یکی از مشکلاتی که در شهرها وجود دارد، مشکل ترافیک است که پیامدهای عمیقی بر اجتماع شهری می‌گذارد، رفتار آنان تغییر می‌کند و نسبت به هم و نسبت به مسئولان بدبین می‌شوند و نمی‌توانند با یکدیگر مسالمت آمیز برخورد کنند. این مشکلات تنها با ساخت پل و احداث خیابان‌های جدید رفع نمی‌شود و باید در کنار اینها، اقدامات دیگری نیز بشود. در حوزه فرهنگی باید به مردم آموزش داده شود که نیازی نیست برای انجام هر کاری از خودرو شخصی استفاده کنند بلکه می‌توان از دوچرخه یا وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کرد یا پیاده روی کرد البته حتماً باید وسایل حمل و نقل عمومی ارزان، مناسب و گسترده در اختیار شهروندان قرار بگیرد تا آنان برای استفاده از این وسایل رغبت داشته باشند.

 رفع مشکلات کالبدی و غیر کالبدی شهری چگونه ممکن است؟

سایر مشکلات شهری نیز شامل ابعاد کالبدی و غیر کالبدی می‌شود به طور مثال برای حل مشکل فقر و بیکاری باید در سطح ملی اقداماتی بشود تا سرانه درآمد ملی بالا برود، رونق تولید اتفاق بیفتد و زمینه برای اشتغال اتباع کشور فراهم شود و طبیعتاً اثر خود را بر محیط‌های کوچک‌تر از جمله شهرها و روستاها می‌گذارد زیرا چنانچه افراد درآمد داشته باشند کمتر به سراغ تکدی گری می‌روند و مشاغل کاذب، حاشیه نشینی، طلاق، سرقت و مزاحمت کمتر به وجود می‌آید. بنابراین مسائل شهری هم در سطح کلان و هم در سطح خرد باید مورد توجه قرار بگیرد. نیاز است آموزش‌هایی که منجر به مهارت افزایی شهروندان می‌شود مدنظر باشد و توانمند کردن اقشار ضعیف و فقیر جامعه در دستور کار نهادهای مسئول به ویژه آموزش و پرورش و سازمان فنی و حرفه‌ای کشور قرار بگیرد. پروسه تولید محصولات توسط شهروندان نیز باید از طرف نهادهای مسئول از جمله وزارت صمت حمایت شده و زمینه برای خرید این محصولات با قیمت مناسب فراهم شود.