کیفیت زندگی محصول تاریخی نظام‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است و نمی‌توان آن را مجزا از ساختارهای فوق تبیین کرد چرا که کیفیت زندگی یک متغیر مرکب است، وضعیت آن به سطح توسعه یافتگی جوامع بستگی دارد و می‌توان آن را با طراحی و تدوین شاخص‌ها تعریف و اجرایی کرد. در گفت‌وگویی با حامد اخگر دکترای شهرسازی، ابعاد کیفیت زندگی شهری و راهکارهای ارتقا آن را مورد بررسی قرار دادیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید:

 " کیفیت زندگی" را چگونه معنا می‌کنید؟

کیفیت زندگی ساختار پیچیده چند بعدی است که به نگرش‌های چندگانه از جنبه‌های نظریه مختلف نیازمند است؛ این مفهوم به زندگی روزمره اشاره دارد که توسط غذای سالم، آب و هوای تمیز و لذت از فضاهای باز و آزاد بهبود پیدا می‌کند. به منظور ارزیابی شاخص‌های کیفیت زندگی باید آن را در ابعاد مختلف مورد بررسی قرار داد که تحلیل آن نیازمند بررسی‌های تکمیلی و مقاله‌های متعدد است و می‌توان در سه حوزه کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و خدماتی- محیطی مورد بررسی قرار داد.

 کدام شاخص‌‌ها از جنبه کالبدی ارتقای کیفیت زندگی قابل بررسی است؟

بعد کالبدی کیفیت زندگی شهری، شامل زیر شاخص‌هایی نظیر تعداد طبقات، عمر بنا، نوع مصالح ساخت، کیفیت ابنیه، وضعیت کیفی مسکن، سیمای بصری، کیفیت پوشش معابر، دسترسی‌های مختلف به مراکز خدماتی، مراکز خرید و یا امکان تردد آسان در معابر با عرض مناسب است؛ البته دسترسی به مراکز حمل و نقل عمومی و سایر دسترسی‌ها را نیز می‌توان به عنوان زیر شاخص در نظر گرفت.

 چگونه می‌توان کیفیت زندگی شهری را از منظر اجتماعی مورد بررسی قرار داد؟

امنیت اجتماعی، احساس تعلق خاطر، سرمایه اجتماعی، رضایت از عملکرد در سطوح مختلف، امید به پیشرفت زندگی و امید به زندگی در مقیاس کلان، وضعیت مصرف و الگوی مصرف از جمله زیر شاخص‌های عمده در حوزه اجتماعی است که می‌توان با بررسی و تحلیل آن کیفیت زندگی شهری را از منظر اجتماعی مورد بررسی قرار داد.

 کدام شاخص‌ها از جنبه اقتصادی موضوع قابل تحلیل است؟

فرصت‌های شغلی متنوع و متعدد در محله‌های شهری، فاصله تا محل کار، رضایت شغلی، سطح درآمد و رضایت از آن، نوع مالکیت مسکن، بار تکفل و متوسط قیمت زمین از جمله شاخص‌ها در بعد اقتصادی ارتقا کیفیت زندگی بوده که هرکدام به صورت جداگانه قابل بررسی و تحلیل است.

 ارتقای کیفیت زندگی از منظر خدماتی- محیطی چگونه ممکن می‌شود؟

وجود داشتن و وضعیت تسهیلات زیربنایی، امکانات و تسهیلات شهری، دسترسی به خدمات و در عین حال تاکید بر بهداشت و سلامت عمومی، اجتماعی و فردی در این حوزه مورد توجه است.

به عنوان نمونه با شیوع ویروس کرونا و کاهش امنیت و سلامت فردی در اجتماع، کیفیت زندگی شهری با تغییر مقیاس از بعد اجتماعی به سمت بعد فردی حرکت کرد و فضای خانه به فضای شهری در شبکه مجازی تبدیل شد در حالی که با واکسیناسیون عمومی میزان بهداشت عمومی، سلامت فردی و اجتماعی در جامعه افزایش پیدا کرد و کیفیت زندگی می‌تواند به شکل جدیدی در دوران پسا کرونا مورد بررسی و تحقیق قرار بگیرد.