گردشگری غذا یکی از انواع گردشگری است که به‌ویژه در سال‌های اخیر مورد توجه کشورهای پیش‌رو در این صنعت قرار گرفته است و نقش مهم در توسعه و رشد صنعت گردشگری ایفا می‌کند.

علی‌رغم برخورداری ایران از اقوام و قومیت‌های مختلف که سبب تنوع گسترده غذاهای بومی و محلی شده است کارنامه کشورمان در این حوزه از گردشگری نیز به مانند اغلب سایر حوزه‌ها دیگر درخشان نبوده و هیچ تناسب و سنخیتی با ظرفیت بالای انواع خوراکی‌های موجود در کشور ندارد.

این موضوع در حالی است که برخی از کشورهای منطقه نظیر ترکیه که از نظر جاذبه و تنوع غذایی به مراتب در جایگاه پایین‌تری از ایران است توانسته‌ با انجام برنامه‌ریزی‌های دقیق و تقویت زیرساخت‌های حوزه گردشگری غذا که از مهم‌ترین آن رستوران‌هاست به گونه‌ای عمل کند که با توسعه گردشگری غذایی موجب جذب درآمدی بالغ بر پنج میلیارد دلار در سال 98 از این طریق شد.

**67 درصد گردشگران خارجی از کمیت و کیفیت خدمات رستوران‌های ایرانی ناراضی‌اند

مطابق نظر صاحب‌نظران علت عدم توفیق گردشگری خوراک و کسب درآمد از طریق آن جدا از نبود برنامه و هدف‌گذاری مشخص در این حوزه، ضعف شدید زیرساخت‌های مرتبط از مله رستوران‌هاست؛ به گونه‌ای که مطابق نتایج حاصل از یک بررسی در سال 98 بیش از 67 درصد گردشگران خارجی ورودی به ایران از کمیت و کیفیت خدمات رستوران‌ها و نوع غذاهای صرف شده ناراضی بودند.

در همین راستا، کارشناس ارشد ارزیابی کیفیت خدمات تأسیسات گردشگری کشور، با بیان این مطلب که ایران از نظر تنوع و گستردگی غذاهای محلی دارای ظرفیت بسیار خوبی برای رشد و گسترش گردشگری غذا است، با انتقاد از عدم توجه کافی به ضرورت برندسازی در این حوزه در کشورمان خواستار کسب تجربه و درس گرفتن از اقدامات مؤثر ترکیه در زمینه گردشگری خوراک شد و در این ارتباط توضیحاتی ارائه کرد.

فرخ میرشاهزاده گفت: با نگاهی گذارا به تاریخچه غذاهای غیرخانگی در کشورمان به راحتی این نکته را خواهیم دریافت که از قدیم‌الایام تمامی رستوران‌های موجود در سطح شهرها صرفاً دارای فهرست غذای تکراری که شامل غذاهایی مانند زرشک پلو با مرغ، جوجه کباب و چند نوع کباب است، بوده‌اند.

وی با اشاره به تنوع گسترده غذایی در کشور با وجود بیش از دو هزار و 500 نوع غذا و 109 نوشیدنی و انواع نان و شیرینی، بیان کرد: متأسفانه علی‌رغم وجود این تنوع و گستردگی غذایی شاهد این موضوع هستیم که از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب غذای قالب رستوران‌ها را نیز همین فهرست تکراری تشکیل داده است.

این کارشناس حوزه گردشگری با بیان اینکه حتی غذای کبابی که به نوعی در تمامی رستوران‌ها قابل عرضه و استفاده است، غذایی عاریه گرفته از ملت‌های دیگر مانند ترکیه، روسیه، کشورهای عربی و حتی افغانستان محسوب می‌شود، تصریح کرد: حتی نتوانستیم ماهیت غذای کباب را ایرانی‌سازی کنیم و آن را به عنوان برند غذایی ایران در سطح جهان معرفی کنیم.

میرشاهزاده این موضوع را درحالی دانست که کشور ترکیه علی‌رغم دارا بودن یک‌سوم از ظرفیت‌های غذایی ایران همواره با سیاست‌گذاری متقن خود، هم‌اکنون یکی از محبوب‌ترین برندهای غذایی و گردشگری خوراک را در دنیا را به خود اختصاص داده، تا جایی که تمام دنیا نودل کباب یا لهمجان را منحصر به کشور ترکیه می‌دانند.

بنا به گفته وی، ضعف عملکردی ایران در برندسازی گردشگری خوراک تا جایی است که گردشگران خارجی، غذایی را به‌صورت خاص به‌عنوان غذای ایرانی نمی‌شناسند و آن را با عنوان‌هایی مانند غذای شرقی، مدیترانه‌ای و یا حتی غذاهای عربی یاد می‌کنند و علی‌رغم وجود چندین هزار غذا و نوشیدنی مختص کشورمان، غذایی تحت عنوان غذای ایرانی در اذهان گردشگران جهان وجود ندارد.

کارشناس کیفیت خدمات گردشگری با بیان این مطلب که متأسفانه تفکر غلط و دیدگاه اشتباهی که در عرصه گردشگری غذا وجود دارد این است که گردشگری خوراک صرفاً تناول غذای لذیذ و رفع گرسنگی است در حالی که چنین نیست، افزود: هدف اصلی گردشگری غذا یا همان خوراک بسیار فراتر از رفع گرسنگی و لذت بردن صرف بوده و در حقیقت این قسم از گردشگری به‌دنبال درک آداب و رسوم، فرهنگ برخاسته از غذا و همچنین چگونگی طبخ و سبک پذیرایی جوامع محلی است.

میرشاهزاده ادامه داد: متأسفانه همین دیدگاه غلط در رستوران‌های موجود در کشور نیز به خوبی قابل مشاهده و لمس است، چراکه رستوران در معنای واقعی و جهانی خود، محلی اجتماعی برای گفتمان و ملاقات با محیط پیرامون ‌و لذت بردن از قرار گرفتن در آن همراه با تناول غذا است، در حالی که این امر در کشور ایران تنها به معنای صرف غذا و لزوم ترک سریع مکان رستوران است.

وی در ادامه صحبت‌های خود تأکید کرد: اکثر رستوران‌ها در قریب به اتفاق موارد خالی از هرگونه نیروی آموزش‌دیده و آشپزهای حرفه‌ای و تخصصی هستند و به نوعی دانش و مهارت نسبی در رستوران قائم به شخص شده است، تا جایی که اگر فرد آشپز، رستوران را ترک کند مزه و اصالت غذای رستوران نیز به همراه این تغییر دستخوش دگرگونی خواهد شد.

*وجود آشپزهای ستاره ترکیه و اعزام آن‌ها به سایر کشورها موجب حفظ هرچه بیشتر برند غذایی ترکیه در دنیا است

وی با اشاره به اینکه کشور ترکیه همواره از گذشته دور به دلیل قرارگیری در مسیر شرق به غرب دنیا به‌عنوان مسیر ارتباطی تجاری جهان شناخته شده است، اظهار کرد: به همین خاطر شاخص‌ترین صفت این کشور وجود غذاهای متنوع و بسترسازی‌های لازم برای برندسازی آن است؛ تا جایی که که این کشور در دنیا ابتدا به‌عنوان مقصدی محبوب برای گردشگران خوراک بوده و سپس به مقصدی مطلوب و جذاب جهت تفریح و انجام سفر تبدیل شد.

کارشناس کیفیت خدمات گردشگری ضمن اشاره به موقعیت جغرافیایی مدیترانه‌ای کشور ترکیه و سبک و نوع غذاهای موجود در این کشور، یادآور شد: همواره غذاهای ترکیه دارای محبوبیت زیادی بین مردم دنیا است که دلیل آن نیز چیزی جز تلاش برای حفظ اصالت و گسترش و شناساندن آن در دنیا نیست.

میرشاهزاده وجود آشپزهایی تحت عنوان آشپزهای ستاره ترکیه‌ای و اعزام آن‌ها به سایر کشورها را یکی از دلایل عمده محبوبیت و برندسازی غذای ترکیه عنوان کرد و گفت: معمولاً آشپزهای دنیا و حتی ایران سعی در الگوبرداری از سبک و سیاق آشپزی آشپزهای ترکیه‌ای دارند.

وی در پایان با اشاره به این موضوع که در پنج سال اخیر اقداماتی در راستای برندسازی گردشگری غذا در شهرهای بزرگ کشور انجام شده است، خاطرنشان کرد: علی‌رغم این امر و تلاش‌های صورت‌گرفته در این خصوص، تمرکز عمده فعالیت‌های صورت گرفته بر روی کافی‌شاپ‌ها، سفره‌خانه‌ها و چای‌خانه‌ها بوده و این امر در حالی است که سهم رستوران‌ها از برندسازی تقریباً صفر بوده است؛ به نوعی کشور ایران هیچگونه اقدامی در راستای ترویج فرهنگ‌ اصیل ایرانی با استفاده از برندسازی غذای ایرانی در سطح جهان و حتی منطقه انجام نداده است.