تداخل ترافیک برون‌شهری و درون‌شهری یکی از معضلات شهرها و مراکز جمعیتی است که در شبکه اصلی راه‌های کشور قرار گرفته‌اند، راه‌بندان در معابر درون‌شهری، افزایش آلودگی زیست‌محیطی، سلب آسایش ساکنان شهرها و وقوع تصادفات ناگوار به‌ویژه در اثر تردد وسایل نقلیه سنگین ازجمله مشکلات ناشی از این معضل است.
در این این بین یکی از روش‌های معمول جداسازی ترافیک برون و درون‌شهری، احداث مسیرهایی به نام کنارگذر است که با توجه به وجود درخواست‌های فراوان و همچنین به‌منظور استفاده از بهینه از اعتبارت محدود، لزوم برنامه‌ریزی و مطالعه احداث کنارگذر شهرها بر مبنای اولویت آن‌ها اجتناب‌ناپذیر است که در این بین شهر همدان به‌عنوان کریدور پنج استان در غرب و جنوب کشور از این قاعده مستثنی نیست به طوری که اگر بخواهیم شرحی از شرایط فعلی معابر درون شهری همدان در نبود کنارگذر (به‌ویژه کنارگذر غربی) ارائه کنیم خود به مثنوی 70 من می‌ماند.
فرقی نمی‌کند چه زمانی از شبانه‌روز باشد، این مخصمه ترافیکی را می‌توان در همه جای شهر مشاهده کرد، در جاده کرمانشاه و نرسیده به تقاطع غیر همسطح شهید قهاری، تقاطع غیر همسطح غدیر در ورودی شهرک فرهنگیان و تقاطع غیر همسطح شهید همدانی در میدان سپاه (چراغ قرمز). جالب است بدانید که داستان کنارگذر از اینجا شروع شد که تقریباً 13 سال پیش یعنی پاییز 1389، معاون وزیر راه و شهرسازی وقت و رئیس شرکت ساخت و توسعه راه‌ها و زیرساخت‌های وزارتخانه، به همدان آمد و کلنگ ساخت دو کنارگذر شرقی و غربی همدان را بر زمین زد. کنارگذر‌هایی که قرار بود راه عبوری باشد برای کسانی که قصد داشتند از مسیر تهران وارد همدان شوند و به کرمانشاه و استان‌های غربی بروند و یا به سمت ملایر رفته و راهی استان‌های جنوبی شوند.
پروژه‌ رؤیاگونه‌ای که همان سال نخست آغاز عملیات اجرایی نیمه شرقی‌اش از روی کاغذ بر زمین پیاده‌نشده، مختومه و غیر قابل اجرا اعلام شد و رانندگان عبوری و شهروندان همدانی برای رهایی از مخصمه ترافیک دل به نیمه غربی‌اش بستند اما با گذشت این مدت همچنان این پروژه 28 کیلومتری به بهره‌برداری نرسیده و طی این سال‌ها هرکدام از مدیران تنها در حد پاراف کردن نامه‌های اداری مبنی بر ضرورت برای این پروژه پراهمیت ترافیکی درون و برون‌شهری همدان زحمت کشیده‌اند.
این پروژه همچنان در هشت کیلومتری نهایی شدن با گره کوری مواجه است، در حالی که کنارگذر غربی همدان از 22 کیلومتری شمال همدان از محور چهارخطه رزن_ همدان از طریق یک دستگاه تقاطع غیر همسطح جدا شده و در ادامه از حاشیه شهر‌های دستجرد، لالجین و بهار به طرف غرب ادامه یافته و پس از عبور از راه اصلی همدان_ بیجار و راه آهن همدان_ سنندج به‌صورت غیر همسطح به سه راهی همدان_ سنندج_ کرمانشاه به شکل یک تقاطع غیرهمسطح ختم می‌شود؛ اما متأسفانه بنا به گفته حجت‌الاسلام احمدحسین فلاحی؛ نماینده مردم همدان و فامنین در مجلس شورای اسلامی، برای سال‌ها به بهانه فروش یک فلاکس چای به مسافران و رانندگان عبوری و عدم پیگیری مدیران استان، اعتبارات ملی این پروژه صفر شده و به استان تزریق نمی‌شد تا اینکه از سال گذشته با پیگیر‌های انجام‌شده، این اعتبارات احیا شده و خوشبختانه برای این پروژه در سفر اخیر ریاست جمهوری به‌عنوان یکی از پروژه‌های اولویت‌دار، 400 میلیارد تومان اعتبار در نظر گرفته شد اما متأسفانه گویی روند تکمیلی این کنارگذر در کم‌کاری شرکت ساخت و توسعه راه‌ها و زیرساخت‌های وزارتخانه، با کندی روبه‌رو است.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این باره گفت‌و‌گویی با عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
محمد‌رضا عراقچیان با بیان اینکه در گذشته مردم با کاروان‌ها و شتر و اسب برای تردد از یک شهر به شهر دیگر، از دل هم عبور کرده و حتی با رسیدن به دروازه هر شهر عنوان می‌کردند که به فلان شهر رسیدیم گفت: آن‌ها با عبور از دروازه وارد شهر شده و در کاروان‌سراها اتراق کرده و کالای خود را به فروش رسانده و از آن طریق مایحتاج خود را تهیه می‌کردند و سپس برای خرید و فروش به شهر دیگر می‌رفتند.
وی افزود: این روند مربوط به زمانی بود که ترافیک عبوری از شهرها بسیار اندک بود و ترافیک درون‌شهری معنایی نداشت اما مسئله این است که نمی‌توانیم شرایط گذشته را بر شهرهای جدید بار کنیم.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با تأکید بر اینکه در حال حاضر در شهرها با دو مقوله ترافیک درون و برون‌شهری مواجهیم ابراز کرد: متوسط سرعت ترافیک برون‌شهری به طور متوسط 70 و به طور بیشینه 120 کیلومتر در ساعت است پس سرعت بالاست اما متوسط سرعت در ترافیک درون شهری به‌صورت بیشینه 50 تا 60 کیلومتر در ساعت است که این عدد در معابر و کوچه‌ها به 15 تا 20 کیلومتر می‌رسد بنابراین اگر از این اعداد معدل‌گیری کنیم متوسط سرعت به 30 تا 40 کیلومتر در ساعت می‌رسد.
عراقچیان؛ افزود: حال در نظر بگیرید اگر قرار باشد جاده‌های برون‌شهری به‌عنوان معابر عبوری به معابر درون‌شهری وصل شوند، شاهد تداخل اساسی در سرعت ترافیکی بین 30 تا 35 کیلومتری درون شهری با سرعت 65 تا 70 کیلومتری برون‌شهری خواهیم بود که منجر به بروز تصادفات اساسی و سنگینی می‌شود.
وی با ابراز اینکه هزینه حیات اجتماعی، اقتصادی و ترافیکی شهرها به‌منظور اداره درست شهر توسط شهروندان درون یک شهر از طریق پرداخت عوارض به شهرداری‌ها پرداخت می‌شود، تصریح کرد: حال در نظر بگیرید که اگر ما ترافیک بیابانی و جاده‌ای را به معابر درون شهری که شهروندان برایش هزینه کرده‌اند تحمیل کنیم هیچ سودی برای آن‌ها نخواهد داشت بلکه به ضرر آن‌ها است زیرا عبور آن‌ها باعث افزایش تصادف، افزایش آلودگی، خردگی آسفالت و افزایش ترافیک و غیره خواهد شد.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه در حال حاضر تقاطع‌ها و پل‌های موجود در ورودی‌های شهر همچون پل‌های غدیر در شهرک فرهنگیان، شهید قهاری میدان بار و حتی شهید همدانی و پل چهار راه بابک بیشتر از اینکه به شهروندان همدانی خدمت ارائه کند در خدمت خودروهای عبوری با سرعت بالا است، اظهار کرد: حال در نظر بگیرید که این پل‌ها با هزینه از جیب شهروندان همدانی ساخته شده‌اند.
عراقچیان با اشاره به اینکه متأسفانه عبور این خودروها از دل شهر برای همدان و اقتصاد آن هیچ فایده‌ای ندارد ابراز کرد: خرید یک فلاکس آب جوش تأثیری در پویایی اقتصاد همدان نداشته و ندارد.
وی با بیان اینکه همه مباحث عنوان‌شده، بیانگر آن است که ما در شهر همدان نیازمند جداسازی ترافیک درون و برون‌شهری هستیم، اذعان کرد: خودروهایی که تنها به قصد عبور وارد همدان شده و در آن کار ندارند، نباید وارد چرخه ترافیک درون‌شهری شوند بلکه باید از مسیری مجزا از کنار شهر عبور کرده و خارج شوند که این مسیر مجزا اصطلاحاً در حوزه راهسازی به‌عنوان کنارگذر نامیده می‌شود.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه کنارگذرها راهی هستند برای ارتباط شهرها با برونِ شهر تا شاهد تداخل عنوان‌شده نباشیم، ابراز کرد: با این تفاسیر سال‌ها است که از ساخت کنارگذر غربی و سپس کنارگذر شرقی صحبت می‌شود.
عراقچیان ادامه داد: حال این سؤال از مدیران پیشین و فعلی مطرح است که چرا این کنارگذرها به‌ویژه کنارگذر غربی با توجه به حجم بالای ترافیکی تحمیلی به شهر هنوز ساخته و تکمیل نشده‌اند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر بنا به نیاز شهر همدان لازم است پروژه کنارگذر غربی همدان همچون پروژه انتقال آب سد تالوار با جدیت از سوی مدیران ارشد استانی، نمایندگان و نیز اداره کل راه و شهرسازی تا به نتیجه رسیدن و نهایی شدن دنبال شود، تشریح کرد: لازم است مدیر ارشد استانی و نمایندگان برای گرفتن بودجه لازم به طور متمرکز به وزارتخانه مربوطه فشار بیاورند زیرا این پروژه یک پروژه ملی است و حتی اگر لازم است باید به طور شبانه‌روزی مدیر کل راه و شهرسازی در محل اجرای پروژه حضور و از نزدیک بر کار مجری پروژه نظارت داشته باشد.
مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد به‌نظر می‌رسد علیرغم حیاتی بودن اتمام پروژه کنارگذر غربی ‌همچنان تعلل چندین ساله در این پروژه و متعاقب آن تحمیل هزینه‌های چندین میلیاردی هنوز برای مدیران استانی در پی اهمال شرکت ساخت و توسعه راه‌ها، از اهمیت بالایی برخودار نیست، در حالی که در آخرین گفت‌وگویی که با نماینده همدان در مجلس شورای اسلامی در اسفندماه سال گذشته در ارتباط با این پروژه داشتیم مشخص شد این پروژه بنا به دلایل سیاسی متوقف شده که باری 580 میلیارد تومانی به بیت‌المال و مردم وارد کرده، بنابراین انتظار می‌رود دادستانی در این زمینه به‌عنوان مدعی‌العموم از باب ترک فعل ورود کند.

طاهره ترابی مهوش