سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

چندی پیش بود که سید روح‌الله لطیفی، مدیرکل دفتر مطالعه، پایش و توسعه بازار سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران، از افزایش 65 درصد صادرات سیر در سال  1402خبر داد و گفت: سال گذشته ۴۹ هزار و ۸۳۱ تن انواع سیر به ارزش ۳۹ میلیون و ۳۰۳ هزار و ۵۷۰ دلار صادر شده که نسبت به مدت مشابه ۶۵ درصد در وزن و ۶۴ درصد در ارزش شاهد افزایش صادرات بودیم، حتی در مقاصد صادراتی نیز از ۱۸ کشور خریدار سیر ایرانی به ۳۲ کشور رسیدیم.

حال آنکه در این بین استان همدان با چهار هزار و ۴۰۰ هکتار اراضی زیر کشت سیر، رتبه نخست تولید سیر خشک را در کشور به خود اختصاص داده و این محصول به نام این استان در سال ۹۶ به ثبت ملی رسیده است و خردادماه سال گذشته نیز پس از دو سال پیگیری با شماره آگهی AO-۱۲۷۳ به ثبت جهانی رسید.

به گفته مدیران استانی این اتفاق را می‌توان دروازه جدیدی به روی این محصول برای رسیدن به بازارهای جهانی تلقی کرد به‌طوری‌که مدیرکل صنعت معدن و تجارت استان همدان در همان مقطع، عنوان کرد: جهانی شدن سیر همدان آغازی برای توسعه صادرات این محصول راهبردی و اقتصادی در بازارهای بین‌المللی است که ضرورت آن تکمیل و توسعه زیرساخت‌های صادراتی و برنامه‌ریزی دقیق و مدون است.

 بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا درباره چگونگی و الزامات پایداری صادرات این محصول با دانش‌آموخته دکترای اقتصاد کشاورزی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

عبدالمجید شیخی با بیان اینکه ما برای هر محصول کشاورزی باید یک بسته تحت عنوان منشور نظام تولید، توزیع، ذخیره‌سازی، صادرات، واردات و مصرف کالا داشته باشیم، گفت: تهیه این منشور برای تمام محصولات کشاورزی یک الزام است.

وی با تأکید بر اینکه محصولات کشاورزی تحت تأثیر متغیرهای بی‌شماری قرار دارند، افزود: دراین‌بین متغیرهای مرتبط با آب‌وهوا و نهاده‌هایی همچون آب، خاک، نور خورشید و نیروی انسانی تأثیر بسزایی در میزان تولید محصول داشته که تأثیر آن با سایر بخش‌های تولیدی همچون صنعت قابل مقایسه نیست.

 وی ادامه داد: درواقع سایر بخش‌های تولیدی نسبت به بخش کشاورزی قابل کنترل‌تر  بوده و برنامه‌پذیرتر هستند.

 این دانش‌آموخته دکتری اقتصاد کشاورزی با اشاره به اینکه محصولات کشاورزی تحت تأثیر پدیده فصلی بودن قرار دارند، خاطرنشان کرد: ما در کشاورزی با مباحثی همچون فصل کاشت، داشت و برداشت مواجهیم بنابراین چگالی و نظام تولید این محصولات تحت تأثیر پدیده فصلی بوده است.

 شیخی خاطرنشان کرد: در این بین محصولی همچون سیر نیز مشمول این قاعده است بنابراین چگالی تولید و توزیع در آن یکنواخت نبوده و باید زمینه ذخیره‌سازی آن را فراهم کرد، این بدان معناست که با توجه به فصلی بودن در میزان تولید محصول شرایط یکسانی را شاهد نیستیم بلکه تنها در فصول خاصی از سال این محصول کشت و برداشت می‌شود.

وی با اشاره به اینکه برای رفع این نقیصه لازم است تنظیم بازار این محصول به‌صورت جدی در دستور کار قرار گیرد، اذعان کرد: حفظ برنامه صادرات و کسب سهمیه بازارهای بین‌المللی مستلزم یک برنامه جامع است که ازجمله ابزارهای آن می‌توان به ذخیره‌سازی اشاره کرد.

  این کارشناس کشاورزی خاطرنشان کرد: ضرورت این امر بدان جهت است که لازمه حفظ مشتری در بازارهای جهانی استمرار و تداوم صادرات است و اگر با رشد تقاضا نیز همراه شود به برنامه‌ریزی حساس‌تر و جدی‌تری نیاز دارد.

شیخی با بیان اینکه علاوه بر آنچه گفته شد برای لحاظ جایگاه محصولات کشاورزی در بازارهای جهانی نیازمند عوامل دیگری همچون معرفی محصول هستیم، ابراز کرد:  خوشبختانه در شرایط فعلی امکان دسترسی به فضای مجازی برای همگان فراهم است بنابراین کشاورزان بایستی خود را به این فناوری مجهز کنند و یا از طریق مجتمع‌های کشاورزی و صنوف مرتبط با این بخش بتوانند محصولات خود را به‌صورت منظم و منسجم از طریق شبکه‌های اجتماعی معرفی کرده و در عین حال از ظرفیت رسانه‌های  عمومی نیز بهره ببرند.

 وی با تأکید بر اینکه دولت نیز در این بخشِ بلااستفاده از دستگاه دیپلماسی در وزارت امور خارجه، می‌بایست معرفی محصول و بازاریابی برای آن را جزو برنامه‌های تعریف‌شده خود در معاهدات و قراردادها قرار دهد، خاطرنشان کرد: به‌دلیل اینکه برخی محصولات کشاورزی ایران دارای ویژند خاصی بوده و در بین کشورهای مقصد صادراتی به‌عنوان یک محصول سالم و طبیعی شناخته شده و یا به لحاظ طعم و مزه از مزیت‌های منحصر به‌فرد برخوردار هستند (سیر همدان طعم، مزه و ویژگی‌های خاصی خود را دارد) حمایت دولت را باید دوچندان دید زیرا اینگونه محصولات از ویژگی بازارپسندی بالایی در سطح بین‌المللی برخوردار هستند.

 وی افزود: در کنار ضرورت این دیپلماسی اقتصادی، لازم است طبق منشور و برنامه جامع تنظیم نظام بازار محصولات کشاورزی به‌منظور مدیریت درست، ضمن توجه به حفظ تولید به‌دنبال افزایش آن برای تأمین نیاز داخلی نیز باشیم بنابراین در این زمینه نیازمند حمایت‌های همه‌جانبه از تولید نیز هستیم.

 این کارشناس کشاورزی با تأکید بر اینکه این حمایت‌ها را می‌توان در بخش‌های مختلف انجام داد، گفت: این حمایت‌ها در ابعاد مالی و پولی، بازاریابی و تبلیغات، ترویجی و آموزشی، کمک‌های فناورانه، رفع موانع قانونی و اداری و نیز غیره معنا پیدا  می‌کند.

شیخی با تأکید بر اینکه اگر به لزوم تدوین برنامه جامع برای هر محصول کشاورزی در حوزه نظام تولید، توزیع و صادرات تأکید شود، مسلماً روی سایر بخش‌های تولید نیز اثرگذار خواهد بود، اذعان کرد: جالب‌تر اینکه نظام جامع هر محصول روی سایر محصولات نیز تأثیرگذار است زیرا در بیشتر موارد از یک زمین طی سال دو بار محصول برداشت می‌شود؛ بنابراین اگر برای مثال کشت اول محصول سیر باشد و ما برای آن برنامه جامعی تدوین کرده باشیم مسلماً بر روی کشت دوم و چگونگی آن مؤثر خواهد بود.

 وی با اشاره به اینکه موضوعاتی همچون بسته‌بندی و استانداردسازی محصولات نیز در قالب حمایت‌های دولتی از طریق بازاریابی و ارائه آموزش و ترویج به کشاورزان محقق می‌شود، اذعان کرد: نکته بعدی اینکه کاهش هزینه تولید و قیمت تمام‌شده در حوزه کشاورزی را مورد باید توجه قرار داد زیرا در دنیای اقتصاد امروز رقابت بر سر قیمت و   کیفیت خلاصه شده است.

 وی با تأکید بر اینکه امروز حمایت از تولیدکنندگان بخش کشاورزی در کشورهای   اروپایی و آمریکایی با شدت بیشتری اعمال می‌شود گفت: این در حالی است که کشورهای پیشرفته طبق توافق‌نامه‌هایی که در سازمان تجارت جهانی منعقد کرده‌اند   قرار است سطح حمایت‌های خود از تولیدکنندگان بخش کشاورزی و دمپینگ قیمت   (تبانی بر سر قیمت) را کم کنند اما در حال حاضر در کشوری همچون آمریکا حمایت از بخش تولید کشاورزی حدود  20 بند مختلف دارد.

 مع‌الوصف با توجه آنچه گفته شد چون در دنیای امروز موتور محرک تحول در کشاورزی، فناوری است و این رکن نقش اساسی در بهبود کیفیت و تجاری‌سازی برای محصولات کشاورزی بازی می‌کند به‌نظر می‌رسد بیشتر حمایت‌ها می‌بایست از این بخش انجام شود زیرا بزرگ‌ترین مشکل صنعت کشاورزی به بخش ترویج علم و فناوری  در کشور ما بازمی‌گردد.

 از طرفی شایان ذکر است که برای به‌کارگیری فناوری در کشاورزی باید زمینه آن نیز در بین بهره‌برداران وجود داشته باشد که لازمه آن تقویت بخش ترویج است، چراکه نتیجه این مبحث جز تولید محصول بازارپسند نخواهد بود.

 حال اصلی‌ترین سؤال امروز در حوزه کشاورزی این است که چرا علیرغم ظرفیت بالای حوزه کشاورزی در کشور، کشورهایی مانند کامبوج، ترکیه، ویتنام و تایلند سهم عمده بازار غذای حلال را در اختیار داشته و ایران به‌عنوان بزرگ‌ترین کشور اسلامی همچنان کنار نشسته است؟