چغندرقند همراه با نیشکر، دو محصول عمده تولیدکننده قند و شکر در دنیا هستند که ایران نیز این قاعده مستثنا نیست؛ اهمیت کشت چغندرقند تنها مربوط به تولید قند آن نیست بلکه نقش مهمی در تناوب زراعی، افزایش بهره‌وری در منابع و فرآورده‌های جانبی آن و در صنایع مختلف و تهیه غذای دام بر عهده دارد. علاوه بر این طی یک قرن گذشته با روی کار آمدن صنعت قند و شکر، این محصول به‌دلیل سازگاری، نسبت به طیف وسیعی از شرایط آب‌وهوایی، بالابودن ارزش غذایی، امکان کشت مکانیزه و صرفه اقتصادی تبدیل به یکی از اجزای کلیدی اقتصاد کشاورزی در استآن‌های مختلف شده است.

از دیگر مزایای انکارناپذیر کشت چغندرقند می‌توان به کاهش تراکم علف‌های هرز و پوکی خاک و حاصلخیز کردن آن اشاره کرد. این امر یکی از عمده دلایلی است که استقبال از کشت این محصول در بین کشاورزان را دوچندان کرده است.

استان همدان همواره به‌عنوان یکی از قطب‌های کشاورزی در محصولات مختلف ازجمله محصول راهبردی چغندرقند شناخته می‌شود؛ چنانکه به گفته جهانگیری؛ رئیس اداره امور فناوری‌های مکانیزه سازمان جهادکشاورزی استان همدان سطح زیر کشت این محصول در استان طی سال گذشته حدود هشت هزار هکتار و متوسط عملکرد این محصول 9/61 تن در هکتار بود که بیشترین سطح زیر کشت چغندرقند استان حدود چهار هزار هکتار در شهرستان نهاوند و سپس شهرستان اسدآباد با حدود 1870 هکتار است.

از طرفی چغندرقند در استان با توجه به شرایط جوی از نیمه دوم اسفند آغاز و تا اردیبهشت‌ماه ادامه دارد. برداشت این محصول نیز از اوایل مهرماه آغاز و تا اواسط آذرماه انجام می‌شود. جالب‌تر اینکه همدان یکی از قطب‌های مهم تولید و اصلاح بذر این محصول در کشور شناخته می‌شود.

بنابراین متناسب با فرا رسیدن فصل برداشت این محصول برآن شدیم تا با دوتن از کشاورزان چغندرکار اسدآبادی گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

یک چغندرکار اسدآبادی مطرح کرد: متأسفانه در حال حاضر کارخانه‌ قند همدان برای تحویل چغندر بازهم محدودیت ایجاد کرده و باعث شده بسیاری از کشاورزان محصول خود را در قالب دلالی و به‌صورت آزاد بفروشند.

محمود سمائی با تأکید بر اینکه امروز بخش اعظمی از محصول استان توسط دلالان به شهرهایی همچون مشهد و اصفهان ارسال می‌شود گفت: نکته این است که دلال برای خرید محصول سر زمین پول نقد به کشاورز پرداخت می‌کند و هزینه حمل و نقل را نیز خودش می‌پردازد.

وی ابراز کرد: ازجمله دلایل فروش محصول به دلال، معطل ماندن محصول در زمین تا زمان تحویل بر اساس نوبت‌دهی به کارخانه و دیر شدن برای کشت دوم توسط کشاورزان است.

این کشاورز چغندرکار با اشاره به اینکه یکی دیگر از مشکلات پیش روی کشاورزان به دریافت هزینه به‌عنوان شیرینی توسط رانندگان کامیون‌ها علاوه بر هزینه حمل و نقل مربوط است، گفت: متأسفانه طی سال جاری متداول شده هر راننده علاوه بر هزینه حمل و نقل به ازای هر بار بالغ بر پنج میلیون تومان از کشاورزی به‌عنوان شیرینی دریافت می‌کند.

سمائی با تأکید بر اینکه هیچ نظارتی بر این کار وجود ندارد گفت: سال جاری هزینه بذر و کود بسیار بالا بوده حال آنکه بخش عمده‌ای از این نهاده می‌بایست توسط کشاورز تأمین شود.

در ادامه دیگر کشاورز چغندرکار اسدآبادی نیز با تأیید سخنان همکار خود گفت: خوشبختانه سال جاری وضعیت قیمت‌گذاری مناسب است اما آنچه مشکل‌ساز شده پایین بودن ظرفیت کارخانه قند همدان است به طوری که طی چند سال اخیر آنچه برای افزایش ظرفیت انجام‌ داده‌اند بسیار اندک بوده و جوابگوی میزان کشت محصول در استان نیست.

جلال گودرزی با تأکید بر اینکه سال جاری بالغ بر پنج هکتار سطح زیر کشت چغندر داشتم، گفت: به طور متوسط از هر هکتار زمین بالغ بر 70 تن محصول برداشت می‌شود که در برخی موارد این عدد حتی به 100 نیز می‌رسد.

وی با اشاره به اینکه افزایش حجم برداشت متأثر از عوامل مختلفی است که اصلی‌ترین آن‌ها حاصلخیز بودن زمین و نحوه رسیدگی است اذعان کرد: هنگام تحویل محصول به کارخانه عیارسنجی انجام شده و علاوه بر افت در صورت پایین بودن عیار چغندر قیمت خرید نیز تغییر یافته و کاهشی می‌شود.

این کشاورز با تأکید بر اینکه قیمت مصوب چغندر با عیار 16 درصد هر کیلوگرم دو هزار و 800 تومان است گفت: به نسبت کم شدن عیار قیمت نیز کاهشی است.

گودرزی با اشاره به اینکه اگر خرید آزاد چغندر به‌صورت گسترده از طریق استقرار مرکز خرید در شهرستان در حال انجام نبود امروز همدان در مدیریت این محصول با مشکل جدی برخورد می‌کرد گفت: زیرا کارخانه قندی جز کارخانه قند همدان وجود ندارد که این محصولات را خریداری کند گفت: این محصول از خاک و آب همدان به عمل آمده و از منابع این استان تغذیه کرده اما توسط اصفهان و مشهد خریداری می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه متأسفانه هنوز کارخانه قند نهاوند وارد چرخه تولید قند و شکر نشده که با تحویل چغندر بتواند از خروج محصول از استان جلوگیری کند، گفت: چند روز پیش در شهرستان نهاوند حضور داشتم و از نزدیک مشاهده کردم که عمده محصول تولیدی این شهرستان نیز از کشاورزان بر سر زمین به‌صورت نقدی خریداری شده و به استان اصفهان توسط دلالان ارسال می‌شود.

وی با تأکید بر اینکه راننده کامیون‌ها امسال مبلغی بین دو تا 3 میلیون تومان را به عنوان انعام از کشاورزان طلب می‌کنند ابراز کرد: این در حالی است که به ازای هر تن محصول نیز 190 تا 200 هزار تومان نیز هزینه حمل و نقل از کشاورز دریافت کرده‌اند.

این چغندرکار اسدآبادی با تأکید بر اینکه خرید بذر به‌صورت نقدی است اظهار کرد: من فصل بهار 10 واحد به مبلغ 55 میلیون تومان خریداری کردم حال آنکه به ازای هر هکتار می‌بایست دو واحد بذر استفاده شود.

گودرزی با بیان اینکه هر واحد بذر شامل 100 هزار دانه است عنوان کرد: علاوه بر این ما در تأمین کود نیز با مشکل مواجهیم زیرا سهمیه تعریف‌شده اندک است و کفاف نیاز را نمی‌دهد پس مجبوریم مابقی را از بازار آزاد تهیه کنیم.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد هدررفت زحمات چغندرقندکاران و رد پای دلالان که هر سال موقع برداشت این محصول پیدایشان می‌شود، از بی‌مدیریتی برنامه‌های کاشت، برداشت و فراهم نبودن بسترهای فرآوری علیرغم وعده‌‌های این محصول راهبردی در استان همدان خبر می‌دهد.

در واقع آنچه امروز در خصوص این محصول به‌صورت واضح در قالب دلالی عنوان شد را می‌توان در سایر محصولات کشاوزری همدان نیز به‌صورت مصداقی دید از سیب‌زمینی شهرستان بهار گرفته تا سیر همدان، سیب، هلو و گشنیز نهاوند، انگور ملایر، گوجه اسدآباد و هندوانه و رازیانه رزن. درواقع آنچه امروز کشاورزی همدان را به قهقرا برده، نبود صنایع مرتبط با فرآوری است که کشاورزان و بهره‌برداران را وادار می‌کند تا محصول خود را به دلال جماعت بفروشند و بتوانند با کمترین عایدی از شرمندگی یک‌ساله خانواده‌هایشان دربیایند.

البته این امر تنها جنبه منفی ماجرا نیست بلکه مسئله بعد در حوزه رونق دلالی محصولات کشاورزی همدان، به معنای چوب حراج زدن بر منابع خدادادای است که متأسفانه طی این سال‌ها هیچ‌کس در این حوزه خود را مسئول قلمداد نمی‌کند.