امروزه گردشگری به‌عنوان یکی از مهم‌ترین منابع تولید درآمد در اقتصاد ملی، حالت پیچیده‌تری به خود گرفته و با وجود پیشرفت‌های فناوری و افزایش سطح رفاه اجتماعی، می‌توان به این نکته پی برد که شهروندان اشتیاق زیادی به هزینه و صرف درآمدهای اضافی خود از طریق سیاحت و سفر دارند؛ بنابراین درآمدزایی از این طریق برای شهرها و کشورها بیش از پیش اهمیت پیدا کرده است.

 

برخلاف باور عموم، جاذبه‌های گردشگری تنها محدود به وجود مکان‌های فاخر تاریخی نمی‌شود، بلکه فرآیندها و رویدادهای جاری در یک شهر نیز نقش مهمی در برندسازی و رونق آن دارد. امروزه رویدادها برای احیای فرهنگ‌ها حیاتی و اهمیت پیدا کردن زمان اوقات فراغت موجب افزایش رویدادهای عمومی، جشن‌ها و سرگرمی‌ها شده است. در حال حاضر دولت‌ها از رویدادها به عنوان بخشی از استراتژی در توسعه اقتصادی، سازماندهی ملت و بازاریابی مقصد استفاده می‌کنند.

شهرهای امروزی به‌واسطه دارا بودن جاذبه‌ها و تأسیسات گردشگری فراوان، تعداد زیادی گردشگر را به سمت خود جذب می‌کنند؛ بنابراین بسترسازی، شناسایی جاذبه‌ها و منابع در مرحله نخست ارزیابی می‌شود و اولویت‌بندی به‌منظور تبدیل شدن به مقصد گردشگری ضروری به نظر می‌رسد.‌

*مقصد خلاق گردشگری با رویکرد ساختارمدار

کارشناس و فعال گردشگری می‌گوید: امروزه صنعت گردشگری به‌عنوان یکی از تأثیرگذارترین و مهم‌ترین منابع درآمدی و اشتغال‌زایی مورد توجه بسیاری از دولت‌ها قرار گرفته و در این راستا برنامه‌ریزی‌های راهبردی انجام می‌شود.

علی‌اکبر بنی‌اسدی، می‌افزاید: توسعه زیرساخت‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و قانونی یکی از مهم‌ترین ابتکارات در راستای دستیابی به گردشگری محسوب شده و از گردشگری خلاق به‌عنوان یک رویکرد جدید در توسعه پایدار شهری نام برده می‌شود.

وی خاطرنشان می‌کند: در گردشگری خلاق، گردشگر با مشارکت در فعالیت‌های جامعه محلی و برقراری تعامل با فرهنگ آن، تجربه جدیدی را فرامی‌گیرد که بسیار باارزش است، در این نوع گردشگری، گردشگر با درک دیدار پیشینه تاریخی، آثار هنری و صنایع‌دستی، تجربه فرهنگ مردم و مکان گردشگری و مشارکت فعال را کسب‌می‌کند و وجود خلاقیت در جوامع محلی و مقاصد گردشگری بیش از پیش احساس می‌شود.

این فعال حوزه گردشگری اضافه می‌کند: اگر در فرایند گردشگری به‌دنبال کسب منافع اقتصادی و محیط‌زیستی در راستای توسعه پایدار هستیم، خلاقیت می‌تواند با ارائه محصول خلاق گردشگری راه را هموار کند و جوامع را در این مسیر سوق دهد.

*ارائه باکیفیت‌ترین خدمات با هدف مدیریت مقاصد گردشگری

بنی‌اسدی تأکید می‌کند: سازمان جهانی یونسکو، گردشگری خلاق را فراهم کردن فرصت‌هایی برای مشارکت گردشگر با جوامع محلی و کسب یک تجربه معتبر، همراه با یادگیری مشارکتی فعالیت‌های گوناگون مقصد همچون ساخت صنایع‌دستی، آشپزی و دیگر فعالیت‌های خلاقانه تعریف می‌کند.

وی تصریح می‌کند: یکی از مراحل مهم در صنعت گردشگری، برنامه‌ریزی و آماده‌سازی مقصد با هدف بهره‌برداری متناسب و مطلوب است، در این زمینه می‌توان به تجربه جهانی در قالب فرآیند مدیریت مقصد اشاره کرد که مورد تأیید سازمان جهانی جهانگردی نیز قرار دارد. اهمیت مدیریت مقصد زمانی بیشتر می‌شود که مقاصد گردشگری برای ارائه باکیفیت‌ترین خدمات به گردشگران به رقابت می‌پردازند.

این فعال حوزه گردشگری اظهار می‌کند: مدیریت مقصد، مدیریت هماهنگ تمام عناصر تشکیل‌دهنده یک مقصد است که شامل جاذبه‌ها، امکانات رفاهی، دسترسی، بازاریابی و مسائل قیمت‌گذاری می‌شود و با بهره‌گیری از عنصر خلاقیت می‌توان به خلاق شدن یک مقصد کمک بسیاری می‌کند. ارائه تجربیات خارق‌العاده و ارزشمند به گردشگران از زمانی که به مقصد می‌رسند تا زمانی که آنجا را ترک می‌کنند، بسیار مهم است.

بنی‌اسدی ادامه می‌دهد: اگر تعریفی از مقصد گردشگری داشته باشیم شامل بازدیدکنندگان، جامعه محلی و زیرساخت‌های گردشگری است که تعامل میان این عناصر مجموعه‌ای از تأثیرات مثبت و منفی را خلق می‌کند. وجود چنین تأثیراتی نیازمند مدیریت دقیق مقصد است، به علاوه ارائه محصولات خلاق گردشگری، خدمات عمومی و خصوصی با رویکرد خلاق، تعاملات با جامعه محلی، محیط زیست و میهمان‌نوازی در کنار محیط خلاق و فرایندهای خلاق مقصد می‌تواند نقش پیشران داشته باشد.

*کشورهای توسعه‌یافته گردشگری دارای ساختارهای نظام‌مند مدیریت مقصد هستند

وی تأکید می‌کند: بر مبنای آمار مستند سازمان‌های جهانی، ایران از برترین مقاصد دنیا از نظر ثروت و غنای تاریخی، فرهنگی و طبیعی است، اما در واقعیت گردشگری خارجی آن قوی نیست؛ یکی از اصلی‌ترین دلایل وجود این معضل، دشواری بیش از حد همسو کردن ذی‌نفعان مرتبط با یک مقصد در قالب یک نهاد و ابتکار واحد است.

بنی‌اسدی خاطرنشان می‌کند: نبود باور عمومی نسبت به گردشگری و استانداردسازی نکردن مقاصد گردشگری با بهره‌گیری از منابع و جاذبه‌ها، نبود سیستم‌های دسترسی و ناوگان حمل‌ونقل در کنار تبلیغات ضعیف بین‌المللی موجب برخوردار نشدن مطلوب گردشگران از این مقصد شده است.

وی می‌گوید: بسیاری از مقاصد در کشورهای توسعه‌یافته گردشگری دارای ساختارهای نظام‌مند مدیریت مقصد هستند که در افزایش رقابت‌پذیری و پایداری مقاصد، بهره‌برداری بهتر و مسئولانه از جاذبه‌های طبیعی و فرهنگی یک مقصد گردشگری، پایداری گردشگری مقاصد در درازمدت با اتخاذ راه‌حل‌های نوآورانه و بهبود در کارایی بسیاری از فرآیندهای آن، تسهیل تعامل بازدیدکنندگان با مقصد و جوامع محلی و تسهیل تعامل با تأمین‌کنندگان زنجیره گردشگری مقاصد در راستای افزایش کیفیت خدمات و محصولات، نقش تعیین‌کننده‌ای دارند.

این کارشناس و فعال گردشگری اضافه می‌کند: در کشور ما تصمیم‌گیری برای آغاز این فرآیند از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، جدا از وجود سازمان‌های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در استان‌های کشور که بیشتر نقش نظارتی دارند، شهرداری‌ها می‌توانند با دایر کردن یک سازمان مدیریت مقصد با عنوان سازمان توسعه گردشگری در کنار نقش نظارتی سازمان‌های متولی با بهره‌گیری از عنصر خلاقیت، زمینه حضور گردشگران را فراهم کنند.

بنی‌اسدی تأکید می‌کند: با ایجاد و ارائه محصولات خلاق گردشگری، زمینه برای ایجاد محیط شهری و فرآیندهای خدماتی خلاق فراهم و منافع بخش خصوصی، بخش عمومی و جامعه محلی فراهم می‌شود.

وی اضافه می‌کند: با لحاظ رویکرد توسعه پایدار و حفظ و نگهداری از محیط زیست، به تحقق گردشگری پایدار، ایجاد مزیت رقابتی در مقاصد گردشگری، افزایش فرهنگ گردشگری و گردشگرپذیری و ایجاد و تقویت برند گردشگری کمک بسیاری می‌شود.