این روزها یکی از موضوعاتی که در اخبار مختلف به آن پرداخته می‌شود توسعه استان همدان است که گردشگری به‌عنوان یکی از محورهای توسعه مورد تأکید مسئولان استانی قرار دارد.

همدان شهری است که جاذبه‌های تاریخی مختلف، طبیعت بکر، غار علیصدر و محوطه باستانی هگمتانه را در کنار هزاران ظرفیت گردشگری دیگر در خود جای داده است.

از دیگر ظرفیت‌های کهن‌دیار هگمتانه صنایع دستی مختلف مانند سفال و ساخت انواع مصنوعات چوبی است که در نوع خود بی‌نظیراند، یکی از دیگر صنایع دستی این استان که علاوه بر بازار داخلی روزگاری در بازارهای خارجی نیز خریداران خاص خود را داشته قاب‌های چوبی ساخته شده به دست هنرمندان روستای کاج از توابع شهرستان رزن است که این روزها حال خوبی ندارد.

به همین منظور با ابوالفضل یوسفی؛ رئیس هیئت‌مدیره تعاونی قاب‌سازی هنرمندان کاج، محسن حجازی؛ دهیار روستای کاج و محمدرضا خلجی؛ معاون صنایع‌ دستی اداره‌ کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی استان همدان و مجید جهانگیری؛ هنرمند فعال این حوزه گفت‌و‌گو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

رئیس هیئت‌مدیره تعاونی قاب‌سازی هنرمندان کاج با بیان اینکه قاب‌سازی در دهه 60 و توسط فردی به نام غلام صفاری به روستای کاج رسید، اظهار کرد: او این هنر را در تهران نزد هادی‌خان آموخته و در حیاط منزل خود کارگاه کوچکی راه‌اندازی کرد و سپس سایر افراد نیز برای آموختن این حرفه به مجموعه او پیوستند این رویه ادامه یافت تا اینکه هریک از کارآموزان، خود کارگاه قاب‌سازی برپا کردند.

  هم‌اکنون دو یا سه کارگاه قاب‌سازی دایر است

ابوالفضل یوسفی با تأکید بر اینکه 70 تا 80 کارگاه عضو تعاونی ما هستند اما هم‌اکنون حدود دو یا سه کارگاه دایر است، عنوان کرد: از سال گذشته تورم و گرانی موجب شد تا این هنر کم‌رنگ و کم‌رنگ‌تر شود چراکه مواد اولیه نسبت به گذشته گران‌تر شده است.

وی در پایان تصریح کرد: ما از این هنر قطع امید کرده‌ایم چراکه با وضعیت موجود به مرور این هنر از بین خواهد رفت، در حال حاضر متأسفانه با این شرایط و نبود بازار، مجوز و بیمه ما را باطل می‎کنند در حالی که بهتر است با کمی با این افراد راه بیایند تا این هنر از بین نرود.

   بیشتر هنرمندان از این کار خسته شده‌اند

یک هنرمند فعال در حوزه‌ قاب‌سازی با بیان اینکه 20 سال است که در این حوزه فعال هستم، اظهار کرد: در حال حاضر فعالیت هنرمندان محدود شده و ما شاهد اجناس چینی هستیم که جایگزین کارهای ما شده در حالی که در گذشته این قاب‌ها از کشور عراق خریدار داشت.

مجید جهانگیری در ادامه افزود: بیشتر هنرمندان از این کار خسته شده‌اند، به‌دلیل دستمزد پایین و ساعت کاری زیاد، کارگری در این حوزه وجود ندارد و هم‌اکنون خود من نیز تمایلی به ادامه کار ندارم چراکه ملزومات اولیه بسیار گران شده و بازار فروش آن نیز خوب نیست.

وی با ابراز اینکه این حرفه آن رونق گذشته را ندارد، البته شاید ارائه تسهیلات بتواند به افراد فعال این حوزه کمک کند افزود: تعداد افراد بیمه‌شده در این حرفه بسیار اندک و حدود 20 نفر است، در یک دوره دولت اعلام کرد تا کارگران این حوزه بیمه شوند اما تنها در همان مقطع زمانی انجام شد و پس از آن دیگر فعالان این عرصه بیمه نشدند.

   قاب‌سازی روستای کاج دیگر آن پویایی گذشته را ندارد

در ادامه محسن حجازی؛ دهیار روستای کاج با بیان اینکه در حال حاضر تعداد کمی از هنرمندان در این حوزه فعالیت دارند، اظهار کرد: افزایش قیمت مواد اولیه و تحریم‌‌ها ازجمله عواملی هستند که موجب شده تا قاب‌سازی در روستای کاج دیگر آن پویایی و رونق گذشته را نداشته باشد و تعدادی از فعالان این حوزه به سایر شغل‌ها روی آوردند.

   حال صادرات صنایع دستی‌مان خوب نیست

معاون صنایع‌ دستی اداره‌ کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی استان همدان با بیان اینکه بخش عمده‌ای از صادرات ما به شرایط کشور و ارتباطاتی که با کشورهای مختلف داریم بستگی دارد، گفت: به‌طور کلی حال صادرات صنایع دستی خوب نیست.

محمدرضا خلجی اظهار کرد: بیشترین سهم صادراتمان در حوزه صنایع دستی متعلق به عراق و سلیمانیه بود که بنا به هر دلیلی هم‌اکنون این سهم در سلیمانیه به حداقل خود رسیده و در عراق نیز همزمان با ما بازار چین و ترکیه نیز ورود کرده‌اند و دیگر آن شرایط انحصاری که قبلاً در این حوزه حاکم بود وجود ندارد.

  تحریم‌ها تأثیر بسزایی بر صادرات صنایع دستی داشته است

وی افزود: تحریم‌ها، نحوه بازگشت پول و هزینه صادرات به کشور همه دست به دست هم داده و باعث شده تا صادرات ما دچار مشکل شود علاوه بر این تصمیمات خلق‌الساعه در کشور که بدون کارشناسی اولیه است مشکلاتی را در این حوزه به‌وجود می‌آورد.

این مسئول با اشاره به اینکه صندوق تعهدسپاری ارزی دلیل مضاعفی است که باعث شده حال صادرات ارزی خراب و خراب‌تر شود، تأکید کرد: تولید زمانی مقرون به‌صرفه است که در حوزه فروش مشکلی نباشد، بخش عمده‌ای از صنایع دستی نگاهش صادرات‌محور است که شرایط ارتباطات بین‌الملل بر آن تأثیر دارد.

  به‌دنبال ارتباط و صادرات صنایع دستی همدان به کشورهای حوزه دریای خزر هستیم

خلجی با عنوان اینکه ما سعی داریم به کشورهای حوزه دریای خزر که فرهنگ‌های

نزدیکی با آن‌ها داریم بتوانیم محصول ارسال کنیم، اظهار کرد: اخیراً در نمایشگاه ارمنستان حضور داشته و نشست‌های متعددی برای پررنگ‌تر کردن جایگاه صنایع دستی کشور در آن‌ها برگزار کردیم.

  در حوزه صنایع دستی با کشور ازبکستان نشست‌هایی داشته‌ایم

وی با بیان اینکه اخیراً نیز با هیئتی که از ازبکستان به همدان سفر کردند، نشستی داشتیم و قول همکاری برای حضور ما در ازبکستان و همچنین حضور آن‌ها در همدان داده شد گفت: در صورت موفق بودن در این زمینه شاهد تغییرات خوبی در حوزه صادرات خواهیم بود.

  صنایع دستی در سبد خرید خانوارهای داخلی در اولویت نیست

این مسئول تأکید کرد: همه تولیدات صنایع دستی در سبد خانوار در کشور ما در اولویت قرار ندارد به همین دلیل ما علاوه بر صادرات، فروشمان در سطح ملی نیز آنگونه که باید نیست و نسبت به قبل محدودتر شده است.

خلجی افزود: افزایش قیمت مواد اولیه، هزینه و دستمزد نیروی انسانی نیز از دیگر مواردی است که باعث شده قیمت یک محصول نسبت به گذشته افزایش یابد و به‌دنبال آن قدرت خرید مشتری پایین بیاید و ما در همه حوزه‌های صنایع دستی شاهد مشکلاتی باشیم.

وی خاطرنشان کرد: در صورتی که صنایع دستی در سبد خانوار جامعه قرار بگیرد می‌توان شاهد بهبود وضعیت در این حوزه بود.

وی در بخش دیگری از سخنان خود ضمن اشاره به اینکه ما اخیراً به مدت 12 روز در ارمنستان نمایشگاه داشته‌ایم، گفت: ما سعی کردیم در این فرصت محصولات صنایع دستی مانند قاب چوبی را به آن‎ها معرفی کنیم. با ویژندهای مختلف نیز رایزنی کرده و در سال آینده در این راستا و برای معرفی صنایع دستی استان دو رویداد را در این کشور برگزار خواهیم کرد تا وضعیت خوبی برای این بخش به‌وجود بیاید.

  بیمه هنرمندان تنها در مدت کوتاهی مطرح بود و هم‌اکنون در این خصوص حمایتی وجود ندارد

معاون صنایع‌ دستی اداره‌ کل میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی استان همدان در خصوص اینکه این هنرمندان تنها در زمان خاصی می‌توانستند بیمه شوند، تصریح کرد: از سال 90 تا 92 طرح گستره بیمه هنرمندان مطرح شد که اتفاق خوبی بود و به‌خوبی پیش می‌رفت و امنیت و برای هنرمندان ایجاد کرده بود. در این سال‌ها دولت سهم حمایتی خود را پرداخت می‌کرد. بعد از آن وقتی برای تأمین اجتماعی دیون آمد، علی‌رغم اینکه این موضوع در قالب قانون و با تأییدیه مجلس بود را ادامه نداد.

خلجی افزود: هم‌اکنون نیز علاوه بر اینکه دیگر کسی بیمه نمی‌شود خود سازمان تأمین اجتماعی نیز بیمه هنرمندان ما را به بهانه‌های مختلف قطع می‌کند و ما نیز دستمان به جایی بند نیست.

وی در ادامه با اشاره به اینکه هم‌اکنون اگر به اسناد چشم‌انداز پیشرفت استان نگاهی بیاندازید خواهید دید که توسعه و شاخصه گردشگری همیشه به‌عنوان محور توسعه و پیشران مطرح می‌شود، گفت: ما یکسری ظرفیت‌ها داریم که اگر به آن‌ها توجه نکنیم از بین خواهد رفت، ما در حوزه صنایع دستی در سطح کشور جایگاه ویژه‌ای داریم و صنایع دستی محتوای اصلی بیان ظرفیت گردشگری ماست.

این مقام مسئول یادآور شد: در صنایع دستی و میراث فرهنگی، موسیقی، غذا، لباس محلی، جاذبه‌های تاریخی ما در کنار هم یک محتوای گردشگری را تعریف می‌کنند، محتوای صنایع دستی ویژه‌تر است و اگر محور توسعه ما گردشگری است باید به زیرساخت‌های این مجموعه در استان توجه داشته باشیم تا بتوانیم موفق عمل کنیم.

خلجی افزود: شهر جهانی سفال لالجین و مبل و منبت ملایر، شهر ملی گلریز تویسرکان، روستاهای ملی اشترمل در حوزه مبل و منبت گلریز و داویجان در حوزه مرواربافی ازجمله ظرفیت‌های بسیار خوب ما در سطح ملی و منطقه‌ای هستند.

وی در بخش پایانی سخنان خود تأکید کرد: همه‌چیز مستلزم این است که نگاه کلان استان یک نگاه حمایتی در حوزه اشتغال و فعالیت در عرصه صنایع دستی باشد. راه‌اندازی یک کارخانه هزینه بسیار بالایی را می‌طلبد ضمن اینکه است اشتغال‌زایی آن محدود است در حالی که در حوزه صنایع دستی با سرمایه اندک در هر خانه و خانواده می‌توان کسب و کار اره انداخت.

با توجه به آنچه بیان شد حال صنایع دستی استان همدان خوب نیست و هنرمندان حوزه قاب‌سازی در روستای کاج که روزگاری بازارشان رونق خوبی داشته هم‌اکنون وضعیت مطلوبی ندارند و چراغ این هنر ماندگار در حال خاموشی است.

امید است تلاش‌های صورت‌گرفته در حوزه صادرات، بتواند کمک کند تا بار دیگر این هنر رونق گرفته و از آن به‌عنوان یکی از حوزه‌های صنایع دستی در گذشته یاد نشود.