سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش :

به دیگر سخن اگر امروز سری به باغ‌های گنجنامه، دره مرادبیگ، باغ‌های بلوار ارم، حیدره، محمدیه، پردیس، دیوین و امامزاده کوه و غیره بزنید، سایه سنگین ویلاهای سر به فلک کشیده نفس باغ‌های میوه را به‌ شماره انداخته و آنچنان با شتاب حرکت می‌کند که در آینده‌ای‌ نه‌چندان دور دیگر اثری از باغ‌ها در همدان باقی نماند.

تأسف‌بارتر اینکه این روزها دور تا دور باغ‌های میوه را دیوارهای بلند بتنی و در برخی موارد فنسی محاصره کرده و از پس دیوارها نه درختان، بلکه ویلاهای رنگارنگ دیده می‌شود. به دیگر سخن محلی که باغ‌های میوه و گل‌‌های رنگارنگ را کنار هم داشت، امروز تنها میزبان چند درخت شده و باقی ساختمان و ویلا به فاصله کمی از یکدیگر جایگزین درختان میوه شده‌اند.

به دیگر سخن طبیعت و زیبایی باغ‌های میوه رنگ باخته و گویی شهرک‌های کوچکی جایگزین آن‌ها شده‌اند، شهرک‌هایی با کوچه‌های مزین به نام و پلاک. ویلاهای رنگارنگی که جای باغ را گرفته و درب آهنی بر ورودیشان نصب شده و علائم مدرنیته همچون آیفون تصویری، دوربین مدار بسته، پلاک و درب‌های برقی جلوه دیگری به آن‌ها داده به‌طوری که وقتی وارد می‌شوی گویی هرگز باغ میوه‌ای اینجا نبوده است.

هرچه طبیعت را به سمت پایین‌تر می‌روی، هرچه دور می‌زنی، نشانی از آن باغ‌های بزرگ کمتر پیدا می‌کنی، بسیاری از صاحبان این اماکن بومی نیستند، کشاورز هم نیستند به گفته خودشان اصلاً اهل کشاورزی و باغداری و پرورش محصول هم نیستند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا دراین‌باره گفت‌و‌گویی با شهرساز و دبیر گروه تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ایران ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

مهندس محمدخلیل البرزنیا، عنوان کرد: در حال حاضر بالغ بر 10 هزار هکتار باغ ازجمله باغ‌های گنجنامه و بلوار ارم خارج از محدوده شهر همدان وجود دارد که تقریباً شامل حریم شهر است و بیشتر آن‌ها در داخل حریم شهر قرار دارند؛ بر این اساس به لحاظ قانونی نظارت بر ساخت و ساز در این باغ‌ها به عهده شهرداری است.

وی با اشاره به اینکه با وجود شرایط فعلی، مدیریت شهر همدان باتوجه به توانی که ما از این نهاد سراغ داریم برای اینکه بتواند حدود 10 هزار هکتار باغ را مدیریت و نظارت کند، یقیناً با دشواری همراه بوده و بسیار ضعیف است، گفت: از طرفی مرجع صادرکننده مجوز برای ساخت و ساز جهاد کشاورزی است.

این شهرساز همدانی ادامه داد: این بدان معناست که تنها جایگاه قانونی صدور مجوز برای احداث خانه‌باغی‌ها، تبصره یک ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها جهاد سازمان جهاد کشاورزی است.

البرزنیا با اشاره به اینکه در صورت صدور مجوز ساخت و ساز فرد متقاضی باید از شهرداری پروانه ساختمانی دریافت و سپس نسبت به احداث بنا اقدام کند تشریح کرد: در ساخت و سازهای غیر مجاز نیز شهرداری باید از طریق اعمال ماده 100 حکم تخریب این بناها را اخذ کرده و به اجرا درآورد.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر ما با نوعی از مدیریت بسیار ضعیف بر باغ‌ها مواجهیم که به‌ویژه در پالایش باغ‌ها به جهت اعطای مجوزها به‌صورت سلیقه‌ای و به افراد خاص خودنمایی می‌کند، گفت: در بیشتر موارد به متقاضیان مجوز داده نمی‌شود و همین باعث شده که افراد به سمت ساخت و سازهای غیر مجاز بروند؛ حال آنکه در صورت احداث بنا در باغ‌ها به‌صورت غیر مجاز، شهرداری برای نظارت و برخورد با تخلف از نیروی کافی برخوردار نیست و حتی به لحاظ اعمال ماده 100 نیز توانایی لازم را برای دریافت مجوزهای تخریب به‌صورت گسترده ندارد.

این شهرساز همدانی با تأکید بر اینکه درواقع امروز ما در باغ‌های همدان با انبوهی از ساخت‌وسازهای غیر مجاز مواجهیم که مراجع قانونی به لحاظ عدم سازگاری با مفاد قانونی، نمی‌توانند و یا نمی‌خواهند به آن‌ها مجوز دهند گفت: در این بین اگر شرایط به نحوی تغییر کند که جهاد کشاورزی به همه متقاضیان، مجوز ساخت و ساز متعارف را اعطا و در عین حال شهرداری‌ها نیز متناسب با آن پروانه صادر کرده و سازمان نظام مهندسی ساختمان نیز بر نوع سازه و مصالح نظارت کند، یقیناً دیگر با این مشکلات مواجه نخواهیم شد چراکه دیگر شاهد دیوارکشی‌ها نبوده و ساخت و سازهای غیر مجاز قد علم نمی‌کردند بلکه هرآنچه لازم بود در چرخه ساخت و ساز قانونی ساخته می‌شدند.

البرزنیا ادامه داد: در این بین به‌دلیل عدم توانایی در صدور مجوز قانونی ازسوی سازمان جهاد کشاورزی بر پایه تبصره یک ماده قانونی و عدم توانایی در کنترل ساخت و سازهای غیر مجاز از سوی شهرداری‌ها، همچنان در باغ‌ها شاهد ساخت و سازهای غیر اصولی و غیر مهندسی با دیوارکشی‌ها خواهیم بود.

وی با تأکید بر اینکه حتی در حال حاضر آن مرجعی که حداقل بتواند برای ساخت و سازهای مجاز نیز ضوابطی ارائه کرده و از دیوارکشی‌های متفاوت جلوگیری کند نیز وجود ندارد، تصریح کرد: اگر هدف ما داشتن یک باغ‌شهر است باید ساخت و سازها در باغ‌ها بر مبنای ضابطه باشد حال آنکه حتی این ضابطه برای ساخت و سازهای مجاز نیز وجود ندارد که مشخص کند باغ‌های ما از چه الگوی معماری تبعیت می‌کنند.

وی با بیان اینکه در حال حاضر زشتی و پلشتی که ما در باغ‌های همدان مشاهده می‌کنیم نتیجه نبود این ضابطه است، خاطرنشان‌کرد: از طرفی در بسیاری از موارد شاهد تبدیل شدن باغ‌ها به سفره‌خانه، رستوران‌ و تالار هستیم حال آنکه این زیرساخت‌ها از ظرفیت لازم در این زمینه برخودار هستند اما توانایی ارائه خدمات در حوزه ترافیکی و محیط زیستی همچون دفع فاضلاب و غیره را ندارند؛ زیرا بر اساس ضابطه و به‌صورت مهندسی ساخته نشده‌اند، به همین دلیل از چرخه دریافت خدمات شرکت‌هایی همچون آب و فاضلاب خارج هستند، در بیشتر موارد این فاضلاب‌ها داخل رودخانه ریخته شده و یا در سطح باغ‌ها رها می‌شوند.

دبیر گروه تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ایران با تأکید بر اینکه الگویی برای ساخت و ساز در باغ‌ها ارائه نشده، تصریح کرد: از طرفی چون در بیشتر موارد ساخت و سازها بدون مجوز بوده و می‌خواهند یک‌شبه بنا را بسازند، آنچه ساخته می‌شود بیشترین شباهت را به ساخت و سازهای موجود در مناطق حاشیه‌ای شهر دارد.

البرزنیا ادامه داد: حال آنکه اگر این ساخت و سازها همگی مجاز تلقی شده و از یک الگوی معماری بومی و یا به نوعی متناسب با شرایط باغی برخوردار بود، شاید دیگر این زشتی را در باغ‌های همدان شاهد نبودیم اما چون می‌خواهند این ساخت و ساز غیر مجاز را یک‌شبه به اتمام برسانند نمی‌توان الگوی مناسبی برای آن‌ها انتظار داشت.

وی با تأکید بر اینکه لازم است به‌صورت جدی سازمان جهاد کشاورزی، شهرداری و کارگروه امور زیربنایی که مسئول ارائه ضوابط است در این موضوع ورود جدی داشته باشند، اذعان کرد: صدور مجوز در باغ‌ها را به جهت ساخت و سازهای متعارف باید فراگیر کرد و در این زمینه سازمان نظام مهندسی ساختمان باید ورود جدی داشته باشد تا در پایان الگوی ساختی ارائه و بر پایه این ضوابط ساخت و ساز به‌صورت مجاز انجام شود.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد می‌دانید که به بار نشستن محصولات باغی، مستلزم مراقبت و نگهبانی دائم است. به همین دلیل عده‌ای می‌خواهند خانه یا ویلای کوچکی در زمین باغیشان احداث کنند تا بتوانند نظارت دائم به محصولات‌شان داشته باشند.

از طرف دیگر عده‌ای نیز دوست دارند ویلایی برای استراحت و لذت بردن از سکون و آرامش باغ محصول، در کنار استفاده از محصولاتشان، داشته باشندکه هیچ یک از این خواسته‌ها را نمی‌توان نامعقول قلمداد کرد اما مسئله این است که امروز اجرای تبصره یک ماده یک قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها، به‌عنوان یک قانون دست و پاگیر و سختگیرانه، ساخت و ساز در باغ‌ها را به امری بی‌قانون بدل کرده؛ پس چنانکه گفته شد لازم است برای حل شرایط فعلی ایجادشده، یک فراگیری در اعطای مجوز را شاهد باشیم.

طاهره ترابی مهوش