سپهرغرب، گروه - شهره کرمی:

صنایع دستی ایران تلفیقی از صنعت و هنر و نشأت‌گرفته از فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی است، موضوعی نیست که هر کشوری بتواند به‌راحتی به آن دست یابد یا ایجادش کند، چراکه ریشه در تاریخ کهن ما دارد و از دیرباز تاکنون نقش مهمی در اشتغال‌زایی برای مردم ما داشته است. حال آنکه این هنر با سرمایه‌گذاری اندک برای تعداد قابل توجهی جوان می‌تواند اشتغال ایجاد و تا حدی مشکل بیکاری جوانان را که یکی از بزرگترین چالش کشور محسوب می‌شود را برطرف کند.

فعالان و تازه‌واردان حوزه صنایع دستی نیازمند حمایت و سرمایه اولیه هستند تا بتوانند مشغول به‌کار شوند؛ بنابراین اگر به این بخش همچون موضوع دانش‌بنیان توجه شود و حمایت لازم وجود داشته باشد، بی‌شک شاهد رشد این هنر- صنعت و ارزآوری آن برای همه مردم این مرز و بوم خواهیم بود، چراکه صنایع دستی در سرتاسر ایران ما دارای انواع و اقسام مختلف و منحصر به‌فرد است. از دیگر مزیت‌های این حرفه این است که بانوان خانه‌دار نیز می‌توانند در منزل و در کنار دیگر امور خود در این حوزه نیز فعالیت داشته باشند.

با توجه به اینکه آخرین جلسه علنی مجلس یازدهم عصر روز سه‌شنبه اول خردادماه برگزار شد و مجلس دوازدهم در آغازین روزهای خود قرار دارد، برآن شدیم تا با رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران در خصوص توقع فعالان حوزه صنایع دستی از مجلس گفت‌و‌گو کنیم که نتیجه را در ادامه می‌خوانید:

مرتضی میری عنوان کرد: مردمی‌ترین حوزه اقتصادی در ایران صنایع دستی است که زنجیره بسیار گسترده‌ای در سراسر پهنه جغرافیایی ایران دارد و به همین جهت برای کشور با اهمیت به‌شمار می‌رود.

صنایع دستی ما در دنیا بی‌رقیب است

وی در تشریح اهمیت این حوزه تصریح کرد: نخستین ارزش آن در اشتغال‌زایی و سپس ظرفیت صادرات و ارزآوری بسیار آن است، چون در بسیاری از موارد ما در محصولات صنایع دستی ایران در بازارهای بین‌المللی مزیت نسبی و در برخی موارد مزیت مطلق داریم پس هیچ رقیبی در این حوزه نداریم و اگر خودمان بتوانیم فضا را برای صادرات فراهم کنیم، موفق خواهیم بود.

مجلسی‌ها به اهمیت راهبردی و بدون جایگزین صنایع دستی که اقتصاد فرهنگ‌بنیان ماست واقف باشند

وی با تأکید بر اینکه نخستین توقعی که فعالان صنایع دستی و ما در کمیسیون فرش و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران از مجلس جدید داریم این است که نمایندگان به اهمیت راهبردی و بدون جایگزین صنایع دستی واقف باشند و آنطور که باید به آن اهمیت دهند، اظهار کرد: منافع این حوزه‌ به همه کشور در همه دهه‌ها، سالیان و سده‌ها رسیده و اقتصاد فرهنگ‌بنیان ماست.

عدم تصویب بند تعهد ارزی فرش و صنایع دستی در قانون بودجه سد راه توسعه و صادرات

رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران با اشاره به اینکه به‌صورت جزئی ما مواردی را در موضوع صادرات مانند تعهد ارزی شاهدیم، در سال 1402 بندی در قانون بودجه با کمک نمایندگان مجلس قرار داده شد که تعهد ارزی فرش و صنایع دستی را تا حد ارزش مواد اولیه کاهش می‌داد، گفت: البته خیلی طول کشید تا دولت این تعهد را قبول کند، 10 ماه و نیم از سال گذشته بود؛ امید داشتیم که در سال 1403 این مهم تصویب و اجرا شود اما متأسفانه این اتفاق رخ نداد و مجلس در قانون بودجه 1403 با مخالت دولت، این بند را تصویب نکرد، این امر آسیب جدی به صنایع دستی نخست در حوزه صادرات و بعد در حوزه اشتغال وارد خواهد کرد.

صنایع دستی از هیچ ارز ترجیحی و امتیازی استفاده نمی‌کند

میری ادامه داد: انتظار ما این است که فکری برای تعهد ارزی صنایع دستی بشود، این موضوع از سال 97 به این حوزه آسیب‌هایی وارد کرده، چراکه از هیچ ارز ترجیحی و امتیازی بهره نمی‌برد، باید به‌گونه‌ای باشد که فعال صنایع دستی بتواند ارز خود را به شیوه‌ای که می‌خواهد در بازار آزاد عرضه کند و با نرخ پایین‌تر آن را نفروشد.

پیگیری بیمه فعالان عرصه صنایع دستی ضامن ترویج و حضور آن‌ها در بازارهای ملی و بین‌المللی

وی در خصوص اشتغال در این حوزه با ابراز اینکه در ایران استانی وجود ندارد که صنایع دستی نداشته باشد بنابراین بیمه فعالان صنایع دستی بسیار با اهمیت است گفت: مجلس می‌تواند در این خصوص از بعد نظارتی خود برای کمک به این حوزه استفاده و کمک کند تا قانون بیمه فعالان و صنایع دستی به‌درستی اجرا شود، همچنین قانون حمایت از استادکاران و فعالان صنایع دستی که هم‌اکنون معطل و معلق مانده را پیگیری کنند تا در دولت جدید اجرا شده و ما شاهد ترویج صنایع دستی در بازارهای ملی و بین‌المللی باشیم.

رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران تأکید کرد: این حمایت در درجه نخست باعث حفظ اشتغال و صادرات و درجه دوم توسعه صنایع دستی که نماد فرهنگی ایران است خواهد شد و از این منظر می‌تواند در دیپلماسی نیز کاربرد داشته باشد.

 بیمه فعالان صنایع دستی و قالی‌بافان به‌صورت خویش‌فرما است

میری در خصوص بیمه فعالان صنایع دستی و قالی‌بافان افزود: بیمه این فعالان به‌صورت خویش‌فرما بوده و خودشان با مراجعه به مراکز تأمین اجتماعی و بعد از تحویل مدارک و بازرسی‌های ادواری باید برای بیمه اقدام کنند، اما نکته این است که بخشی از بیمه را دولت باید تقبل و پرداخت کند تا بیمه برقرار باشد که دولت سهم خود را نمی‌پردازد، به همین دلیل بیمه‌ای که قرار بود هرساله افراد بیشتری را تحت پوشش قرار دهد هرساله در حال کاهش است.

وی تصریح کرد: در مورد فرش البته اوضاع بهتری را شاهدیم و همچنان 200 هزار نفر بیمه هستند ولی در مورد صنایع دستی این عدد نزدیک به صفر است در حالی که قانون باید اجرا شود و دولت باید سهم خود را بپردازد اما متأسفانه این کار را انجام نمی‌دهد.

بخش‌نامه‌های فراوان سد راه فعالان صنایع دستی

وی با اشاره به اینکه ما خلأ قانونی در حوزه صنایع دستی نداریم بلکه با ازدیاد قانون مواجهیم گفت: قانون در کشور ما بسیار و دست و پا گیر است و بخشی از آن نیز قانون نیست؛ مقررات و بخش‌نامه‌هایی است که خود دولت صادر می‌کند، مثل موضوع تعهد ارزی که یک بخش‌نامه پر از ایراد از طرف بانک مرکزی بود، چراکه بانک مرکزی در سیاست‌های تجاری دخالت می‌کرد، اما مجلس با یک اشتباه راهبردی در سال 1400 آن را در قالب قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز به قانون دائمی تبدیل کرد.

وی با عنوان اینکه این قانون در فضای صادرات و کسب و کار نیز اختلال ایجاد کرده، اظهار کرد: به همین دلیل به بهانه‌های مختلف باید استثناهایی برای آن قائل می‌شد، این نمونه‌ای از قانون‌گذاری ناقص و بد در کشور است و باید اصلاح شود.

قانون‌های حمایتی حوزه صنایع دستی اجرا نمی‌شود

رئیس کمیسیون فرش، هنر و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران تأکید کرد: قانون‌های حمایتی در حوزه صنایع دستی وجود دارد اما متأسفانه اجرا نمی‌شود، این در صورتی است که اگر مورد توجه قرار گیرند ترویج و توسعه صنایع دستی کمک خواهد کرد.

رفع تعهد ارزی صنایع دستی مهم‌ترین راه افزایش صادرات

میری با بیان اینکه مسائل اصلی حوزه تجارت صنایع دستی همان‌هایی است که سایر حوزه‌ها در صادرات مبتلابه آن هستند، گفت: همانگونه که پیش‌تر هم بیان شد مهم‌ترین آن رفع تعهد ارزی است، در صورتی که این موضوع حل شود ما امکان صادرات بیشتری برایمان مهیا می‌شود.

وی با عنوان اینکه به‌نظر من به‌صورت کلی دولت باید در نظر داشته باشد که فعالان صنایع دستی معمولاً واحدهای خرد هستند که توان آن‌ها برای فعالیت در بازار کم است، اظهار کرد: بنابراین سیاست‌های حمایتی در مورد آن‌ها در خصوص مالیات، بازاریابی، حضور در بازارهای خارجی و تسهیل در فرآیندهای آن‎ها بسیار مهم است.

وی تأکید کرد: البته دولت مستقیماً نباید این کار را انجام دهد، بلکه باید آن را به تشکل‌ها و اتاق‌های بازرگانی بسپارد و حمایت‌ها را از طریق ‌آن‌ها انجام دهد تا هدفمند باشد و دقیقاً به دست کسانی برسد که نیازمند آن هستند و می‎توانند کار را توسعه دهند.

رئیس کمیسیون فرش هنر و صنایع دستی اتاق بازرگانی ایران عنوان کرد: در شرایط تحریمی بسیار دشواری قرار داریم و نمی‌توانیم توسعه صادراتی داشته باشیم، به‌ویژه در حوزه صنایع دستی که به نوعی جزو ضروریات زندگی افراد نبوده و عموماً قیمت‌های بالایی دارند و برای خرید آن‌ها باید توجیه پیدا کرد؛ پس در شرایط سخت تحریمی همه این موارد فشار بیشتری بر فعالان اقتصادی این عرصه وارد می‌کند.

میری در ادامه عنوان کرد: گمان می‌کنم که دولت آینده حتماً باید با کمک مجلس به طرف رفع تحریم‌ها پیش برود تا فضای کسب و کار به شکلی باشد که فعالیت‌ها ادامه داشته باشند.

وی در پایان تصریح کرد: فراموش نکنیم که اگر اشتغال حاصل از صنایع دستی که 100درصد آن را بخش خصوصی تأمین می‌کند و اشتغال مردمی است، از بین برود؛ دولت برای هر شغل آن باید بین یک تا دو میلیارد تومان و حتی بیشتر هزینه کند که چنین منابعی را در اختیار ندارد؛ بنابراین دولت و مجلس باید توجه ویژه به اشتغال صنایع دستی داشته باشند تا از دست نرود و این کاملاً به این بازمی‌گردد که سیاست‌گذاری و قانون‌گذاری ما چگونه است و چگونه اجرا خواهد شد؟ متأسفانه در هر سه این حوزه‌ها ما دچار نقص‌های عدیده و جدی هستیم.

ویژندسازی، کیفیت‌بخشی، نیازسنجی سلیقه و بازار مقصد ازجمله مؤلفه‌های مهم برای حضور در هر بازار بین‌المللی و ملی است که اگر از سوی تولیدکنندگان و تجار این حوزه مورد توجه قرار گیرد و در کنار آن تبلیغات گسترده و درست وجود داشته باشد به‌مرور صنایع دستی ما در اولویت خرید قرار خواهند گرفت.

البته با توجه به اینکه بسیاری از تولیدکنندگان ما آنگونه که باید به قوانین تجارت واقف نیستند، لازم است تا برای آن‌ها در هر حوزه اعم از فروش، تبلیغات و بازاریابی آموزش‌هایی از سوی اساتید این حوزه‌ها در نظر گرفته شود تا بتوان فروش و صادرات این محصولات را افزایش داد.

موضوع دیگر اینکه برای بهبود فضای کسب و کار هنرمندان صنایع دستی لازم است تا برای تصویب هر قانون و یا در نظر گرفتن هر بخشنامه همه جوانب آن سنجیده و در خصوص آن با فعالان این عرصه مشورت شود تا آسیبی به این حوزه وارد نشود و این مشاغل خرد پیشرفت کنند، چراکه هرچه به این بخش امکانات داده شود به همان نسبت به ایجاد اشتغال در بخش کسب و کارهای کوچک کمک می‌شود و به درآمد مردم جامعه افزوده خواهد شد.

کلام آخر آنکه بیمه، یکی از موضوعاتی است که برای هر شغل مورد توجه است و باید برای فعالان حوزه صنایع دستی و قالی‌بافان این امر تسهیل شود تا افراد با اطمینان خاطر بیشتری در این عرصه‌ها فعالیت کنند و بتوانند با فعالیتشان هنر ایرانی را به جهان مخابره کرده و قدمت، هنر و تخصص ایرانی را به رخ جهانیان بکشند.