اسفندماه سال 1399 بود که هم‌زمان با هفته منابع طبیعی و روز درختکاری، مرحله نخست ایجاد پارک جنگلی 234 هکتاری اکباتان در همدان آغاز شد.
طرحی که قرار بود یک پارک کوهستانی فرامنطقه‌ای باشد، بعد از گذشت پنج سال برخلاف اهداف تعریف‌شده به‌لحاظ زیرساختی، نتوانسته به‌عنوان یک ظرفیت تفریحی و گردشگری مورد قبول شهروندان قرار گیرد؛ زیرا هنوز این پارک از زیرساخت‌های لازم برخوردار نیست و به معنای واقعی به‌صورت نیمه‌کاره باقی مانده است.
این درحالی است که پارک جنگلی سد اکباتان با توجه به موقعیت جغرافیایی می‌توانست به نقطه مهمی در گردشگری شهر همدان تبدیل شود و به گفته مسئولان تمام قابلیت‌ها و استانداردهای لازم را نیز دارا باشد.
از سوی دیگر طبق ماده 22 قانون هوای پاک، تمام شهرداری‌ها ملزم هستند سرانه فضای سبز شهری خود را به بالای 15 متر مربع افزایش دهند و این درحالی بوده که وسعت فضای سبز همدان درحال حاضر چیزی حدود 700 هکتار است و با درنظر گرفتن پارک جنگلی اکباتان، سرانه فضای سبز این شهر به بالای 17 متر مربع افزایش پیدا خواهد کرد.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع بر آن شدیم تا درخصوص پیامدهای این رها شدگی و نیز تبیین ضرورت توجه به این پروژه، گفت‌وگویی را با حسن سجادزاده، طراح شهری و استاد تمام شهرسازی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
این عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا همدان با بیان اینکه کلنگ‌زنی این پروژه به چند سال قبل بازمی‌گردد، گفت: گرچه این پارک در عرصه شهرسازی با مسائل و مشکلات زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کند، اما در برخی موارد می‌بایست به بیان نقاط قوت پروژه نیز اشاره کرد.
حسن سجاد‌زاده با تأکید بر اینکه شهر همدان با توجه به جمعیتش به‌لحاظ سرانه فضای سبز با مشکل مواجه بوده و تنها گنجنامه یا تپه عباس‌آباد به‌عنوان تفرجگاه در اختیار این شهروندان قرار دارد، ابراز کرد: آنچه مسلم است اینکه ما نیازمند پارک‌های موضوعی جدید هستیم که بتواند پاسخگوی تمام نیازهای اقشار مردم در اقصا نقاط شهر همدان باشد تا همه در ایام تعطیل یا فراغت به یک منطقه خاص هجوم نبرند و این موضوع باعث ترافیک، آلودگی و مسائل دیگر نشود.
* پارک فرامنطقه‌ای اکباتان فاقد نقشه جامع مطالعاتی
وی ادامه داد: دراین‌بین مسائل و چالش‌هایی نیز وجود دارد. در وهله نخست اینکه یک نقشه جامع در مورد این پارک تهیه نشد و یا اگر تهیه هم شد، بعضاً دارای ایرادات خاصی است؛ البته ما در جلسات مختلفی با دوستان مدیریت شهری، به این ایرادات اشاره کردیم.
سجادزاده با بیان اینکه کارشناسان محیط زیست نیز معتقدند که احداث این پارک در کنار سد می‌تواند در درازمدت منجر به آلودگی‌های محیطی شود، افزود: درعین‌حال از آنجایی که منبع تأمین‌کننده آب شرب شهر است، می‌بایست این مسئله نیز مورد توجه قرار گیرد.
* عدم تناسب دسترسی مناسب با نفوذپذیری بالا
وی با بیان اینکه چالش بعدی موضوع دسترسی چه از شهر به پارک و چه در خود پارک است که به‌صورت مناسبی طراحی نشده، اذعان کرد: این درحالی است که اگر بخواهیم چنین پارکی داشته باشیم، باید مسیرهای دسترسی مناسب و با نفوذپذیری کافی را در آن‌ها فراهم کنیم.
این طراح شهری با اشاره به اینکه چالش بعدی آن است که اقداماتی که تاکنون در پارک انجام گرفته از حیث توپوگرافی با فضا تناسب ندارد، افزود: برای مثال مسیرهای دوچرخه و یا سایر محورهای تعریف‌شده، آن‌گونه که باید، با سایت و موقعیت پارک آن هماهنگی لازم را ندارند؛ بنابراین آن نقش محرک توسعه که انتظار می‌رود در چنین فضاهایی ایجاد شود را در این پارک شاهد نیستیم.
سجادزاده ابراز کرد: کما اینکه بعد از چندین‌سال از فراهم کردن زیرساخت‌های اولیه، هنوز شهروندان همدان برای رفتن به این پارک از خود رغبتی نشان نمی‌دهند.
وی یکی از اصلی‌ترین دلایل تعلل در تکمیل این پروژه را تزریق بودجه قطره‌چکانی دانست و افزود: مسئله این است که سالانه تنها از سوی مدیریت منطقه دو شهرداری بودجه اندکی به این پروژه تزریق می‌شود و متأسفانه نمی‌توان با این وضعیت انتظار داشت که حرکت لاکپشتی آن تغییر محسوسی را تجربه کند.
* برای ورود سرمایه‌گذار جذابیت ایجاد شود
این استاد طراحی شهری با تأکید بر اینکه طولانی شدن روند اجرای این پروژه خود پیامدهای بی‌شماری را به همراه خواهد داشت، اذعان کرد: یکی از اصلی‌ترین پیامدهای این موضوع، عدم تحقق اهداف تعریف‌شده است؛ یعنی همچنان همدان با کمبود سرانه فضای سبز و تفرجگاه مواجه بوده و لازم است در چنین پروژه‌هایی ساختار ویژه‌ای همراه با جذابیت در عرصه سرمایه‌گذاری تعریف شود که در آن امکان و زیرساخت‌های ورود بخش خصوصی و سرمایه‌گذار تحقق یابد.
* پارک فرامنطقه‌ای اکباتان نیازمند موضوع و درون‌مایه
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه در پی عدم تعریف چنین ساختاری یقیناً سالیان سال طول خواهد کشید که این زیرساخت بتواند در قامت یک پارک واقعی در اختیار شهروندان قرار گیرد، خاطرنشان کرد: نکته دیگر هم که باید مورد توجه قرار گیرد، آن است که این پارک نیازمند موضوع و درون‌مایه خاص بوده؛ یعنی اگر موضوع فضای فراهم‌شده در مجموعه عباس‌آباد و گنجنامه فرهنگی و تاریخی است، برای این مجموعه نیز می‌بایست درون‌مایه خاص از بین 16 گونه گردشگری موضوعی، تعریف شود که متأسفانه تاکنون این مهم مورد غفلت واقع شده است.
سجادزاده در پاسخ به این سؤال که طولانی شدن این پروژه چه آسیب‌هایی را برای شهر، مدیریت شهری‌ و شهروندان به دنبال خواهد داشت؟ اذعان کرد: آنچه مسلم است اینکه پروژه بسیار بزرگی بوده؛ بنابراین به‌لحاظ بودجه‌ای و اعتباری می‌بایست منابع کافی برای احداث آن پیش‌بینی شود.
وی ادامه داد: موضوع این است که متأسفانه احداث پارک مذکور را به یک منطقه از شهرداری سپرده‌اند، حال آنکه حتی در سطح مدیریت کلان شهرداری این‌روزها چالش تأمین منابع وجود دارد؛ بنابراین این امکان فراهم نیست که مدیریت یک منطقه بتواند منابع لازم را برای چنین پروژه عظیمی فراهم کند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه یقیناً چنین روند لاکپشتی اعتماد به مدیریت شهری و نیز سرمایه‌هایی که طی این چند سال در این پروژه به کار رفته است را از بین خواهد برد، تشریح کرد: بازهم تأکید می‌کنم در چنین پروژه‌هایی برنامه‌های اقتصادی ازجمله بحث سرمایه‌گذاری را باید پیش‌بینی کرد؛ چنان که این مهم در تمام دنیا حکم‌فرما است، چراکه با تزریق سالانه 10 و نهایتاً 20 میلیارد تومان، نمی‌توان انتظار داشت چنین پروژه‌ای تا ده‌ها سال بعد هم به سرانجام برسد.
مع‌الوصف؛ با توجه به آنچه گفته شد، توسعه متوازن شهری و تحقق توسعه پایدار، نگاهی عدالت‌محور و برنامه‌مدار را می‌طلبد. یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های امروز در شهرها با توجه به افزایش جمعیت و تغییر شکل فضاهای مسکونی تحت‌ تأثیر روند معاصرسازی‌، ایجاد جاذبه‌های گردشگری و تفریحی است. ازاین‌رو طراحی و احداث پارک جنگلی با خصیصه‌های طبیعی خود، می‌تواند به‌عنوان یک منطقه تفرجگاهی، نقش بسزایی را در ارتقای کیفیت زندگی شهروندان ایفا کند، اما متأسفانه طی یک دهه گذشته با وجود کلنگ‌زنی چند پروژه بزرگ در این راستا، از آنجایی که منابع لازم مالی برای پروژه دیده نشده است، هیچ‌یک از این پروژه‌ها نتوانسته‌اند در راستای اهداف تعریف‌شده نقش‌آفرینی داشته باشند.
بنابراین با توجه به برنامه‌های توسعه‌ای این پارک، پیشنهاد می‌شود ضمن فراهم کردن بسترهای لازم در راستای ورود سرمایه‌گذار و بهره‌بردار برای این مجموعه، استانداردهای لازم حفظ شود و شرایط اقلیمی و طبیعی با رویکرد پرهیز از تحمیل مخاطرات غیر قابل بازگشت به منطقه، در دستور کار قرار گیرد.

طاهره ترابی مهوش