تردیدی نیست که واقعه غدیر نقش سرنوشت‌سازی در تعیین مسیر آینده اسلام داشته، چراکه طی آن پیامبر اسلام (ص) مهم‌ترین مأموریت خود را به انجام رساند. مأموریتی که انجام آن مساوی بود با تبلیغ رسالت و کوتاهی از آن، به‌منزله از بین رفتن زحمات چندین‌ساله پیامبر اکرم (ص) و بی‌نتیجه ماندن فداکاری‌های مسلمانان صدر اسلام تلقی می‌شد و این همان رسالتی بود که پروردگار عالم برعهده نبی مکرم اسلام گذاشت.

پیامبر (ص) در روز غدیر بعد از خطبه یک‌ساعته‌ای که ایراد کردند، جمله معروف «هر که من مولای او هستم، علی مولای اوست» را سه بار تکرار کرد تا در گوش مسلمانان و تاریخ بماند. پس از آن که علی ابن ابیطالب علیه‌السلام را به جانشینی خود تعیین کرد، آن روز را عید اعلام فرمود و مراسمش را به‌پا داشت. در خیمه‌اش نشست و با خوشحالی از تبریک‌گویندگان استقبال کرد و به آن‌ها فرمود: «به من تبریک بگویید... به من تبریک بگویید، زیرا خداوند مرا به نبوت و اهل‌بیتم را به امامت اختصاص داده است.»

با این وصف با توجه به قرار گرفتن در آستانه عید بزرگ غدیر، خبرنگار سپهرغرب گفت‌وگویی با حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی سلیمانیان، استاد حوزه علمیه قم دراین‌باره ترتیب داده و به واکاوی بخشی از این موضوع مهم امت اسلام پرداخته که در ادامه آن را می‌خوانید:

* پیامبر در روز عید غدیر از مسلمانان اقرار گرفت

حجت‌الاسلام‌والمسلمین مصطفی سلیمانیان بیان کرد: پیامبر اکرم (ص) هنگام بازگشت از آخرین حج خود موسوم به حجه‌الوداع همه کاروان‌ها را در غدیر خم جمع می‌کند و نسبت به اساس اسلام، توحید، نماز، روزه و معارف اسلام برای آن‌ها صحبت کرده و از مردم اقرار می‌گیرد که این معارف را به آنان آموخته است.

* شیعه و سنی معتقد است پیامبر دست مولا امیرالمؤمنین را در غدیر خم بالا برد

وی افزود: آنچه که بین شیعه و سنی مسلم است اینکه پیامبر اسلام (ص)‌ علی ابن ابی‌طالب صلوات‌الله علیه را در آنجا فرا خوانده، دست حضرت را بالا بردند و به مسلمانان معرفی کردند؛ اهل سنت می‌گویند این معرفی به‌منزله اعلام دوستی بوده و شیعیان معتقدند که این معرفی اعلام خلافت و وصایت مولا بوده است.

* دخل و تصرف در چیزی بدون اجازه مالک آن جایز نیست

استاد حوزه علمیه قم با تأکید بر این نکته که حضور علی ابن ابی‌طالب در غدیر خم قطعی است و اختلافی در این مسئله وجود ندارد، تصریح کرد: توجه به این نکته حائز اهمیت بوده که در فرهنگ قرآن کریم خداوند متعال خالق، مالک و صاحب اختیار جهان و موجودات است؛ این مسئله هم در بین عقلای جهان معروف بوده که دخل و تصرف در چیزی بدون اجازه مالک آن جایز نیست، پس چون ولایت و سرپرستی حق ذاتی خداوند است، کسی سرپرست بوده که از طرف خداوند اجازه داشته باشد، به همین دلیل در طول تاریخ همیشه انسان‌هایی برای سرپرستی انسان‌های دیگر معرفی شده‌اند.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سلیمانیان ادامه داد: کسی که بدون اجازه این حق را از آنِ خود کند، حکومت و امامت او غاصبانه است، حتی اگر انسان خوبی باشد، مثل اینکه شما بدون اجازه برای خواندن نماز وارد یک مکانی شوید، اصل خواندن نماز خوب است، اما اینکه بدون اجازه این کار (هرچند) خوب را انجام دهید، کار شما اشتباه است؛ بر این اساس اگر کسی حقی که خداوند تعیین کرده را غصب کند، طاغوت و غاصب است.

* تعیین جانشین بعد از نبی ربطی به شیعه و سنی نداشته و بین ادیان توحیدی مشترک است

وی در ادامه سخنان خود با اشاره به نماز معروف دهه نخست ذی‌حجه، گفت: در این نماز آمده که موسی علیه‌السلام به میقات رفت و هارون را به‌عنوان جانشین خود قرار داد، ما این نماز را درمجموع 20 بار می‌خوانیم تا به‌نوعی برای غدیر آماده شویم که وقتی همه انبیا برای خود جانشین تعیین می‌کردند، از حضرت موسی و عیسی تا حضرت داوود و غیره، پیامبر اکرم (ص) هم برای امت خود چنین می‌کند و تعیین جانشین بعد از نبی ربطی به شیعه و سنی ندارد و بین همه ادیان توحیدی مشترک است.

* حق انتخاب با خداست

این محقق و پژوهشگر علوم دینی اضافه کرد: در قرآن کریم هرجا از سخن از تعیین و انتخاب افراد است، کلمه «اجعلنا» را می‌بینیم، به معنای «قرار دادیم»؛ درواقع این‌طور برمی‌آید که خداوند می‌فرماید ما پیامبران و ائمه علیهم‌السلام را انتخاب کردیم، چون این حق انتخاب با خداست.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سلیمانیان با تأکید بر اینکه انتخاب از سوی خداوند است، افزود: از رسول اکرم (ص) سؤال شد چون علی علیه‌السلام پسرعمو و دامادت بود، او را به‌عنوان جانشین خود انتخاب و معرفی کردی؟ حضرت فرمود: خیر این انتخاب خداست.

وی به آیه «إِذِ ابْتَلی‏ إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّی جاعِلُکَ لِلنَّاسِ إِماماً» نیز اشاره کرد و گفت: امام رضا علیه‌السلام در تفسیر این آیه فرمودند که امامت حضرت ابراهیم بعد از جانشینی و خلیل‌اللهی به ایشان داده شده، یعنی امامت فضیلت و برتری خاصی داشته و با رأی‌گیری و شورا و نظایر آن به‌دست نمی‌آید.

* بالاترین معروف‌ها اعلام ولایت امیرالمؤمنین است

این استاد حوزه علمیه قم با اشاره به فرازهایی از خطبه غدیر، اظهار کرد: در خطبه غدیر آمده است که بالاترین معروف‌ها اعلام ولایت امیرالمؤمنین است و این وظیفه همه بوده؛ یعنی پدرها وظیفه دارند تا روز قیامت این را به فرزندانشان اعلام کنند. حال باید دید چرا ابلاغ ولایت امیرالمؤمنین بالاترین معروف است؟ پاسخ را امام رضا علیه‌السلام فرموده که اگر امام باشد، همه معروفات درست اجرا می‌شود و اگر امام نباشد، معروفات به انحراف کشیده می‌شود.

* تصویری از حکومت مهدوی در خطبه غدیر

حجت‌الاسلام‌والمسلمین سلیمانیان به موضوع امامت حضرت مهدی (عج) و حکومت حضرت نیز در خطبه غدیر اشاره کرده و گفت: امامت تا روز قیامت ادامه داشته و قطع نمی‌شود؛ ذکر این مطلب خالی از لطف نیست که پرفسور هانری کربن که در دین‌شناسی تخصص داشته و با علامه طباطبایی مباحثه می‌کرده، گفته است من در همه ادیان ابراهیمی تحقیق کردم، همه اعتقاد دارند امام باید واسطه بین آسمان و زمین باشد، اما درحال حاضر هیچ‌یک به این موضوع عمل نمی‌کنند، تنها دینی که به این موضوع عمل کرده، اسلام است و مسلمانان معتقدند مهدی موعود (عج) واسطه بین آسمان و زمین بوده، هانری کربن به‌واسطه همین امر به تشیع علاقه‌مند شده و این مذهب را برای خود برمی‌گزیند.

* غدیر مصداق بارز أَیَّامِ‌اللَّهِ است

وی در بخش دیگری از سخنان خود به ذکر آداب و اعمالی که برای روز عید غدیر مطرح شده اشاره کرد و افزود: در قرآن کریم آمده است «وَ ذَکِّرْهُمْ بِأَیَّامِ اللَّهِ» روزهای خدا را به یاد مردم بیاورید، اگر بخواهیم این روز بزرگ عمومی شود، باید آداب آن را عمومی کنیم تا در طول تاریخ و برای همه نسل‌ها روشن شود.

* بزرگداشت آداب غدیر برای جلب توجهات عالم به این روز بزرگ است

این پژوهشگر علوم دینی ادامه داد: عید غدیر روز خاصی است که اطعام، روزه‌داری، هدیه دادن، صله رحم و مواردی از این قبیل در آن روز سفارش شده؛ این میهمانی‌ها و سنت‌ها باعث می‌شود اهمیت روز مذکور آشکار شود. درواقع فلسفه همه این اعمال زنده نگه داشتن یاد غدیر است تا توجهات به این سمت جلب شود، اگرچه فلسفه اصلی این است که مسیری که آغاز شده، قطع نشود؛ چراکه اگر قطع شود، اثر کار گذشتگان هم از بین می‌رود. به استناد زیارت وارث و سلام‌ها و درودهایی که بر پیامبران گذشته می‌فرستیم، ولایت ارث همه انبیا و اولیای گذشته است.

* ولایت میراث مجاهدت همه اولیا و انبیا

وی در پایان سخنان خود اذعان کرد: نعمت بزرگ ولایت نعمتی است که همه انبیا و اولیا برای حفظ آن تلاش کرده‌اند و بزرگداشت آن از حیث به ثمر نشستن تلاش و مجاهدت‌های همه پیشینیان است که اگر پاس داشته نشود، نه‌تنها زحمات پیامبر اسلام، بلکه زحمات همه انبیا هدر می‌رود و اگر گرامی داشته شود، مجاهدت‌ها و فلسفه اصلی خلقت در هدایت انسان‌ها به ثمر می‌نشیند.