آخرین روز پاییز که اتفاقاً بزرگ‌ترین شب سال هم هست برای ایرانیان رنگ و بوی خاص دارد که با دورهمی‌های خانوادگی و صمیمانه، رنگ آتیشین هندوانه و سرخی انار و لبو گره خورده است. چند سالی بود که به‌دلیل بیماری کرونا این سنت شیرین ایرانی رنگ تلخی به خود گرفته بود و بیشتر خانواده‌ها به برگزاری آن در بستر مجازی راضی شده بودند اما امسال نخستین شب یلدایی است که به دور از بیماری کرونا خانواده گرد هم می‌شوند و به برگزاری آیین و سنت‌های یلدا، طولانی‌ترین شب سال ازجمله گپ و گفت‌های صمیمانه، فال حافظ و شاهنامه‌خوانی و غیره می‌پردازند.

چندسالی رنگ تجملات بر تمام رنگ‌های زیبای میوه‌ها، و سفره‌های ایرانیان غلبه پیدا کرده و این امر باعث شده که دیگر خبری از صمیمیت، داستان‌های شاهنامه، کرسی‌نشینی شب یلدا و دورهمی‌هایی که انسان را برای آغاز فصل جدیدی از زندگی آماده می‌کرد نباشد و تجمل‌گرایی، تم‌های یلدایی، میوه‌آرایی و غیره جای آن‌ها را گرفته و باعث شده که متأسفانه یلدا هم مانند سایر آیین و سنت‌ها به مسابقه‌ای پوچ و تو خالی خانوادگی تبدیل شود.

چند سالی است که مدارس هم وارد این گود رقابتی شدند و با برگزاری اجباری جشن یلدا و دادن تم واحد، دریافت هزینه و یا جشنواره یلدا تجمل را مهمان مدارس خود کردند، اتفاق نامیمونی که فارغ از لحظات خوبی که در جریان برگزاری این جشن به‌وجود می‌آورد باعث شود برخی دانش‌آموزان از اینکه خانواده‌هایشان از لحاظ مادی در حد دیگران نیست و نمی‌توانند خوراکی و غذاهایی آنچنانی تهیه کنند، شرمنده شده و در روح رو روان آن‌ها اثر منفی بگذارد.

در همین راستا با موضوع برگزاری جشن یلدا در مدارس با علیرضا شریفی یزدی؛ روان‌شناس اجتماعی و مهدی جلیلی؛ مدیر روابط عمومی آموزش و پرورش به گفت‌وگو نشسته که نتیجه را باهم می‌خوانیم:

روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه برگزاری جشن یلدا در جامعه امروز که مردم گرفتار چالش‌ها و مشکلات ریز و درشتی هستند بسیار خوب و پر برکت است؛ اذعان کرد: در واقع هر ابزاری که بتواند میزان نشاط و شادی بین اقشار مختلف جامعه را افزایش دهد در شرایط امروز کشور توصیه می‌شود.

علیرضا شریفی یزدی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های مثبت برگزاری آیین‌ها و سنن ملی در مدارس را تقویت هویت ملی دانست و گفت: متأسفانه طی دو دهه اخیر هویت ملی ایرانیان خدشه‌دار شده و برگزاری چنین جشن‌های سنتی مثل نوروز، یلدا و مهرگان می‌تواند آن را احیا و تقویت کند.

وی اظهار کرد: در واقع برگزاری چنین مراسم‌هایی به شرط آنکه تجملات در آن راه پیدا نکند می‌تواند آیین و سنن ایرانیان را به نمایش بگذارد و دانش‌آموزان از آن بهره ببرند.

این روان‌شناس اجتماعی ضمن اشاره به تجمل‌گرایی در برخی جشن‌های یلدایی مدارس؛ ابراز کرد: در این مدارس دانش‌آموزان را مجبور می‌کنند که از زمینه یک دست، لباس، بادکنک و پذیرایی‌های مجلل و گران‌قیمت استفاده کنند.

شریفی یزدی بیان کرد: متأسفانه شبکه‌های اجتماعی بر فرهنگ اصیل ایرانی و اسلامی تأثیر گذاشته و باعث تغییر آن شده که این تغییر بسیار سریع در حال اتفاق افتادن است به طوری که گاهی متوجه رشد سریع آن هم نمی‌شویم.

وی با بیان اینکه به طور مشخص در حوزه شب یلدا فرهنگ تجمل، ولخرجی، هزینه‌های بی‌جا، رخ کشیدن هنر و … در حال رشد است به طوری که فرهنگ اصیل ایرانی رو به نابودی می‌رود اظهار کرد: برخی از والدین دانش‌آموزان توان خرید کالاهای تجملاتی را ندارند؛ این امر باعث پدیدار شدن قاعده تبعیض و فاصله طبقاتی در مدرسه می‌شود.

این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه هدف از جشن یلدا در مدارس آشنایی دانش‌آموزان با آیین و سنن ایرانی است نه تجمل‌گرایی، یادآور شد: برگزاری این مراسم به‌صورت ساده و صمیمی به افزایش نشاط اجتماعی و هویت ملی کمک می‌کند اما یلدای تجملاتی هیچ خروجی جز چشم و هم‌چشمی دانش‌آموزان، احساس تبعیض و غیره ندارد.

شریفی یزدی با بیان اینکه مدارس برای اجرای جشن یلدا نباید از خانواده‌ها هزینه‌ای دریافت کنند عنوان کرد: اگر مدرسه توان مالی لازم را ندارد بهتر است از خیر آن بگذرد و درخواست هزینه و یا خوراکی‌های متنوع، پرخرج و غیره از دانش‌آموزان نداشته باشند.

وی با بیان اینکه فشار و تحمیل هزینه بی‌مورد برای خانواده نتیجه عکس داده و می‌تواند باعث تنفر دانش‌آموزان از جشن‌ و آیین‌های بومی و سنتی شود، ابراز کرد: این اقدام بر اساس مقررات و ضوابط آموزش و پرورش غیر قانونی بوده و این روش دریافت هزینه از خانواده‌ها کار ناشایستی است که برخی مدارس آن را مرتکب می‌شوند.

این روان‌شناس اجتماعی با بیان اینکه متأسفانه بیشتر جشن‌های یلدایی در مدارس، تشریفات و چشم‌وهم‌چشمی را به دانش‌آموزان انتقال می‌دهد، اذعان کرد: تغییر نگرش‌ها و افکار سبب شد که ماهیت مهم این آیین باستانی به فراموشی سپرده شده و از بین برود. هرچه تجمل‌گرایی بیشتر شود باهم بودن و در کنار هم بودن و در نتیجه، همبستگی اجتماعی کمرنگ خواهد شد.

شریفی یزدی برای پیشگیری از واکنش‌های هیجانی و یا دریافت اجباری پول از والدین افزود: هدف اصلی شب یلدا گذراندن شب تاریک و همبستگی اجتماعی بوده، با کم کردن انتظارات و توقعات می‌توانیم از دور هم بودن لذت ببریم و به زمستان خوشامد بگوییم.

وی در خاتمه گفت: به این موضوع باید توجه کرد که برخی از مردم توان مالی کمی دارند و متأسفانه در جامعه کنونی سبک زندگی به‌صورت غیرواقعی نمایش داده می‌شود. جامعه ایرانی به جامعه نمایشی تبدیل و اتحاد کمتر شده است.

   اخذ هزینه اجباری در مدارس غیر قانونی است

مدیر روابط عمومی اداره‌کل آموزش و پرورش استان همدان نیز افزود: ‌بر اساس مصوبه آموزش و پرورش استان همدان و ابلاغ آن به تمام مدارس، مدیران نباید دانش‌آموزان را مکلف به پرداخت هزینه برای برپایی جشن یلدا کنند.

مهدی جلیلی در ادامه عنوان کرد: در این بخشنامه اعلام شده که با توجه به وضعیت اقتصادی و معشیتی خانواده، اولیا مدیران و دبیران مدارس نباید از دانش‌آموزان درخواست مواد خوراکی، آجیل، شیرینی و غیره برای برگزاری جشن یلدا در مدرسه داشته باشند.

وی با بیان اینکه هیچ اجباری برای برگزاری جشن یلدا، دریافت هزینه، درخواست مواد خوراکی یلدایی، پوشیدن لباس با طرح و رنگ یلدایی در مدارس نیست، ابراز کرد: اگر مدیری خلاف این امر عمل کند، اولیا دانش‌آموزان می‌توانند به واحد ارزیابی عملکرد اداره آموزش و پرورش استان و یا نواحی مراجعه و شکایت خود را ثبت کنند.

حال با توجه به آنچه گفته شد برگزاری جشن‌های بومی و محلی در مدارس می‌تواند سبب تقویت حس هویت ملی، شادابی نشاط ‌شود البته این جشن‌ها در صورتی می‌توانند تأثیرگذار باشند که و تجملات، چشم و هم‌چشمی بر روی آن‌ها اثر نگذارد. بدون شک تمام دانش‌آموزان یک کلاس و مدرسه در یک سطح نبوده و گاهی آوردن غذاها و خوراکی‌های اشرافی، پوشیدن لباس‌های خاص و غیره می‌تواند روی دیگر افرادی که توان مالی کمی دارند اثر روانی طولانی‌مدت بگذارد. از طرفی دریافت اجباری هزینه برای برگزاری جشن‌های بومی محلی در مدارس غیر قانونی است و اولیا می‌توانند در صورت مشاهده شکایت خود را در واحد ارزیابی عملکرد ثبت کنند.