زنبورداری چندسالی است که به مدد فعالیت بخش خصوصی و همت جهاد کشاورزی در استان همدان به صنعتی پُررونق تبدیل شده است.
زنبورداری شغل سودآور این‌روزهای استان همدان است که به‌دلیل پُررونق بودن کشاورزی و کشت محصولات متنوع، ظرفیت فعالیت در این بخش را برای مردم همدان چندبرابر کرده است.
همدان با دارا بودن دو هزار و 795 زنبورستان، سه هزار و 563 زنبوردار و 395 هزار کندوی زنبور عسل، مستعد کسب عنوان قطب تولید عسل کشور است؛ ضمن اینکه تمامی مراحل زنجیره زنبور عسل در این استان تشکیل و ظرفیتی برای برجسته بودن در این عرصه مهیا شده است.
در همین راستا پای حرف دل زنبوردارن و مدیر امور طیور و زنبور عسل جهاد کشاورزی استان همدان نشسته‌ایم که نتیجه را باهم می‌خوانیم:
یک تولیدکننده همدانی زنبور عسل گفت: زنبور عسل در کنار تولید محصولات گوناگون ازجمله عسل، موم، بره‌موم و گَرده گل، به طبیعت و افزایش تولید محصولات باغی و زراعی نیز کمک می‌کند و در اشتغال‌زایی نقش بسزایی دارد؛ به‌طوری که کشاورزان می‌توانند در کنار فعالیت کشاورزی خود زنبورداری هم انجام داده و به افزایش درآمد خود کمک کنند.
حسن بهرامی با بیان اینکه عسل استان همدان پایین‌ترین درجه رطوبت را در بین عسل دیگر استان‌های کشور دارد، اظهار کرد: این محصول به دو دسته دشتی و کوهی تقسیم می‌شود؛ عسل دشت به کشت‌های کشاورزان همانند گشنیز، شبدر، آویشن، کلزا و غیره منحصر می‌شود و زنبورداران از آن‌ها استفاده می‌کنند.
بهرامی با بیان اینکه آنچه باعث افزایش کیفیت این محصول باارزش در همدان شده تولید آن در کوهستان‌ها است، عنوان کرد: در این راستا گونه‌هایی مانند گون، آویشن و شیرین‌بیان به‌عنوان گونه‌های شاخص در تولید عسل شناخته می‌شوند.
وی اذعان کرد: به‌دلیل استفاده بیش‌ازحد کشاورزان از سموم، زنبورداران به‌ناچار به دامنه و حاشیه کوهستان‌ها پناه برده‌اند و چون کوهستان‌های استان ظرفیت استفاده تمام تولیدکنندگان از منابع گیاهی را ندارند، به اجبار برخی از فعالان این صنعت در تولیدات خود از شکر استفاده می‌کنند.
این تولیدکننده با بیان اینکه برخی از نقاط استان همدان ظرفیت تولید عسل طبیعی و ارگانیک و بدون بهره‌مندی از شکر را دارد، خاطرنشان کرد: متأسفانه به‌دلیل چالش‌هایی که گفته شد، تعداد تولیدکنندگان این محصول به‌صورت ارگانیک در استان همدان محدود و انگشت‌شمار است.
وی با تأکید بر اینکه باید عسل، ژل رویال، بره‌موم، موم، سم زنبور عسل، گَرده گل و غیره را به‌عنوان محصولات این حشره مفید سالم به دست مردم رساند، بیان کرد: برای تولید این محصولات به‌صورت ارگانیک باید منطقه‌ای به دور از کارخانه، شهر، سیستم فاضلاب و غیره را انتخاب کنیم.
بهرامی با بیان اینکه در شهرستان اسدآباد ظرفیت تولید عسل‌هایی با گونه‌های شاخصی مثل گون، آویشن، شیرین‌بیان، افیون و غیره وجود دارد، عنوان کرد: با فرهنگ‌سازی، ترغیب زنبورداران به تولید عسل خالص و ارگانیک و افزایش کیفیت محصولات، می‌توان همدان را به قطب تولید عسل کشور تبدیل کرد.
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران همدان نیز با بیان اینکه در ایران رشته‌کوه‌های زاگرس و البرز به‌دلیل بارندگی و تنوع گل‌ها بهترین مناطق زنبورداری کشور به حساب می‌آیند، ابراز کرد: همین موضوع دلیل کیفیت خوب عسل همدان و استان‌های این رشته‌کوه شده؛ عسل رازیانه و گون به‌صورت طبیعی بسیار خوب هستند.
عبدالحمید قدرتی با بیان اینکه در استان سه یا چهار برند خصوصی داریم، اذعان کرد: اکنون درحال تدوین برند استانی هستیم تا زنبورداران استان با این برند محصولات خود را ارائه کنند.
مدیرعامل اتحادیه زنبورداران همدان با بیان اینکه هزینه تولید، ابزار، دارو، کارگری و بسته‌بندی بسیار بالا است، خاطرنشان کرد: برای مثال سال گذشته شکر سفید 18 هزار تومان عرضه می‌شد که امسال قیمت آن به 27 هزار تومان افزایش پیدا کرده؛ خود دولت مبلغ شکر را هفت هزار و 500 تومان گران کرده است.
قدرتی با بیان اینکه 60 درصد زنبورداری بستگی به تأمین شکر دارد، ابراز کرد: چراکه فصل زمستان و بهار زنبورداران از شکر استفاده می‌کنند تا جمعیت زنبور‌ها حفظ شود.
وی افزود: ابزار و لباس زنبورداری را می‌شود تأمین کرد، اما در بحث شکر کاری نمی‌شود انجام داد.
این زنبوردار همدانی با بیان اینکه دولت کمترین توجه را به تولیدکنندگان دارد، خاطرنشان کرد: جهاد کشاورزی در تأمین شکر کمکی به زنبورداران نمی‌کند، ظرف 10 روز گذشته شکر گران شده است و زنبورداری با این وضعیت به مشکل برمی‌خورد.
قدرتی با بیان اینکه اتحادیه زنبورداران زیر نظر جهاد کشاورزی بوده اما در بحث حمایت موضوع کشوری است، اذعان کرد: ازلحاظ کیفیت عسل گشنیز، عسل رازیانه و عسل ذرت از عسل‌های مرغوب همدان است که در این راستا خوشبختانه در منطقه نهاوند دو هزار هکتار کشت گشنیز داریم.
وی ضمن اشاره به دو هزار هکتار کشت عسل رازیانه در رزن، گفت: زنبورداران استان همدان در منطقه نهاوند بین 20 تا 30 کیلو عسل طبیعی تولید می‌کنند.
این زنبوردار همدانی با بیان اینکه 90 درصد تولید عسل و کشت گشنیز در کشور متعلق به همدان است که عسل آن در سراسر کشور پخش می‌شود، افزود: در فصل بهار، نهاوند 120 هزار کندو دارد؛ تقریباً 300 هزار کندو از سایر استان‌ها به نهاوند می‌آید.
قدرتی با بیان اینکه با حمایت دبیرخانه طب سینایی شهرداری همدان به دنبال ساخت مستند تولید عسل در نهاوند همدان هستیم، ابراز کرد: از هر چهار لقمه که مردم مصرف می‌کنند، یک لقمه را زنبور تولید می‌کند؛ یعنی زنبور در تغذیه انسان نقش مستقیم و مهمی دارد.
مدیر امور طیور و زنبور عسل جهاد کشاورزی استان همدان نیز با بیان اینکه هرساله با توجه به فصل مبادرت به تأمین شکر از وزارت جهاد کشاورزی می‌کنیم، عنوان کرد: درحال حاضر هم برای فصل بهار اقدام به برآوردن بخشی از نیاز زنبورداران کرده‌ایم.
علیرضا قراگوزلو با بیان اینکه بیش از 75 درصد محصولات غذایی جهان به گرده‌افشانی وابسته است، اظهار کرد: برای افزایش بهره‌وری در اراضی زراعی- باغی و مراتع، وجود زنبورها الزامی است.
وی گفت: استان همدان به‌علت داشتن گونه‌های مختلف گیاهان در مراتع، مزارع و داشتن باغات متنوع، زمینه مناسبی برای فعالیت حرفه زنبورداری است.
این مقام مسئول مهم‌ترین مشکل عسل همدان را عدم برندسازی آن دانست و افزود: چندی پیش با همت اتحادیه زنبورداران قرار بود عسل همدان برندسازی شود و زنبورداران با یک برند عسل همدان را ارائه کنند، اما مورد اقبال آن‌ها قرار نگرفت.
قراگوزلو ابراز کرد: 969 زنبوردار در این حوزه فعالیت می‌کنند که بیمه زنبورداری برای آن‌ها ثبت شده است.
وی با بیان اینکه 365 هزار و 333 کندوی مدرن در استان همدان وجود دارد، عنوان کرد: در سال جاری سه میلیون و 411 هزار کیلو عسل، 119 کیلو ژل رویال، 62 هزار و 128 کیلو موم، چهار هزار و 248 کیلو بره‌موم و درنهایت 270 کیلو گَرده گل در استان همدان تولید شده است.
با توجه به آنچه گفته شد، بررسی وضعیت استان نشان‌دهنده آن است که همدان با دارا بودن دو هزار و 795 زنبورستان، سه هزار و 563 زنبوردار و 395 هزار کندوی زنبور عسل مستعد کسب عنوان قطب تولید عسل کشور است؛ ضمن اینکه تمامی مراحل زنجیره زنبور عسل در این استان تشکیل شده و ظرفیتی برای برجسته بودن در این عرصه مهیا شده است.
شیرینی ظرفیت بسیار خوب استان همدان در تولید عسل اما به‌دلیل برخی مشکلات ازجمله عدم بسته‌بندی، برندسازی و نظارت دقیق، به اسم ما و به کام دیگران شده است؛ به‌گونه‌ای که برخی دلالان عسل را از همدانی‌ها می‌خرند و با بسته‌بندی مناسب به نام دیگر استان‌ها، به خود همدانی‌ها می‌فروشند.
تأمین شکر به دیگر مشکلات زنبورداران تبدیل شده است که درصورت عدم تأمین، می‌تواند آسیب‌های غیر قابل جبرانی به این صنعت وارد کند.

عطیه صفی‌زاده