سپهرغرب، گروه - طاهره ترابی مهوش : اورامان در استان‌های کرمانشاه و کردستان با حدود 409 هزار هکتار عرصه و حریم قرار دارد که 106 هزار هکتار آن مربوط به عرصه و 303 هزار هکتار نیز جزو حریم است. این پرونده سال گذشته به یونسکو ارسال شد.

در سال 1399 ارزیابی میدانی منظر فرهنگی هورامان/ اورمانات توسط ارزیاب ایکوموس جهانی انجام شد البته پیش از آغاز کمیته میراث جهانی یونسکو نیز نظر اولیه کارشناسان ایکوموس بر این بوده که این پرونده شانس بالایی برای ثبت جهانی دارد. سرانجام سه‌شنبه پنجم مردادماه سال 1400 پرونده هورامان/ اورامانات بر اساس معیارهای شماره سه و پنج در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

حال آنکه هورامان یا اورامانات نام منطقه‌ای تاریخی با بافت پلکانی و آداب و رسوم خاص است که بخش‌هایی از شهرستان‌های سروآباد، سنندج و کامیاران در استان کردستان و شهرستان‌های روانسر، پاوه، جوانرود و ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه را شامل می‌شود. جالب‌تر اینکه بخش اصلی منظر فرهنگی اورامانات شامل دره‌های ژاوه‌رود، اورامان تخت و لهون است.

بر این اساس اگر به گزارش وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نگاهی بیاندازیم در آن آمده که حدود 700 روستا در منطقه هورامان استقرار داشته و از قدمت تاریخی با پیشینه‌ کهن فرهنگی، آداب و رسوم و نمادهای فرهنگی ویژه‌ای برخوردار است که هر کدام از این نمادها گوشه‌هایی از زوایای فرهنگ غنی و پربار این منطقه را نمایان می‌کند. آنچه مسلم است اینکه پیشینه‌ سکونت در این منطقه به پیش از تاریخ برمی‌گردد که کشف قباله‌های هورامان وجود حاکمیت آشوریان، مادها، هخامنشیان و یونانیان را تأیید کرده است.

به طوری که کهن‌ترین آثار سکونت انسان در بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی در اطراف روستای هجیج یافت شده و مربوط به دوران پارینه‌سنگی است که طبق گزارش باستان‌شناسان بیش از 40 هزار سال تا حدود 12 هزار سال قدمت دارند. از طرفی معماری پلکانی اورامان تخت و خانه‌های دیدنی آن، روستا را به ‌شکل هرم‌گونه درآورده که در رأس این هرم قلعه‌ای باستانی قرار دارد.

بر اساس همین داشته‌ها در چهل و چهارمین کمیته میراث جهانی یونسکو که در شهر فوجو چین به‌صورت مجازی در مرداد ماه سال 1400 بر گزار شد از 39 اثر پیشنهادی از سوی کشورها، ایران موفق شد در این اجلاس با حمایت دیگر کشورها، دو پرونده راه‌آهن سراسری (بخش شمال ـ جنوب به وسعت 1400 کیلومتر) و اورامانات را به ثبت یونسکو برساند.

بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع برآن شدیم تا در این شماره با مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان در خصوص برنامه‌های پیش رو برای بهره‌مندی از مزایای جهانی شدن این منطقه گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:

منصور مهرزاد با بیان اینکه نخستین گام برای ساماندهی فعالیت‌های حوزه گردشگری، معرفی فردی به‌عنوان مدیر پایگاه اورمان است گفت: متأسفانه طی یک سال گذشته این پایگاه در نبود مدیر تعطیل شد، باوجود آنکه قرارداد مدیر قبلی تا اوایل سال جاری ادامه داشت اما متأسفانه از چندماه قبل رسیدن این موعد، پایگاه مدیر ندارد.

وی با تأکید بر اینکه اگر پایگاه فعال نباشد تقریباً نمی‌شود کاری از پیش برد، افزود: علیرغم اینکه طی این مدت چند فرد را معرفی کردیم اما همچنان از سوی وزارتخانه گزینش لازم انجام نشده؛ انتظار می‌رود طی چند هفته آینده شاهد انجام این کار باشیم.

وی با بیان اینکه درخصوص سایر برنامه نیز که از کانال وجود پایگاه می‌گذرد می‌توان به برنامه‌های حفاظتی میراث اشاره کرد، افزود: برای مثال برنامه تعریف‌شده برای حفظ بافت، ابنیه و جداره‌های تاریخی، مرمت بافت تاریخی و ثبت آثار ملموس و غیرملموس در منطقه اورمانات ازجمله این اقدامات است.

مدیرکل میراث فرهنگی،صنایع دستی و گردشگری استان کردستان با اشاره به اینکه در حال حاضر در استان کردستان بیش از چهار هزار و 200 اثر تاریخی، فرهنگی و طبیعی شناسایی شده که هزار و 52 مورد از این آثار به ثبت ملی رسیده که 72 مورد آن در منطقه اورامانات قرار دارد، تشریح کرد: در این بین منظر اورامانات به ثبت فرهنگی در سازمان یونسکو رسیده است.

مهرزاد با بیان اینکه طی روزهای آتی تفاهم‌نامه‌ای نیز با بنیاد مسکن در راستای حفظ بافت‌های با ارزش تاریخی منطقه بسته خواهد شد، تشریح کرد: در این زمینه جلسه‌ای نیز با دهیاران روستاهای دارای بافت با ارزش تاریخی برگزار خواهد شد تا در خصوص نحوه اعطای مجوز محدثات در منطقه اورامان، موضوع تفهیم و مسئله تعیین تکلیف شود.

وی در پاسخ به این سؤال که چه زیرساخت‌هایی در این منطقه به لحاظ مراکز اقامتی و اجرای برنامه فرهنگی و رویدادها در راستای تقویت جلب گردشگر داخلی و خارجی فراهم است، افزود: سالانه در این منطقه جشنواره‌هایی در قالب رویداد برگزار می‌شود که ازجمله آن می‌توان به جشنواره توت فرنگی روستای شیان با تکیه بر قابلیت‌های موجود و با هدف معرفی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های منطقه، رونق گردشگری کشاورزی، جذب توریست که پنج خرداد 1402 در این روستا برگزار شد، اشاره کرد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان با اشاره به اینکه در این منطقه هرساله جشنواره انار و گردو نیز برگزار می‌شود، تشریح کرد: علاوه بر این منطقه ثبت جهانی‌شده، شاهد برگزاری جشنواره آثار ناملموس و ملموس دیگر نیز هستیم.

مهرزاد با بیان اینکه در این منطقه به‌دلیل استقبال بی‌نظیر از ماه‌ها قبل خانه‌های بومگردی، خانه‌های استیجاری و هتل موجود در منطقه ازسوی گردشگران داخلی و خارجی رزرو هستند، خاطرنشان کرد: در این منطقه حتی کمپ گردشگری نیز وجود دارد.

وی با بیان اینکه در محور گردشگری اورامانات به لحاظ ایجاد زیرساخت‌های ضروری در خصوص ایجاد سرویس‌های بهداشتی به تعداد مکفی در محور، اقدام لازم صورت پذیرفته و در این عین برخی اقدامات دیگر نیز در دستور کار قرار دارد، تشریح کرد: علاوه بر این در راستای جلب سرمایه‌گذار برای ایجاد زیرساخت‌ها بیشتر تسهیلات ویژه‌ای از محل تبصره 16 و 18 و نیز تسهیلات اشتغال پایدار روستایی و صندوق توسعه ملی در نظر گرفته شده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان ادامه داد: علاوه بر آنچه گفته شد کارهای نهایی پل معلق روستای نگل که از آن به‌عنوان دروازه اورامان یاد شده و در غرب کشور به‌عنوان یک استثنا در حوزه گردشگری مطرح شده نیز در حال اتمام است و به‌زودی شاهد افتتاح آن خواهیم بود.

مهرزاد ابراز کرد: این پل درواقع بزرگترین پل شیشه‌ای و معلق کشور در روستای هدف گردشگری نگل است که بخش‌های متعددی ازجمله پل معلق شیشه‌ای به طول ٤٥٠ متر، جامپینگ به ارتفاع ٨٨ متر، ایگل زیپ به طول ٤٥٠ متر، زیپ‌لاین به طول ٣٧٠ متر، سوینگ و رافتینگ به طول چهار کیلومتر دارد.

وی با اشاره به اینکه موزه نسخ خطی نیز در همین روستا افتتاح شده است تشریح کرد: این امر بدان جهت دنبال شد که در این روستا یک قرآن تاریخی متعلق به قرن نخست هجری قمری وجود دارد.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کردستان با بیان اینکه موزه پالنگان نیز طی چند روز آتی افتتاح می‌شود، تشریح کرد: جالب است بدانید پیگیری محور گردشگری اورامانات به سال 1375 بازمی‌گردد حال آنکه در آن مقطع زمانی مطابق یک رسم باستانی بالغ بر چند نفر به‌صورت خودجوش در منطقه نسبت به برگزاری مراسم کومسای پیرشالیار اقدام می‌کردند حال آنکه پس از معرفی این رسم و معرفی منطقه امروز ده‌ها هزار نفر در این مراسم شرکت می‌کنند.

مهرزاد با تأکید بر اینکه در سال‌های ابتدایی مردم منطقه در برابر حضور گردشگر مقاومت کرده و این امر به‌عنوان یک تهدید فرهنگی و زیست‌محیطی از سوی آن‌ها قلمداد می‌شد، ابراز کرد: با برگزاری فم‌تورها و جلسات هم‌اندیشی و دخالت میراث فرهنگی در رویدادها در راستای فراهم کردن روحیه گردشگرپذیری در بین اهالی محلی، آموزش‌های لازم در دستور کار قرار گرفت؛ به طوری که امروز این مردم محلی هستند که با تغییر شرایط اقتصادی و معیشتی‌شان پس از ورود گردشگران در ایجاد زیرساخت و برگزاری مراسمات و رویدادها همراهی لازم را دارند.

وی با تأکید بر اینکه با توجه به حجم بالای ورود گردشگران اقلیم کردستان به کشور برای درمان و گذراندن اوقات فراغت، توسعه گردشگری سلامت در اورامانات می‌تواند به‌عنوان محرکی کارآمد در توسعه اقتصادی و اجتماعی منطقه باتوجه به توانمندی‌ها و مزیت‌های درمانی و گردشگری آن عمل کند، گفت: بر این اساس جذب گردشگر سلامت نیز جزو اولویت‌هایی است که از سوی این اداره کل دنبال می‌شود.

وی، خاطرنشان کرد: به دلیل اینکه اورامانات نقش گذرگاهی داشته و گردشگران سلامت اقلیم کردستان عراق از این منطقه خارج و جذب سایر مقاصد کشور می‌شوند، باید توسعه گردشگری سلامت به‌واسطه جذب گردشگران سلامت اقلیم کردستان عراق دنبال شود.

مع‌الوصف با توجه به آنچه گفته شد اقتصاد گردشگری در سرتاسر جهان در حال رشد است و به‌عنوان ابزار اصلی مبادلات و حتی جهش و جنبش تجاری مطرح شده. درواقع صنعت گردشگری به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین بخش‌های تجاری و نخستین صنعت پردرآمد دنیای اقتصادی است که 200 میلیون نفر را دربر گرفته که در این بین گردشگری روستایی و توسعه آن در جهان مورد توجه بوده و می‌تواند به توسعه روستایی و ملی کمک کند؛ حال آنکه منطقه اورامان یکی از مناطق مهم در استان کردستان است که استعداد و توانمندی گردشگری بالایی دارد و می‌تواند باعث توسعه اقتصاد گردشگری در کشور شود.

با توجه به ظرفیت بالای این منطقه، به گفته کارشناسان برای توسعه گردشگری در این منطقه نیاز به سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و توسعه زیرساخت‌ها وجود دارد؛ بنابراین با ثبت جهانی منطقه اورامان، در انتظار توسعه اقتصاد گردشگری نیز هستیم.