متأسفانه بسیاری از ما بدون داشتن کمترین آگاهی و اطلاع، به‌سرعت در دنیای ظواهر شبکه‌های اجتماعی گم می‌شویم. این در حالی‌ است که نمای کاذبی که افراد از زندگی مرفه، بی‌دغدغه و شاد خود دراین بستر به تصویر می‌کشند، ما را دچار فاصله‌گیری از خود و به‌نوعی خودباختگی کرده است. همین ازخودبیگانگی سبب بروز نوعی احساس ناکافی‌بودن در ما کرده است.
دکتر محمدرضا مقدسی، می‌گوید: هرکس نقاط قوت و ضعف منحصربه‌فردی دارد و احساس ناکافی‌ بودن یک تجربه مشترک انسانی و درعین‌حال یکی از تجربیات عاطفی است که می‌تواند تأثیرات منفی روی زندگی فرد بگذارد. این احساس معمولاً با تفکرات منفی و انتقادی نسبت به خود همراه است و می‌تواند در زمینه‌های مختلفی مانند کار، سبک زندگی، روابط اجتماعی و حتی سلامت روانی بروز کند.
*بزرگ‌ترین چالش در قلمرو تاب‌آوری
احساس ناکافی‌بودن می‌تواند تاب‌آوری و سلامت روان را به چالش بکشد. این احساس ممکن است ناشی از فشارهای زندگی، مشکلات اقتصادی، روابط اجتماعی ناکارآمد، مقایسه خود با دیگران، انتظارات غیرواقعی از خود یا فشارهای اجتماعی باشد. زمانی که فرد خود را ناکافی می‌بیند، اعتمادبه‌نفس و عزت‌نفس او کاهش می‌یابد و در مواجهه با چالش‌ها و مشکلات زندگی دچار تردید می‌شود. این وضعیت می‌تواند به اضطراب، افسردگی، انزوا و کاهش کیفیت زندگی منجر شود و توانایی فرد را در مقابله با سختی‌ها کاهش دهد. برای تقویت تاب‌آوری مهم است که افراد بر ارزش‌ها و نقاط قوت خود تمرکز کرده و احساس کافی‌بودن را در خود پرورش دهند و به‌دنبال مشاوره و راهکارهای مؤثر برای بهبود سلامت روان باشند.
*متهم اصلی احساس ناکافی‌بودن شبکه‌های اجتماعی است
یکی از دلایل اصلی احساس ناکافی‌بودن، مقایسه خود با دیگران است. این مقایسه‌ها می‌تواند به‌ویژه در دنیای مجازی و شبکه‌های اجتماعی تشدید شود. در دنیای امروز، شبکه‌های اجتماعی به‌راحتی امکان مشاهده زندگی و موفقیت‌های دیگران را فراهم می‌کند. این مقایسه‌ها می‌تواند احساس نارضایتی از خود را به همراه داشته باشد و فرد ممکن است به‌جای تمرکز روی نقاط قوت و موفقیت‌های خود، به ضعف‌ها و ناکامی‌ها توجه کند.
برای مقابله با این احساس، مهم است که خود را با استانداردهای شخصی‌مان ارزیابی و بر رشد و پیشرفت خود تمرکز کنیم و ظواهر نمادین هر محتوا و زندگی‌ای را با باطن زندگی خود مقایسه نکنیم.داشتن انتظارات غیرمنطقی از خود که در نتیجه پیروی از سبک زندگی‌های غیرمتعارف در شبکه‌های اجتماعی ایجاد می‌شود یکی دیگر از عللی است که می‌تواند به ناامیدی و احساس ناکافی‌بودن در فرد منجر شود. وقتی فردی به‌دنبال دستیابی به اهداف غیرواقعی است، فشار روانی زیادی را تجربه می‌کند که می‌تواند کاهش اعتمادبه‌نفس و افسردگی را در پی داشته باشد.
این انتظارات ممکن است ناشی از مقایسه با دیگران یا استانداردهای اجتماعی غیرقابل‌دسترس باشد. برای جلوگیری از این وضعیت، مهم است که اهداف خود را واقع‌بینانه تعیین و بر پیشرفت‌های کوچک تمرکزکنیم. پذیرش نقص‌ها و محدودیت‌ها نیز می‌تواند به افزایش رضایت و خوشبختی کمک کند.
تجربیات منفی یا انتقادات در دوران کودکی یا نوجوانی نیز می‌تواند تأثیر زیادی بر خودباوری فرد داشته باشند. این تجارب ممکن است شامل قضاوت‌های منفی از سوی والدین، معلمان یا همسالان باشد که می‌تواند احساس عدم کفایت و ناامنی را در فرد ایجاد کند. این احساسات منفی می‌توانند به شکل‌گیری تصویری نادرست از خود منجر شوند و فرد را از تلاش برای دستیابی به اهدافش بازدارند. در نتیجه، تقویت خودباوری از طریق حمایت عاطفی و تشویق مثبت در این دوران اهمیت ویژه‌ای دارد تا فرد بتواند به ظرفیت‌های واقعی خود دست یابد.
*راهکارهای مقابله با احساس کمبود
زمانی که فرد خود را در مقایسه با دیگران ناتوان یا کم‌ارزش احساس می‌کند علاوه بر ایجاد تنش و اضطراب ممکن است از تلاش برای دستیابی به اهداف خود دست بکشد و به‌دلیل ترس از شکست، از فرصت‌ها فاصله بگیرد. صحبت‌کردن با دوستان یا مشاوران می‌تواند به کاهش این احساس کمک کند و دیدگاه‌های جدیدی را ارائه دهد. این گفت‌وگوها فرصتی برای بیان احساسات و نگرانی‌ها فراهم و به ما کمک می‌کنند از دیدگاه‌های جدید و متفاوت بهره‌مند شویم و نقاط قوت خود را شناسایی و بر چالش‌ها غلبه کنیم. این تعاملات نه‌تنها احساس تنهایی را کاهش می‌دهند، بلکه به ما انگیزه می‌دهند تا به سوی اهداف خود پیش‌برویم و اعتمادبه‌نفس‌ و عزت‌نفس‌مان را تقویت کنیم.
تمرین‌های ذهن‌آگاهی یا مدیتیشن نیز می‌توانند به ما کمک کنند تا در لحظه حاضر زندگی کنیم و از افکار منفی دور شویم. تمرین‌های ذهن‌آگاهی با تمرکز بر لحظه حال و افزایش آگاهی از افکار و احساسات، می‌توانند به کاهش احساس ناکافی‌بودن کمک کنند. این تمرین‌ها به فرد اجازه می‌دهند تا از قضاوت‌های منفی درباره خود فاصله بگیرند و به‌جای مقایسه خود با دیگران، بر نقاط قوت و موفقیت‌های خود تمرکز کنند. با تمرین مداوم، افراد می‌توانند الگوهای فکری منفی را شناسایی کرده و تغییر دهند. ذهن‌آگاهی به تقویت خودپذیری و افزایش رضایت از زندگی کمک می‌کند و درنهایت به کاهش احساس ناکافی‌بودن منجر می‌شود. احساس ناکافی‌بودن یک تجربه رایج اما قابل مدیریت است. با شناخت علل و تأثیرات آن و استفاده از راهکارهای مؤثر، می‌توانیم به‌تدریج این احساس را کاهش دهیم و زندگی شادتری را تجربه کنیم.
*نویسنده؛ فاخره بهبهانی