زینب ­‌کبری (س) را کمالاتِ بسیار بوده و به گواه آنچه در روایات آمده در جمال، سکینه و وقار همانند خدیجه کبری (س)، در عصمت و حیا شبیه فاطمه زهرا (س)، در فصاحت و بلاغت همچون علی مرتضی (ع)، در حلم و بردباری همسان امام حسن مجتبی (ع) و در شجاعت و قوت قلب به‌سان حضرت سیدالشهدا (ع) بوده است. تصور این مهم اصلاً دور از ذهن نیست، وقتی که به محل رشد و بالندگی این بانو نگاه می‌کنیم؛ اگر بنا را بر این بگذاریم که یکی از سازه‌های مهم زندگی هرکس محیط زندگی او بوده و جایی است که شخص در آن ولادت یافته، رشد کرده و بالیده و اصلی‌ترین دوران شکل‌گیری شخصیت هر فردی همان دوران کودکی است و به قول یکی از روان‌شناسان به‌نام گزل «عمده بخش شکل‌گیری شخصیت هر انسان تا پنج سالگی است»، درمی‌یابیم با چه انسان بزرگی مواجه هستیم؛ کسی که زادگاهش خانه امیرالمؤمنین (ع) است، مادر بزرگوارش سیده زنان عالم، حضرت فاطمه ­زهرا (س) بوده و زمانی هم که چشم به جهان گشوده، جد بزرگوارش پیامبر (ص) نام «زینب» بر او می‌گذارد.
همه این موارد نشان می‌دهد شاکله اصلی شخصیت حضرت زینب (س) در همان کودکی شکل‌ گرفته است. کنار پدر (تا سال 40 هجری یعنی حدود 35 سالگی) بارها به سخنانش گوش داده، خطبه‌های او را شنیده و با آن‌ها آشنا است؛ قبل از آن در دامن پُرمهر مادرش سرور زنان عالم بوده و قبل‌تر هم پیامبر (ص) او را برای آینده و آن حماسه بی‌نظیر بعد از واقعه عاشورا، بشارت داده است.
پس ما با یک بانوی بزرگ و متعالی مواجهیم که منحصر کردن شخصیت و سیره او به غروب روز عاشورا، جفا است و چقدر نیاز داریم امروز کسی برایمان از بانویی بگوید که ظاهراً معصوم نیست، اما امید امام بوده و بار او را به سرمنزل مقصود می‌رساند.
با ذکر این مقدمه، آنچه می‌خوانید گفت‌وگوی خبرنگار گروه خبری سپهر با آیت‌الله محمد محمدی‌قائنی، مفسر قرآن کریم و استاد حوزه علمیه همدان است؛ وی در این گفت‌وگو ضمن اشاره به شخصیت والای حضرت زینب کبری (س)، او را الگوی همه آزادگان عالم از مرد و زن توصیف کرده و می‌گوید حضرت زینب (س) بهترین اسوه‌ای است که امروز می‌تواند سرمشق برای حرکت در جهان باشد، کما اینکه زنان مسلمان امروز در اقتدای به این بانوی گرامی از جان و مال و فرزندان خویش در راه بقای اسلام می‌گذرند. در ادامه مشروح گفت‌وگو با وی را از نظر می‌گذرانید:
* کمال خلیفه‌الله تجلی صفات الهی در اوست
آیت‌الله محمد محمدی‌قائنی در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه تاکنون حق مطلب آنچنان که شایسته این بانوی بزرگوار بوده ادا نشده و بیشتر حضرت زینب (س) را در فجایع عاشورا و بعد از آن می‌بینیم، بیان کرد: در قرآن کریم انسان فارغ از اینکه مرد باشد یا زن، خلیفه‌الله بوده و کمال او در این است که به‌عنوان خلیفه، صفات کسی که این خلافت به او برمی‌گردد را داشته باشد.
* مقام رسالت و امامت نداشتن خللی به شخصیت زن وارد نمی‌کند
وی ادامه داد: هرچه این صفات در انسان بیشتر تجلی پیدا کند، مقام خلافت او بالاتر خواهد بود. بنابراین زن اگرچه مسئولیت‌های رسالت، نبوت و امامت را ندارد و نمی‌تواند داشته باشد، اما این‌ موارد ضرری به کیان شخصیت او نمی‌زند؛ چراکه این امور اجرایی بوده و نداشتن یک سِمت اجرایی، دلیل عدم کمال فردی نیست.
این استاد علوم دینی در حوزه علمیه اظهار کرد: چیزی که انسان را به مقام خلافت‌اللهی می‌رساند، عبارت است متصف شدن به صفات خدایی و اینکه انسان جلوه خدا باشد. در طول تاریخ پیامبران و افراد صالحی از زنان و مردان بوده‌اند که به مقامات عالیه رسیده‌اند؛ از زن‌ها خاصه حضرت حوا، ساره، هاجر، آسیه و شخصیت‌های بزرگ دیگری نظیر حضرت خدیجه کبری (س)، حضرت زینب (س) و حضرت زهرا که در اوج بوده و سَرور همه این الگوها محسوب می‌شود.
* کمال حضرت زینب (س) «اَمت‌الله» بودن است
آیت‌الله محمدی‌قائنی افزود: کمال حضرت زینب (س) در این است که ایشان «اَمت‌الله» است، همان‌طور که پیامبر «عبدالله» بوده؛ یعنی تابع محض خدا و مطیع صِرف دستورات الهی و اینکه به هرچه خدا در قالب احکام شرعیِ واجب و حرام برای سعادت انسان مقدر کرده، ملتزم بوده و به آن‌ها عمل کرده‌اند.
وی با بیان اینکه مقدمه عمل کردن به دستورات و ارادات خدا این است که انسان معرفتش به پروردگار بیشتر باشد و بداند تمام این تکالیف به نفع اوست، ابراز کرد: طی این مسیر برای تأمین سعادت او در دنیا و آخرت است.
* عقیله بنی‌هاشم ازنظر تعقل در قله زمان خود بود
این مفسر قرآن کریم سپس اظهار کرد: این معرفت احتیاج به تفکر و علم دارد؛ بنابراین به ما گفته‌اند تا می‌توانید فکر کنید که یک‌ ساعت فکر کردن، از 70 سال عبادت برتر است و فرموده‌اند: الخیر کله فی‌العلم؛ تمام خوبی‌ها را خداوند در علم گذاشته است. حضرت زینب (س) مصداق هر دو مورد بوده و ازنظر تعقل در قله زمان خود واقع شده؛ بنابراین به ایشان عقیله بنی‌هاشم گفته‌اند، یعنی در میان قبیله بنی‌هاشم عاقل‌تر از حضرت یافت نمی‌شد.
* علم حضرت زینب (س) مستقیم از خداوند گرفته شده و نه از استاد یا معلمی
آیت‌الله محمدی‌قائنی ادامه داد: ازنظر علمی هم حضرت برجسته بوده‌اند؛ به‌طوری که امام زین‌العابدین (ع) به ایشان فرمود: انت عالمه غیر معلمه؛ شما عالمی هستید که کسی به او چیزی نیاموخته، علم خدا را فرا گرفته‌اید و خداوند علمش را مستقیم به شما داده است.
* اهل تفکر، خدا را شهود می‌کنند
وی سپس با تأکید بر اینکه انسانی که اهل تفکر و علم شد نه‌تنها خدا را می‌فهمد بلکه او را می‌بیند و شهود می‌کند، توضیح داد: کسی که حقیقت وجود را دیده و شهود پیدا کند، دیگر دنیا و مافیها از اموال و لذایذ دنیوی برای او ارزشی ندارد و اگر در این دنیا زندگی می‌کند، برای بندگی است و نه بهره بردن از لذت‌‌‌‌‌‌‌‌‌های مادی.
* زینب! تو در کمالات آن‌قدر بالا هستی که زینت منی
این استاد حوزه علمیه در ادامه سخنان خود در این بخش با اشاره به نام‌گذاری جالب حضرت زینب (س) از سوی امیرالمؤمنین علیه‌السلام، تصریح کرد: زینب زین‌الاب است؛ یعنی زینت پدر. پدر کیست؟ علی‌ابن‌ابی‌طالب (ع) که طبق تعریف قرآن نفس‌النبی و عین پیغمبر است. یعنی پدر زینب کبری (س) مظهر تمام اسما و صفات الهی و مجمع تمامی کمالاتی بوده که برای یک بشر امکان رسیدن به آن‌ها وجود دارد؛ پس وقتی یک دختر زینت پدر می‌شود و مایه افتخار او، این تعبیر نه تعارف است و نه مبالغه، بلکه حقیقت وجودی اوست. حضرت امیر (ع) فرزندان دختر دیگری هم داشتند، اما با اتکا به علم الهی، فقط این بانو را زینت خود خوانده‌اند؛ یعنی زینب تو در کمالات آنقدر بالا هستی که زینت من هستی.
آیت‌الله محمدی‌قائنی ادامه داد: عملاً هم این‌طور بود؛ حضرت زینب (س) در انجام واجبات و ترک محرمات هیچ‌گاه کوتاهی نکرد. بدون اجازه همسرش از خانه خارج نشد، هیچ‌وقت پرخاش نکرد، در تربیت فرزند آن‌ها را مورد ضرب و شتم و سب قرار نداد؛ به‌هرحال او نیز مانند تمام خانم‌ها زندگی‌اش ناراحتی و بالا و پایین داشته، اما هیچ‌گاه بد رفتار نکرده است.
* عقیله بنی‌هاشم تابع محض امام زمان خود از پیامبر (ص) تا امام مجتبی (ع) بود
وی با این بیان که حضرت عقیله بنی‌هاشم تابع محض امام زمان خود بوده است، متذکر شد: تا وقتی رسول مکرم اسلام در قید حیات بود، از ایشان تبعیت می‌کرد، بعد از وجود مقدس امیرالمؤمنین (ع)، امام حسن مجتبی (ع) و امام حسین (ع). یعنی هرچه از لسان مبارک امام علیه‌السلام خارج می‌شد، حضرت گوش داده و از زیر بار مسئولیت فرار نمی‌کرد تا نفسانیت خود را توجیه کند.
این پژوهشگر برجسته دینی در ادامه با اشاره به عبادت حضرت زینب (س)، یادآور شد: ایشان آن‌قدر در بند عبادت خدای متعال بوده که در شب یازدهم بعد از واقعه عاشورا، نماز شبش را نشسته خواند. نقل کرده‌اند که امام سجاد (ع) فرمود: عمه‌جان چرا نمازتان را ایستاده نمی‌خوانید؟ حضرت فرمود: توان ندارم و نمی‌توانم بایستم... یعنی آنقدر مقید بوده که نماز شب مستحب را هم به‌جا می‌آورده است، آن‌هم در شرایطی که همه ما می‌دانیم چه حوادث دشواری را پشت سر گذاشته بود.
آیت‌الله محمدی‌قائنی اضافه کرد: مقام ایشان در عبادت به جایی رسیده که در تعبیری امام حسین (ع) خطاب به خواهر فرمودند: مرا در نماز شبی که می‌خوانی، از دعای خیرت فراموش نکن! اینکه حجت بزرگ خدا حضرت اباعبدالله (ع) به کسی می‌گوید التماس دعا، از تعارف و مبالغه‌گویی نبوده، بلکه نشان می‌دهد حضرت زینب (س) فانی در خدا بوده، ولو اینکه زندگی عادی خود را داشته؛ یعنی او کسی است که شوهر و بچه دارد، فعالیت اجتماعی دارد، کارهای خانه‌اش را انجام می‌دهد و غیره، اما همه این‌ها برای خدا بوده و جز خدا چیزی را نمی‌بیند. بنابراین این بانوی باعظمت و سرمایه‌ بزرگ در کمالات، قابلیت پیدا می‌کند که رهبری ظاهری کاروان کربلا تا دمشق و بعد مدینه را برعهده بگیرد.
* اگر حضرت زینب (س) در کربلا نبود، من و شما مسلمان نبودیم
وی به این مطلب هم اشاره کرد که این عین واقعیت است که اگر حضرت زینب (س) در کربلا نبود، اصلاً کربلایی نبود، اسمی از اسلام نبود، من و شما مسلمان نبودیم؛ اسلام به برکت خون امام حسین (ع) باقی ماند.
این محقق علوم دینی اعلام کرد: قیام امام حسین (ع) به برکت تبلیغ‌هایی که حضرت زینب (س) داشت و رهبری کاروان (رهبری کاروان از عصر عاشورا تا موقع رفتن به شام و مدینه، به‌عهده ایشان بود)، ماندگار شده که او را به الگوی همه آزادگان و انسان‌های حق‌طلب جهان مبدل کرد.
* زنان امروز گام در راه حضرت زینب (س) گذاشته‌اند
آیت‌الله محمدی‌قائنی در خاتمه سخنان خود با این بیان که حضرت زینب (س) شخصیت بزرگی است که اگر بتوانیم مقداری خود را شبیه و نزدیک او کنیم یقیناً سعادت دنیا و آخرت ما تأمین شده، از وفاداری زنان ایرانی به جبهه مقاومت با اعطای مال خود ابراز قدردانی کرد و گفت: به لطف خدا جامعه زنان ما در راه حضرت زینب (س) گام برداشته و از مال و فرزندان و جان خود می‌گذرند؛ این حرکت نیز همانند حرکت حضرت زینب (س)، بقای امت اسلامی و اسلام را ضمانت خواهد کرد، ان‌شاءالله.

سمیرا گمار