اگر کمی دقت کنیم بارها اتفاق افتاده است که در هنگام عبور از پیاده‌رو پشت شیشه یک مغازه میخکوب بسته‌بندی یک محصول شده‌ایم یا در هنگام خرید روزانه، بدون اینکه بخواهیم نگاهمان روی یک کالا قفل‌شده و به طور ناخودآگاه برای خرید آن رغبت پیدا کرده‌ایم شاید مهم‌ترین عامل این اتفاق را می‌توان کیفیت و چگونگی بسته‌بندی کالا دانست درواقع تولیدکنندگان زیرک در عین هزینه کردن برای تولید یک محصول و معرفی آن برای کیفیت بسته‌بندی نیز برنامه‌ریزی و هزینه می‌کنند به عبارت دیگر بسته‌بندی را می‌توان لباس یک کالا دانست که وضعیت آن نخستین تلنگر را به ذهن مخاطب برای خرید و داشتن آن می‌زند
امروزه، بسته‌بندی خلاقانه یکی از ترفندهای افزایش فروش محصولات است و بسیاری ازویژندهای معروف و معتبر از این ترفند استفاده می‌کنند. بسته‌بندی نوعی پوشش است که محصول را در برمی‌گیرد و برای عرضه به مخاطب هدف آماده می‌سازد. عرضه محصول بدون بسته‌بندی و یا با بسته‌بندی نامناسب باعث می‌شود تا احتمال آسیب دیدن محصول افزایش یابد. به همین‌خاطر است که قراردادن محصول در بسته‌بندی یک راه مناسب برای عرضه محصول و سالم رساندن آن به دست مشتری به حساب می‌آید.از طرف دیگر، پوشش و بسته محصولات می‌تواند راهی خلاقانه برای تبلیغ محصول به مشتریان و افزایش آمار فروش باشد. به همین دلیل است که بسته‌بندی خلاقانه یکی از رکن‌های اصلی عرضه کالاها به بازار است و نوآوری در آن کمک می‌کند تا محصول جایگاه مناسبی در بازارهای داخلی و خارجی پیدا کند.
از همین‌رو باتوجه به اینکه موضوع بسته‌بندی برای بسیاری از تولیدکنندگان ما به ویژه در حوزه کشاورزی جایگاه خود را پیدا نکرده‌است برآن شدیم تا دراین‌باره با رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه چاپ و بسته‌بندی و عضو کنفدراسیون صادرات ایران گفت‌وگویی ترتیب دهیم که در ادامه می‌خوانید:
* بسته‌بندی رسانه کالاست
بابک عابدین مطرح کرد: بسته‌بندی چاپ به معرفی محصول، ویژند و اطلاعات مورد نیاز مصرف‌کننده پرداخته و آن را در نقطه فروش نمایان می‌‌کند، در واقع چاپ روی بسته‌بندی، یک رسانه است.
وی با تأکید بر اینکه کار و وظیفه بسته‌بندی برای هر محصولی متمایز و متفاوت از دیگری است، خاطرنشان کرد: این امر در محصولات صادراتی در گام نخست می‌بایست از یک ساختار مناسب برخوردار باشد؛ مثلاً بسته‌بندی ساختاری کالای دارویی به‌لحاظ مهندسی با محصولات غذایی، کشاورزی و یا ملزومات آرایشی و بهداشتی در بازار‌های جهانی متفاوت است.
وی عنوان کرد: بسته‌بندی محصولات صادراتی بعد از اینکه متناسب با ساختار محصول انجام شد باید از طراحی جذاب و گرافیک مناسب برخوردار و منطبق با استاندارهای جهانی محصول باشد چراکه آن را در بازار جهانی از محصول مشابه متمایز می‌کند.
* تسخیر ذهن توسط بسته‌بندی در کمتر از 5 ثانیه
این عضو کنفدراسیون صادرات ایران با بیان اینکه این وجه تمایز در طراحی و گرافیک است که مغز خریدار را طی پنج ثانیه تسخیر کرده و آن را وادار به خرید محصول صادراتی مورد نظر از بین محصولات مشابه می‌کند، گفت: جالب اینکه گاهی فرد حتی بدون در نظر گرفتن اصطلاحات روی کالا آن را انتخاب و در ادامه نسبت به خواندن اطلاعات ثبت‌شده روی آن اقدام می‌کند؛ بنابراین جذابیت در طراحی بسته‌بندی اهمیت بسیاری دارد.
عابدین خاطرنشان کرد: در وهله بعدی برای صادرات، ساختار بسته‌بندی برای مراحل حمل‌و‌نقل و لجستیک نیز اهمیت بالایی دارد؛ بدان معنا که باید به‌گونه‌ای باشد که بتواند محصول را از محل کارخانه تا بازار فروش، در عین برخورد با مشکلاتی همچون آب و هوایی، فشار، وزن و غیره در سلامت کامل و با ظاهری زیبا به مقصد برساند.
وی در پاسخ به این پرسش که بسته‌بندی تا چه حد می‌تواند در افزایش رغبت خرید محصول تأثیرگذار باشد؟ گفت: طبق آخرین آمار دریافت‌شده از سایت‌های بین‌المللی، حدود 70 درصد بسته‌بندی محصول را در انتخاب خود مؤثر می‌دانند؛ بنابراین این موضوع در عرصه صادرات محصولات به بازارهای جهانی نیز تأثیر این‌چنینی خواهد داشت.
* نیازمند تقویت بنیان اقتصادی و فرهنگی هستیم
وی در واکنش به این مسئله که عمده محصولات کشاورزی استان همدان با ویژندهای جهانی نیز به‌صورت فله‌ای و در گونی و کارتن صادر می‌شود، تشریح‌ کرد: بخشی از این ضعف موجود به این امر بازمی‌گردد که از گذشته فرهنگ‌سازی مناسب درخصوص لزوم این کار در عرصه صادرات محصول از ایران وجود نداشته است.
رئیس هیئت‌مدیره اتحادیه چاپ و بسته‌بندی ایران ادامه داد: بخشی از این معضل نیز به این موضوع بازمی‌گردد که خود کشاورز و در پی آن صادرکننده پیگیر این اقدام نیستند و لزومی بر انجام آن نمی‌بینید؛ در این زمینه نیاز به تقویت بنیان بسته‌بندی از بعد اقتصادی و فرهنگی داریم.
عابدین با تأکید بر اینکه در بعد فرهنگی باید این عِرق ملی در بین کشاورزان و صادرکنندگان ایجاد شود که با بسته‌بندی شکیل و منطبق با استانداردهای جهانی محصول خود می‌توانند ارزش افزوده بیشتری را عاید کشور کنند، تصریح کرد: علاوه بر این ایجاد شرکت‌های توسعه صادرات در مناطق دارای محصولات با مزیت صادرات نیز در این فضا می‌تواند کمکی باشد در راستای فرهنگ‌سازی این موضوع.
* شرکت‌های توسعه صادرات لازمه صادرات
وی افزود: بدین ترتیب که این شرکت‌ها یا خود شخصاً محصول را از کشاورزان خریداری کرده و نسبت ایجاد بسترهای صادراتی آن و به‌ویژه بازارسازی و بسته‌بندی ورود کنند و یا اینکه کشاورزان را نیز در امر دخیل کرده و در ادامه با ایجاد این بستر، درآمد حاصل از صادرات را بیشتر کنند که در این حالت کشاورزان رغبت بیشتری در عرصه تولیدات محصولات صادرات‌محور به‌دست خواهند آورد.
وی با تأکید بر لزوم ایجاد شرکت‌های توسعه صادرات که در ذیل آن مباحث مرتبط با آن همچون بسته‌بندی نیز دنبال می‌شود گفت: بیشتر کشاورزان تخصصی در حوزه تجارت، صادرات و مباحث مرتبط با آن ندارند؛ بنابراین این امر می‌بایست از طریق افراد آگاه به فن تجارت از طریق تشکیل شرکت‌های توسعه صادراتی در استان‌های مختلف و به‌ویژه استانی همچون همدان با محصولات صادراتی، دنبال شود.
* از فناوری لازم برخوردار هستیم
عضو کنفدراسیون صادرات ایران با ابراز اینکه امروز در بخش طراحی و گرافیک جذاب بسته‌بندی انواع محصولات، شاهد پیشرفت بالای فناوری در کشور هستیم اما متأسفانه این فناوری- صنعت در حوزه‌های مختلف صادراتی به‌کار گرفته نمی‌شود گفت: لازم به ذکر است که معرفی محصولی با ویژند جهانی در بازارهای بین‌المللی تنها از طریق بسته‌بندی و چاپ مناسب امکان‌پذیر خواهد بود.
* لوگو در بسته‌بندی باید بتواند جذب مخاطب کرده و با او ارتباط بگیرد
عابدین اظهار کرد: برخی «لوگو» را با «ویژند» اشتباه می‌گیرند، لوگو یک جزء از ویژند به‌حساب می‌آید و در بسته‌بندی باید به گونه‌ای چاپ شود که بتواند پاسخگویی لازم را به نیازها و سلیقه‌های مختلف بازارهای هدف داشته و با مخاطبان ارتباط برقرار کند.
*بسته‌بندی باید به‌روز باشد، زیبایی صرف ملاک نیست
وی با تأکید بر اینکه بسته‌بندی علاوه بر جذابیت در طراحی و گرافیک باید بتواند به نیاز روز بازارهای هدف نیز پاسخ دهد، تشریح کرد: یکی از مؤلفه‌های تأثیرگذار امروز در بازارسازی برای محصولات کشاورزی همچون کشمش به‌ویژه در کشورهای اروپایی، بسته‌بندی سبز است که تضمین‌کننده سلامت محصول و همخوانی با محیط زیست است که متناسب با مسائل مطرح روز دنیا دنبال می‌شود؛ بنابراین این موضوع باید در محصولات صادراتی به‌عنوان یک اولویت مد نظر قرا گیرد.
عضو هیئت‌مدیره کنفدراسیون صادرات ایران در پاسخ به اینکه بسته‌بندی و شکل آن چقدر در رقابت‌پذیری محصول در بازارهای جهانی تأثیرگذار است؟ گفت: من به شما می‌گویم 100 درصد؛ اما شاید شما در پاسخ عنوان کنید که کیفیت محصول نیز مهم است، باید بگویم وقتی بسته‌بندی محصول مناسب نبوده و نتواند به جای شما در بازارهای جهانی به معرفی محصول اقدام کند، شما بازار را 100 درصد باخته‌اید؛ بنابراین شما حتی اگر محصولی با کیفیت را با بسته‌بندی غیر مؤثر در کنار یک محصول معمولی با بسته‌بندی جذاب ارسال کنید، حداقل 90 درصد تأثیرگذار خواهد بود.
عابدین در پاسخ به چرایی این موضوع توضیح داد: شما در بازارهای جهانی به‌عنوان تولیدکننده و فروشنده در کنار محصولات نیستید که از کیفیت محصول در بسته‌بندی غیر مؤثر، تعریف کرده و از مزایای آن بگویید؛ بنابراین محصول باکیفیت شما در رقابت به بسته‌بندی محصول معمولی می‌بازد.
با مروری بر حجم محصولات و کالاهای تولیدشده در استان و در‌عین‌حال نبود مجموعه‌های تخصصی طراحی و تولید بسته‌بندی می‌توانیم دریابیم برای بسیاری از تولیدکنندگان همدانی هنوز بسته‌بندی جایگاه خود را پیدا نکرده‌است در این میان اجازه دهید کمی عدد و رقم‌ها را مرور کنیم استان همدان به عنوان مثال در حوزه کشاورزی سالانه به طور متوسط 5.3 میلیون تن محصولات زراعی، 817 هزار و 376 تن محصولات باغی،20 هزار تن تخم‌مرغ و در صنایع‌دستی فقط در یک قلم در پنج ماهه امسال 23 میلیون و 960 دلار صادرات صنایع‌دستی داشته و در حوزه معدن به‌طور متوسط سالانه 15 میلیون تن برداشت می‌شود به این اعداد حوزه صنعت، چرم، فرش و.. را بیفزایید که بیشتر آن‌ها به‌صورت غیر اصولی به فروش می‌رسند یعنی بسته‌بندی و برند خاصی ندارند از سفال لالجین بگیرید که در جعبه تخم‌مرغ به عراق صادر می‌شود تا گشنیز نهاوند که با گونی به پاکستان و هند سفر می‌کند شاید مهمترین عامل این وضعیت رقت‌انگیز را بتوان نبود نگاه تجاری در میان تولیدکنندگان و به عبارت بهتر فقدان حلقه تجار کاردان برای فراهم کردن موقعیت ارائه محصولات در بسیاری موارد منحصر به فرد همدان به بازار دانست ما نیاز داریم یا تولیدکنندگانمان دانش و مهارت تجارت را بیاموزند که داشته‌ها و محصولات خود را با بسته‌بندی و ویژندسازی مناسب ارائه کنند یا مسئولان امر فکری به حال حلقه واسط تجار بکنند که با دریافت محصولات به‌صورت عمده با بسته‌بندی و عرضه مناسب ارزش‌افزوده مطلوب را برای دسترنج تولیدکنندگان زحمت‌کش همدانی فراهم آورند.

طاهره ترابی مهوش