از گران‌کردن برق و جریمه پرمصرف‌ها تا خاموشی صنایع و... می‌گویند ولی کسی نمی‌پرسد پروژه‌ای که در سال 1400وزیر نیروی وقت در موردش حرف زد و گفت «تولید 10هزار مگاوات برق از نیروگاه‌های خورشیدی طی چهار سال هدف‌گذاری شده است» به کجا رسید!
برای آگاهی از مقدار برق مورد نیاز کشور باید به آمار و گزارش‌ها مراجعه کنیم. طبق اعلام توانیر، تعداد مشترکان مصرف برق خانگی در پایان سال 1402 به بیش از 32میلیون مشترک رسید و پیش‌بینی می‌شود که این رقم در پنج سال آینده به حدود 36میلیون مشترک افزایش یابد. این افزایش مشترکان و به‌تبع‌آن، مصرف برق بیشتر در شرایطی است که طی سال‌های اخیر برق بسیاری از کشاورزان و کارگاه‌های صنعتی در فصول گرم سال قطع می‌شد.این اتفاق امسال در زمستان هم تکرار می‌شود. موضوعی که حکایت از کمبود تولید برق در کشور دارد. یکی از راه‌های تأمین برق، استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر مانند پنل‌های خورشیدی است، به‌نحوی‌که یک پنل خورشیدی با ظرفیت یک‌کیلووات در اغلب نقاط جغرافیایی ایران سالانه می‌تواند 1500 کیلووات‌ساعت و به مدت 20 سال برق تولید کند.
*درس‌هایی که از تابستان نگرفتیم
هنوز چند ماه پیش، یعنی تابستان داغ ایران را فراموش نکرده‌ایم. زمانی که می‌گفتند گنبد حرارتی روی سر خاورمیانه قرار گرفته و ایران هم به‌عنوان یکی از کشورهای منطقه روز و شب‌های پرحرارتی را تجربه می‌کرد. در آن روزها هم کمبود برق به حدی رسید که ناچار چند روزی کارها و ادارات و مراکز دولتی تعطیل شدند. همان موقع گفته شد اگر در اسرع وقت چاره‌ای برای این کمبود اندیشه نشود، در سال‌های آینده دچار بحران‌های جدی‌تری خواهیم شد، به گونه‌ای که بنا به گفته رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران برآورد شد قطعی برق حدود 100هزارمیلیارد تومان به صنعت کشور آسیب وارد می‌کند. حالا زمستان رسیده و معلوم شده هیچ‌کس در آن زمان کاری نکرده و امروز اخبار خسارات قطعی برق به صنایع هر روز چندین بار تکرار می‌شود. ولی مهم‌تر این‌که از هم‌اکنون برای تابستان آینده هشدار داده می‌شود که اگر کاری صورت نگیرد، وضع بسیار بدتر از حالا خواهد بود.
*دانش‌بنیان‌ها را هم ببینیم
دیگر نیازی به توضیحات اضافه نیست و همگان شاهد هستند که مصرف بی‌رویه انرژی در کشور و عقب‌ماندن نیروگاه‌ها از فناوری‌های روز دنیا بحران بزرگی به‌نام ناترازی را رقم زده است. این در شرایطی است که سرمایه‌گذاری در تولید برق هزینه بسیار زیادی دارد و از سوی دیگر استفاده بیش از اندازه از سوخت‌های فسیلی دردسرهایی مثل آلودگی هوا را به همراه داشته و تعطیلی کارخانجات و تولیدی‌ها و مراکز آموزشی ضربات جبران‌ناپذیری بر پیکره کشور وارد کرده است.
بی‌شک یکی از بزرگ‌ترین دلایل ناترازی برق را باید در بی‌برنامگی و سهل‌انگاری مدیران دولتی و اعتماد نکردن به بخش خصوصی جست‌وجو کرد. درحالی‌که کشور امسال حدود 15هزار مگاوات کمبود برق دارد و برای ساخت نیروگاه جدید نیز با احتساب ساخت توربین گازی و بخاری، در مجموع پنج تا هفت سال زمان نیاز است. شرکت‌های دانش‌بنیان متعددی در ایران وجود دارند که روش‌های نوینی مبتنی بر هوش مصنوعی را برای تولید برق معرفی کرده‌اند. این شرکت‌ها ادعا می‌کنند که علاوه بر صرفه‌جویی بیش از 10 هزار مگاوات در مصرف برق، می‌توانند درآمدی معادل 100هزارمیلیارد تومان در سال ایجاد کنند.
*کمبود برق، محصول مصرف گاز زیاد
با توجه به این‌که در سال‌های گذشته، عمده تولید برق به منابع گازی وابسته بوده و در فصول سرد سال، مصرف گاز برای گرمایش به اوج خود می‌رسد، از اواخر پاییز امسال مشاهده می‌کنیم که مشکل تأمین گاز برای نیروگاه‌های حرارتی به یک مسئله جدی تبدیل شده است. به‌ناچار، به‌دلیل کمبود برق، افزایش مجدد قیمت برق برای مصرف‌کنندگان پرمصرف در دست بررسی قرار گرفت.
چندی پیش سخنگوی صنعت برق عنوان کرده بود: «امسال حدود 15هزار مگاوات کمبود برق داریم». بر همین اساس و با توجه به این‌که برای تولید هر هزار مگاوات برق به یک‌میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است، یعنی رقمی چندهزارمیلیارد تومانی که با فرض تأمین آن علی‌رغم تحریم‌ها، محدودیت‌هایی در منابع آبی برای ساخت سد و محدودیت‌هایی به جهت آلودگی هوا برای ساخت نیروگاه‌های گازی وجود دارد. البته دبیر کمیسیون انرژی مجلس هم اصلاح و کاهش فرسودگی‌های شبکه برق، افزایش بازدهی نیروگاه‌های فعلی و احداث نیروگاه‌های جدید را سه راه مقابله با خاموشی‌ها عنوان کرده و معتقد است تا زمانی که به این سه راهکار توجه نکنیم، خاموشی‌ها ادامه خواهد داشت.
با این تفاسیر باید یک نکته را مد نظر داشت که برای ساخت نیروگاه جدید با احتساب ساخت توربین گازی و بخاری، درمجموع پنج تا هفت سال زمان لازم است. در پیک تابستان 1402 مصرف برق به 73هزار و 500 مگاوات رسید، درحالی‌که عملاً تولید حداکثر نیروگاه‌های کشور حدود 61هزار و 500 مگاوات بود، بنابراین حدود 12هزار مگاوات ناترازی برق رخ داد، اما امسال این میزان به 15هراز مگاوات رسیده و در سال‌های آینده هم بیشتر خواهد شد. ناگفته نماند ناترازی برق در زمان پیک مصارف همواره از چالش‌های کشور بوده و این پدیده گاهی با عدم توجیه‌پذیری احداث نیروگاه برای بهره‌برداری در مدت زمان محدود 250 تا 300 ساعت در سال مورد تأکید قرار می‌گرفته و مبنای توجیه عملکرد نامطلوب توسعه ظرفیت نیروگاهی بوده است.
*سجاد مرسلی