سفر رئیس‌جمهور کشورمان به روسیه از جنبه روابط دوجانبه دارای اهمیت بسیاری است، چراکه در جریان این سفر مقرر شد معاهده جامع همکاری‌های ایران و روسیه به تصویب برسد تا نقشه راهی برای روابط دو کشور طی 20 سال آینده باشد. رؤسای جمهور دو کشور ایران و روسیه هر 10 سال یا پنج‌سال یک‌بار پروتکلی را امضا می‌کنند، اما وجه تمایز توافق‌نامه امسال نسبت به سال‌های پیشین این است که در جریان امضای پروتکل امسال قرارداد تعرفه تجارت آزاد بین دو کشور هم امضا می‌شود و امضای این قرارداد تأثیر چشمگیری در تجارت دو کشور و تحقق اهداف و مأموریت‌ها در حوزه‌های مختلف از نظامی تا اقتصادی و تجاری، دارد.

بدون شک عملیاتی شدن چنین توافق‌نامه بزرگ و مهمی در گام نخست نیازمند تنویر افکار عمومی و فراهم کردن زیرساخت‌ها برای توسعه مبادلات است؛ برای پرهیز از اطاله کلام، آنچه در ادامه می‌خوانید، گفت‌وگوی اختصاصی خبرنگار گروه خبری سپهر با دکتر روح‌الله مدبر، تحلیلگر و کارشناس مسائل روسیه درخصوص ابعاد این توافق‌نامه مهم بین دو کشور است:

مهم‌ترین توافق در حوزه سیاست خارجی ایران امضا شد

کارشناس مسائل بین‌الملل در ابتدای سخنان خود با این بیان که مهم‌ترین هدف سفر آقای پزشکیان به مسکو امضای توافق جامع راهبردی همکاری‌های 20 ساله بین ایران و روسیه بود، عنوان کرد: خوشبختانه این توافق‌نامه امضا شد که مهم‌ترین توافق در حوزه سیاست خارجی ایران محسوب می‌شود.

روح‌الله مدبر افزود: این توافق حاصل بیش از چهار سال تلاش، گفت‌وگو و بررسی جوانب مختلف بین طرف ایرانی و روسی بود که نهایتاً در 46 بند به امضای رؤسای جمهور دو کشور رسید.

این کارشناس سیاسی اعلام کرد: یکی از ویژگی‌های برجسته توافق فعلی این است که طبق اعلام رسمی کرملین، از این پس روابط ایران و روسیه وارد فاز راهبردی شده و برای نخستین‌بار است که ایران با روسیه به‌عنوان یکی از اعضای شورای امنیت و یکی از قدرت‌های مهم جهانی، وارد توافقی راهبردی که سطح بالایی از روابط محسوب می‌شود، شده است.

منافع قابل توجه ایران از توافق راهبردی

مدبر اظهار کرد: ماده 19 این توافق یکی از بندهای فوق‌العاده مهم آن بوده و در آن تصریح شده درصورت تجاوز دشمن خارجی به هریک از دو طرف، طرفین به متجاوز کمک نکرده و برای منع تجاوز و توقف آن، تلاش می‌کنند؛ این مسئله یک ائتلاف بسیار مهم امنیتی است و در کنار ابعاد مهم اقتصادی و سیاسی موجود در آن، امروز مشخص می‌شود چرا غرب و تروئیکای اروپایی به‌شدت از تعمیق روابط ایران و روسیه نگران بود! زیرا هرچه روابط این دو کشور تعمیق پیدا کرده و نزدیک شود، منافع قابل توجهی برای ایران خواهد داشت.

وی سپس درخصوص منافع سیاسی این توافق با اشاره به افزایش حمایت‌های متعدد روسیه از ایران و تعمیق همگرایی‌ها، توضیح داد: طی سال‌های گذشته روسیه به‌عنوان عضو دائم شورای امنیت، همیشه از ایران در مقابل قطعنامه‌های متعدد و زیاده‌خواهانه‌ای که تروئیکای اروپایی در شورای امنیت تصویب می‌کردند، حمایت کرده؛ علاوه‌بر این روسیه برای عضویت دائم ایران در شانگهای و بریکس تلاش ویژه‌ای صورت داد و می‌توان گفت با حمایت روسیه ایران عضو بریکس و شانگهای شد؛ بنابراین استمرار این رابطه در توافق فعلی مهم و تعیین‌کننده است.

حمایت روسیه از ایران در مجامع بین‌المللی

تحلیلگر سیاست خارجی و مسائل بین‌الملل همگرایی در اتحادیه اقتصادی اوراسیا با حمایت روسیه را اقدام مهم دیگر طرف روسی خواند و تصریح کرد: طبق این توافق‌نامه همکاری‌ها و کمک‌های سیاسی روسیه به ایران به‌شدت تقویت می‌شود؛ خصوصاً در سازمان‌های بین‌المللی و چندجانبه‌ و حمایت از ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که مسئله قابل توجهی است.

گاز روسیه وارد ایران شود، هاب انرژی می‌شویم

مدبر اضافه کرد: در بُعد اقتصادی نیز مسئله ورود گاز روسیه به ایران یک دستاورد مهم بوده و تمام این‌ها نشان‌دهنده دوستی واقعی روسیه و ایران است. بر این اساس مقرر شده خط لوله گازی روسیه با شروع پمپاژ دو میلیارد متر مکعب به داخل ایران، فعال شود که درصورت تحقق آن، ناترازی انرژی در کشور عزیزمان رفع شده و ادامه این مسیر سبب خواهد شد 55 میلیارد متر مکعب گاز روسیه وارد ایران شود که کشور ما را تبدیل به هاب انرژی می‌کند و می‌تواند صادرکننده مازاد گاز خود شود.

وی متذکر شد: علاوه‌بر این در بحث عملیاتی شدن راهگذر شمال– جنوب نیز روس‌ها سرمایه‌گذاری قابل توجهی کرده‌اند که در این صورت ایران یک محور ترانزیتی خواهد شد و این امر مسئله‌ای بسیار ارزشمند در بُعد همکاری اقتصادی روسیه با ایران محسوب می‌شود.

بزرگ‌ترین چالش پیش رو، فشار غرب و غرب‌گراها است

این تحلیلگر مسائل روسیه سپس با اشاره به چالش‌های احتمالی پیش روی این توافق مهم، متذکر شد: بزرگ‌ترین و مهم‌ترین چالشی که در روابط ایران و روسیه وجود دارد، نخست فشار و تلاش گسترده غرب به‌ویژه تروئیکای اروپایی و آمریکا برای اختلاف‌افکنی در روابط ایران و روسیه بوده و دیگری شایعه‌پراکنی، دروغ‌پردازی و انتشار اخبار کذب توسط جریانات و عناصر غرب‌گرا است که تلاش می‌کنند ذهن سیاسیون، مخاطبان و تاجران ایرانی را نسبت به روسیه منفی کنند تا مانع تعمیق روابط شوند.

یک خط خبر منفی علیه ایران در روسیه وجود ندارد

مدبر ادامه داد: جالب است بدانید در ماده 33 این توافق‌نامه راهبردی، به مقابله با تهدیدات و تبلیغات ضد روسی و ضد ایرانی در دو طرف، اشاره شده و بنده با توجه به اینکه سال‌ها است در حوزه روسیه کار می‌کنم، به‌صورت قاطع عرض می‌کنم ما هیچ تبلیغ ضد ایرانی در رسانه‌های روسیه نداریم و سال‌ها است در روسیه هر نوع تبلیغی بر ضد ایران و ضد دوستان ایران، ممنوع بوده؛ یعنی آنجا همه تبلیغات مثبت است و نکات قوت ایران گفته می‌شود.

وی سپس این را هم گفت که متأسفانه رسانه‌های غرب‌گرا در ایران به شدت در حوزه انتشار اخبار منفی، شایعه‌سازی و دروغ‌پراکنی علیه روسیه فعال هستند که باید جلوی آ‌ن‌ها گرفته شود تا افکار عمومی مشوش نشود و بتوان از ظرفیت‌های فوق‌‌العاده این توافق استفاده کرد.

نگاه تهران به روسیه تشریفاتی نباشد

این کارشناس و تحلیلگر برجسته مسائل روسیه سپس به چالش دیگری اشاره کرد و توضیح داد: ضرورت دارد نگاه تهران به روسیه تشریفاتی و صرف گرفتن عکس یادگاری نباشد و یک برنامه‌ریزی جدی در این خصوص وجود داشته باشد؛ امروز لازم است تهران برای تمام بندهای این توافق، برنامه عملیاتی داشته باشد و تیم متخصصی بتواند از آن برای منافع ملی استفاده کند تا مردم ایران دستاوردهای متعدد آن را (اگر تهران برنامه داشته باشد) ببینند.

ایران برای نخستین‌بار معاهده‌ای راهبردی با یک قدرت جهانی امضا کرد

مدبر یادآوری کرد: سیاست خارجی ایران باید به‌صورت ملموس و مشخص، متوازن باشد و ضرورت دارد ما روابط خود را با روسیه تعمیق ببخشیم؛ ضمن اینکه طی چند ماه گذشته مشخص بود و در تمام جلسات تروئیکای اروپایی از تهران می‌خواستند روابط آن با روسیه کاهش پیدا کند! دلیلش هم این بود که برای آن‌ها خطرناک است که ایران بتواند یک معاهده راهبردی را برای نخستین‌بار با یک قدرت جهانی امضا کند.

ضرورت به‌کارگیری سیاست متوازن در دستگاه دیپلماسی

وی با این بیان که ضرورت دارد دستگاه دیپلماسی سیاست متوازن را به‌کار ببرد و مراقب دروغ‌ها و فریب‌های غرب باشد، تشریح کرد: ما بارها دیده‌ایم که رویکرد غرب فریب‌کاری بوده و این ملموس است. در توافقات نیز به‌ویژه در بحث توافق هسته‌ای، دیدیم که غرب و آمریکا هم فریب‌کاری کردند، هم مکانیسم ماشه را آوردند و هم به‌راحتی آمریکا از توافق خارج شد! بنابراین اندیشیدن دیپلماسی متوازن و همگرایی با دوستانی مثل روسیه و چین و داشتن برنامه، باعث می‌شود غربی‌ها متوجه شوند ایران شرکای راهبردی دارد و آن زیاده‌خواهی خود را حداقل در عمل کمتر کنند.

نقش ایران و روسیه در ثبات منطقه قفقاز و آسیای مرکزی

تحلیلگر سیاست خارجی و مسائل بین‌الملل سپس با اشاره به نقش ایران و روسیه در مسائل منطقه‌ای مانند قفقاز، خاطرنشان کرد: هفته گذشته دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران سفر فوق‌العاده مهمی به قفقاز داشت و یک سیاست مشخص با کشورهای قفقاز جنوبی خصوصاً آذربایجان و ارمنستان مبنی بر اینکه خط قرمز ایران، در تغییر ژئوپلیتیک منطقه بوده و هیچ قدرت خارجی نباید در قفقاز حضور پیدا کند، مطرح کرد؛ چراکه این مسئله باعث ناامنی می‌شود. خوشبختانه شورای عالی امنیت ملی ایران تدارکات ویژه و ارزشمندی را در حوزه ایجاد ثبات در منطقه قفقاز و آسیای مرکزی، همگرایی با این کشورها و افزایش سطح تماس با روسیه در پیش گرفته‌اند و ارتباط دو نهاد امنیتی شورای امنیت ملی ایران و شورای امنیت ملی روسیه بسیار نزدیک است؛ این پیام را طرف روسی نیز به‌خوبی می‌داند و با ما کاملاً همگرا است.

مدبر ادامه داد: آقای پوتین نیز در نشست روز جمعه خود بر نقش عدم حضور قدرت بیگانه خارجی در قفقاز، تأکید کرد؛ بنابراین ایران و روسیه می‌توانند با تشکیل یک مدل امنیتی مشترک و با حضور بقیه کشورهای قفقاز جنوبی، مانع تحرکات بیگانگانی شوند که هدفشان ایجاد بی‌ثباتی در منطقه است.

افزایش وزن چانه‌زنی و توان دیپلماسی ایران

وی تأکید کرد: مشخصاً طی سال‌های گذشته روابط روسیه با ایران بسیار دوستانه و سازنده بوده و بر مبنای همگرایی و همکاری آن را پیش برده است. کاملاً ملموس است که عزم طرف روسی جزم بوده که با ایران همکاری کند؛ بنابراین امروز ما در یک فرصت طلایی قرار داریم که باید از این فرصت استفاده کنیم.

این تحلیلگر مسائل روسیه مطرح کرد: بنده باز تأکید می‌کنم سیاسیون ایرانی به‌هیچ‌وجه نباید فریب طرف غربی را بخورند و بدانند امروز این فرصت طلایی در افزایش وزن چانه‌زنی و توان دیپلماسی ایران هم مؤثر است و تعمیق روابط ایران و روسیه، یک برنامه برد- برد محسوب می‌شود.

رویکرد غرب همواره خیانت به ایران بوده است

مدبر در پایان سخنان خود بیان کرد: اگر ما روابط خود را به‌صورت عملیاتی با روسیه عمیق کنیم، هر مذاکره‌ای با هر کشوری صورت دهیم، می‌تواند از موضع قدرت باشد؛ البته درخصوص مذاکره با آمریکا بنده اعتقاد دارم آمریکایی‌ها و غربی‌ها قابل اعتماد نیستند و رویکردشان مشخص نیست. رویکرد غرب همواره خیانت به ایران بوده و اکنون نیز مشخص نیست موضع ترامپ نسبت به ایران چیست! ما هنوز موضعی از ترامپ نشنیده‌ایم که بخواهد اعلام کند چه برنامه‌ای در قِبال ایران دارد، تمام صحبت او در حوزه سیاست خارجی کشورهای دیگر هستند، بنابراین از آنجا که نخستین اصل در حوزه دیپلماسی این است که تا موضع طرف مقابل مشخص نشده ما نیز نباید اعلام موضع کنیم، همین کار را می‌کنیم؛ چون ممکن است به سمت برداشت اشتباه حرکت کنیم. در پایان اینکه تهران در گام نخست باید با دیپلماسی عزت به تقویت مناسبات خود با متحدان و نزدیکانش بپردازد، بعد اگر قرار شد طرف آمریکایی با طرف ایرانی مذاکره کند، نظراتش دقیق مشخص شود که در این صورت می‌توان در مورد مذاکره صحبت کرد.