آیت‌الله قائنی، استاد حوزه علمیه همدان با تشریح مفهوم واقعی انتظار، تأکید کرد: انتظار فرج تنها یک حالت روحی نیست، بلکه نیازمند آمادگی عملی، شناخت خوبی‌ها و بدی‌ها، تلاش برای برقراری عدالت اجتماعی و دوری از آلودگی‌های اخلاقی است.
نیمه شعبان، روز میلاد بزرگ‌ترین امید بشریت، امام مهدی (علیه‌السلام)، فراتر از یک مناسبت مذهبی ساده، نماد روشنایی در دل تاریکی‌ها و نشانه‌ای از تحقق وعده‌ الهی است. در این روز قلب‌های مؤمنان با شوق و امید به آینده‌ای روشن می‌تپد؛ آینده‌ای که در آن عدالت، آزادی و صلح در سراسر کره‌ زمین برقرار خواهد شد. این روز یادآور ظهور امامی بوده که قرار است ظلم و فساد را از جهان ریشه‌کن کند و انسانیت را به کمال برساند. اما در این میان، پرسشی بزرگ پیش می‌آید: ما در تحقق این ظهور چه نقشی داریم؟
ظهور امام عصر (علیه‌السلام) وعده‌ای الهی است که در زمان مقرر و به‌ دست خداوند متعال محقق خواهد شد. اما این بدان معنا نیست که مسلمانان هیچ نقشی در این فرآیند ندارند. اساساً ظهور امام نه‌تنها به زمان خاص خود نیاز دارد، بلکه به شرایطی مناسب در سطح فردی و اجتماعی نیازمند است و وظیفه‌ ما به‌عنوان مسلمان، آماده‌سازی شرایط ظهور است؛ شرایطی که باید با ایجاد جامعه‌ای عادلانه، متمدن و مبتنی بر اخلاق اسلامی، تحقق یابد. درواقع ظهور حضرت ولی‌ عصر (علیه‌السلام) تنها درصورتی ممکن است که فرد فرد مسلمانان در مسیر تحقق ارزش‌های الهی گام بردارند و انتظار ظهور او به‌عنوان یک حرکت جمعی و گسترده در جهت اصلاحات اجتماعی و فردی، درنظر گرفته شود. این امر نیازمند بازسازی درون خود و اصلاح رفتارهای اجتماعی است.
ولادت امام زمان (عج) به مسلمانان یادآوری می‌کند که هیچ ظلمی، هیچ فساد و هیچ ظالمی برای همیشه پایدار نخواهد ماند. روزی خواهد رسید که امام (علیه‌السلام) با ظهورش جهانی عاری از فساد و ظلم خواهد ساخت؛ اما برای رسیدن به آن روز، باید تلاش کنیم تا شرایط اجتماعی و فرهنگی را فراهم کنیم.
با ذکر این مقدمه، آنچه در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی خبرنگار گروه خبری سپهر با آیت‌الله محمد محمدی‌قائنی، استاد حوزه علمیه آیت‌الله آخوند معصومی همدان درخصوص نیمه‌ شعبان و ولادت حضرت ولی‌ عصر (عج) است؛ وی نقش دعا، توکل به خدا و همدلی در جامعه را از مهم‌ترین راه‌های زمینه‌سازی برای ظهور منجی دانسته و معتقد است تحقق مدینه فاضله، مستلزم ایثار، مقاومت و همراهی با سختی‌ها است. مشروح گفت‌وگو با وی را در ادامه بخوانید:
* انتظار نیاز به آماده‌سازی شرایط دارد
استاد حوزه علمیه همدان در ابتدای سخنان خود با اشاره به واژه «انتظار» در منابع اسلامی، گفت: انتظار واژه‌ای تازی است که در عرف ما به معنای خواهان بودن کسی یا چیزی است که هنوز به آن نرسیده‌ایم؛ این حالت نوعی توقع برای حصول یک امر بوده و اگر قرار است این مسئله تحقق یابد، باید شرایط آن را مهیا کرد تا در زمان و جایگاه مناسب خود به‌درستی انجام شود.
وی افزود: انتظار در مفهوم عرفی بیشتر یک وصف نفسانی نسبت به امر آینده است که هنوز رخ نداده، اما معنای دقیق‌تر انتظار این است که علاوه‌بر طلب وقوع آن، اعتقاد، علاقه و تلاش برای تحقق آن نیز وجود داشته باشد. درحقیقت منتظر واقعی کسی است که علاوه‌بر اشتیاق به وقوع یک امر، شرایط لازم برای تحقق آن را نیز فراهم کند.
این استاد حوزه علمیه همدان در ادامه با ذکر مثالی، گفت: اگر قصد دعوت از میهمانی را برای صرف غذا در خانه داشته باشیم، باید پیش از آمدن او غذا تهیه کنیم، نظافت خانه را انجام دهیم، میوه و سبزیجات بخریم، بوی خوش و وسایل استراحت را مهیا کنیم و در لحظات نزدیک به ورود میهمان، چشم به در یا تلفن بدوزیم تا از رسیدن او آگاه شویم. این همان انتظار عملی است که تنها به یک وصف روحی محدود نمی‌شود، بلکه تمام اعضای بدن و حتی وسایل پیرامونی را در هماهنگی با آن قرار می‌دهد.
آیت‌الله قائنی با تأکید بر اینکه انتظار فرج امام زمان (عج) نیز از همین قاعده پیروی می‌کند، افزود: به ما سفارش شده که منتظر فرج نهایی و غایی باشیم، چراکه ولی‌ای از اولیای خدا خواهد آمد و ظلم و جور را از بین خواهد برد و زمین را از عدل و قسط پُر خواهد کرد. خداوند به‌واسطه او، عالم را از قسط و عدل سرشار خواهد کرد. قسط یعنی تقسیم‌بندی و قرار دادن سهم هرکس براساس استحقاقش و عدل یعنی قرار دادن هر چیز در جایگاه درست خود. درنتیجه، نظام عالم، نظامی صالح، سالم و معتدل خواهد شد.
* انتظار و تحقق عدالت اجتماعی
وی در ادامه گفت: ما مأمور به انتظار هستیم و به ما سفارش شده که در انتظار امام زمان (عج) باشیم تا برایمان گشایش و فرج حاصل شود. فرج یعنی خروج انسان از تنگنا، سختی، گرفتاری و بن‌بست، به‌گونه‌ای که موانع از مسیر او برداشته شود و بتواند آزادانه در مسیر کمال حرکت کند.
این مفسر قرآن کریم با اشاره به موانع رشد بشر، تصریح کرد: در دنیا موانع بسیاری بر سر راه پیشرفت انسان وجود دارد. برخی از این موانع درونی‌اند؛ مانند غضب و شهوت و برخی دیگر بیرونی‌اند؛ مانند شیطان‌های انسی و جنی که قصد دارند انسان را از مسیر صحیح دور کنند. آن‌ها سعی دارند با مشغول کردن انسان به شهوات، لذت‌های دنیوی و محرمات، او را از مسیر حقیقی بازدارند.
آیت‌الله قائنی ادامه داد: انتظار فرج یعنی اینکه شخص منتظر ابتدا باید خوبی‌ها و بدی‌ها را بشناسد، سپس تصمیم بگیرد که از آلودگی‌ها دوری کند و خود را از آن‌ها پاک نگه دارد و درنهایت با توکل به خدا، اعتماد به او و یاری جستن از پروردگارش، خود را در مسیر پاکی تقویت کند. انسان ضعیف است و به‌سرعت تحت تأثیر قرار می‌گیرد؛ بنابراین باید دائماً به خدا توکل کند، اهل دعا و ندبه باشد و خود را کاملاً وابسته به خدا بداند.
وی در ادامه سخنان خود اظهار کرد: یکی از شرایط تحقق انتظار صادقانه، عدالت اجتماعی است. کسی که می‌گوید من منتظر امام زمان (عج) هستم، باید در مسیر عدالت گام بردارد. عدالت اجتماعی شامل استفاده درست از منابع طبیعی، ارتباطات سالم اجتماعی، زندگی مسالمت‌آمیز، کمک به هم‌نوع، مساوات، همدلی و همکاری در جامعه است. یک منتظر واقعی، پیشرفت دیگران را پیشرفت خود می‌داند و درد دیگران را درد خود تلقی می‌کند.
این استاد حوزه علمیه هشدار داد: حسادت، چشم‌وهم‌چشمی، کینه‌ورزی و تمامی رذایل اخلاقی که انسان را به سوی خودخواهی سوق می‌دهند، در مسیر انتظار واقعی جایی ندارند. اگر کسی بخواهد به حقیقت انتظار فرج عمل کند، باید در مسیر تحقق عدالت اجتماعی گام بردارد و به برنامه‌هایی که در جهت اصلاح جامعه ارائه می‌شود، عمل کند، چه از طرف حکومت باشد و چه از سوی افراد دلسوز و آگاه.
وی دعا، توکل به خدا و همدلی در جامعه را از مهم‌ترین راه‌های زمینه‌سازی برای ظهور منجی دانست و بیان کرد: تحقق مدینه فاضله، مستلزم ایثار، مقاومت و همراهی با سختی‌ها است.
* ارتباط دعا با انتظار فرج
آیت‌الله قائنی در ادامه به جایگاه دعا در شب نیمه‌ شعبان اشاره کرد و گفت: اگرچه روز نیمه‌ شعبان دعا و نماز خاصی ندارد، اما شب نیمه‌ شعبان دارای اعمال مستحب بسیاری است. از غروب تا اذان صبح، نماز، دعا، قرائت قرآن و اذکار توصیه شده‌اند. مرحوم حاج‌عباس قمی در کتاب مفاتیح‌الجنان بخشی از این اعمال را گردآوری کرده است.
وی خاطرنشان کرد: حقیقت انسان از یک‌سو به خدا وابسته است و از سوی دیگر، تمام اعمال ما با اراده الهی تحقق می‌یابد؛ دعا علاوه‌بر آنکه نشان‌دهنده اراده صادق انسان است، وسیله‌ای برای جلب عنایات الهی و کسب نیرو از منبع فیض خداوند برای اصلاح فردی و اجتماعی است.
این استاد حوزه علمیه در بخش پایانی سخنانش اعلام کرد: حقیقت دعا، عشق‌بازی با منبع همه خیرات، ذوب‌ شدن در نور الهی و اتصال به منبع فیض عالم است. این دعا می‌تواند همراه با اشک و ناله باشد یا در سکوت و تنهایی انجام شود، اما مهم آن است که انسان خود را بنده محض خدا بداند و درک کند که هر آنچه دارد، از خداوند است. اگر چنین حالتی در انسان ایجاد شود، یقیناً خداوند فیض و برکت خود را شامل حال او خواهد کرد و زمینه‌ای برای رحمت، مغفرت و اصلاح جامعه فراهم خواهد شد.
آیت‌الله قائنی ضمن تشکر از مخاطبان و هر آنکه یاد امام عصر را زنده می‌کند، گفت: ما باید بدانیم که حقیقت شادی، رضایت خداوند از ما است. ملائکه و مؤمنان نیز باید از ما راضی باشند؛ بنابراین همان‌طور که خود شاد هستیم، باید شادی را به دیگران نیز هدیه دهیم، به فقرا کمک کنیم و گره‌های اجتماعی را باز کنیم. اگر چنین کنیم، آن روز عید واقعی خواهد بود و خداوند رحمت خود را بر همه ما نازل خواهد کرد. ان‌شاءالله.
* نیمه شعبان، نویدبخش عدالت جهانی و تحقق ظهور امام موعود
در خاتمه باید گفت؛ نیمه شعبان روزی است که در تاریخ اسلام نه‌تنها به‌عنوان یک روز عید و جشن، بلکه به‌عنوان نماد امید، انتظار و تحقق آرمان‌های جهانی شناخته می‌شود. ولادت امام مهدی زمان در چنین روزی، فرصتی است برای مسلمانان تا در سایه‌ این مناسبت عظیم، به تجدید عهد با اصول و اهداف دینی و اجتماعی خود پرداخته و به‌ دنبال راهی برای تحقق عدالت جهانی باشند.
امام موعود هنگامی به‌ دنیا آمد که ظلم و فساد در دنیا به اوج خود رسیده بود و در غیبت طولانی خود نیز مسلمانان را به‌واسطه‌ انتظار ظهورش، به مبارزه با ظلم و بی‌عدالتی دعوت می‌کند. در این میان، نیمه شعبان به‌عنوان نقطه‌ عطفی در تاریخ مسلمانان، نه‌تنها یادآور معصومیت و نورانیت حضرت است، بلکه به ما یادآوری می‌کند که تغییر و تحول، در گرو تلاش فردی و اجتماعی همه انسان‌ها است.
ظهور آن امام عدالت‌گستر، تنها به‌ دست خداوند متعال و در زمان خاص خود تحقق خواهد یافت، اما در این مسیر، مسلمانان مسئولیت دارند که با ایجاد فضای مناسب فرهنگی و اجتماعی برای ظهور، نقش خود را ایفا کنند. این مسئولیت‌ها شامل اصلاحات فردی، ترویج اخلاق اسلامی، مبارزه با ظلم و فساد و ارتقای فرهنگ همدلی و وحدت در میان مسلمانان است.
اگر بخواهیم به‌واقع در تحقق ظهور امام زمان (عج) مشارکت داشته باشیم، باید در زندگی روزمره‌ خود ارزش‌های اسلامی را عملیاتی کنیم. مبارزه با ظلم، عدالت‌خواهی، احقاق حقوق انسان‌ها و ترویج فضایل اخلاقی در جامعه، بخشی از وظایفی است که بر دوش همه ما است. درحقیقت هر قدمی که در جهت اصلاح خود و جامعه برداریم، گامی به سوی تحقق ظهور امام برداشته‌ایم.

سمیرا گمار