در این دنیای رقابت جذب سرمایه و گردشگر چه کسانی آگاهانه و عامدانه با تصمیم‌گیری‌های غلط و اجرا‌های ضعیف، سعی بر ایجاد مانع در مسیر رشد و توسعه صنعت، آموزش، بهداشت، گردشگری و رفاه استان داشته و لگد به بخت خود و مجموعه‌های تحت امر و مسئولیتشان می‌زنند؟
صاحب‌نظران بر این باور هستند که اگرچه تجهیزات گردشگری به‌تنهایی عامل جذب گردشگر به یک شهر محسوب نمی‌شوند، اما به‌عنوان یکی از زیرساخت‌های مهم گردشگری، نقش بسیار مهمی رضایت گردشگران و درنهایت افزایش حضور ایشان در یک منطقه یا شهر دارند.
توجه به این موضوع از آن حیث مهم است که براساس داده‌های آماری گردش مالی صنعت گردشگری جهان درحال پیشی گرفتن از گردش مالی در بخش صنعت است که این برآیند برای اقتصادهایی نظیر اقتصاد ایران، بسیار قابل توجه بوده و می‌تواند تا طیف وسیعی از فعالیت‌های اقتصادمحور را تحت تأثیر قرار دهد.
بااین‌حال نباید فراموش کنیم که برای دستیابی به چنین درآمدی، ضروری است تا هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی جامع و پویایی صورت گرفته و سرمایه‌گذاری‌های مناسبی در زمینه‌های مختلف در این صنعت انجام پذیرد. به دیگر سخن ایجاد زیرساخت‌های مناسب در هر مکان از قبیل راه، بهداشت، محل اسکان، تردد و دسترسی و به‌خصوص امنیت، در جلب رضایت گردشگران از اهمیت بسیار بالایی برخوردار بوده و می‌تواند میزان جذب گردشگر و مسافر را در این‌گونه مقاصد روزبه‌روز افزایش دهد.
کارشناسان حوزه گردشگری با اشاره به اینکه جاذبه‌های گردشگری دومین معیار تعیین‌کننده یک شهر برای ترویج این صنعت محسوب می‌شوند، بر این موضوع تأکید دارند که اهمیت و قدمت جاذبه‌های گردشگری به‌عنوان عامل توسعه توریسم تا بدان پایه است که بسیاری از مردم حتی بدون اینکه نگاهی علمی به قضیه گردشگری داشته باشند، برای دیدن آن‌ها راه سفر را در پیش می‌گیرند؛ بنابراین افزایش سرمایه‌گذاری، گستره خدمات رفاهی، بالا بردن تراز خدمات و تغییر ساختار سنتی و نگاه نوین به گردشگری در بخش خدمات، باید به‌عنوان یک استراتژی در دستور کار قرار گیرد.
در غیر این صورت نه‌فقط شاهد افزایش تعداد گردشگر نخواهیم بود، بلکه به‌دلیل بروز سوء تبلیغ و بسامدهای منفی، احتمالاً به تبعاتی همچون کاهش نرخ ورود گردشگر و تغییر و تنزل جایگاه شهر از مقصد به معبر، گرفتار خواهیم شد؛ موضوعی که اگرچه برخی از مسئولان شهر همدان آن را باور نداشته و یا تکذیب می‌کنند، اما به‌دلیل برخی از همین سوء مدیریت‌ها و عدم توجه به بحث حرکت رو به جلو و رفع موانع و مشکلات، شاهد ریشه گرفتن آن در ساختار صنعت گردشگری استان شده‌ایم.
* گنجنامه، پُرظرفیت اما پُرمشکل!
درحالی که نزدیک به دو دهه است موضوع توجه به توسعه گردشگری در استان همدان بخش زیادی از وقت و انرژی مدیران را به خود مصروف کرده و در این مدت نیز وعده‌ها، آمارها، مصوبات و هزینه‌کردهای بسیاری در این زمینه برای اقناع و توجیه افکار عمومی و یا رسانه‌ها ساخته و پرداخته شده، وقتی در مقام مقایسه بین نرخ گردشگران ورودی به شهر همدان با دیگر شهرها و استان‌های مجاور برمی‌آییم، خواهی‌نخواهی به این نتیجه می‌رسیم که نه‌فقط اوضاع آنچنان که باید و شاید راضی‌کننده نیست، بلکه حتی درخصوص رسیدن به سطحی از بایستگی ثابت و پایدار هم موفق عمل نکرده‌ایم و این درحالی است که استان و به‌صورت خاص شهر همدان دارای منابع و ظرفیت‌های بسیار گسترده‌ای هم به‌لحاظ جاذبه‌های تاریخی، هنری و اجتماعی و هم طبیعی است که برخی از آن‌ها حتی فاقد نمونه مشابه در کشور یا جهان هستند.
برای نمونه می‌توان از مسیر و یا به عبارت عامیانه مردم همدان، جاده گنجنامه نام برد که علاوه‌بر سبقه گردشگری و تاریخی، طی سال‌های اخیر با راه‌اندازی و رونق گرفتن فعالیت تله‌سیژ و پیست اسکی تاریکدره (که فدراسیون اسکی نیز موقعیت راهبردی آن را در کشور بی‌نظیر عنوان کرده) ظرفیت‌های زیادی را برای جذب گردشگر در خود هویدا کرده و درعین‌حال این ظرفیت را نیز دارد تا در تمام طول سال پذیرای شمار زیادی از گردشگران، طبیعت‌دوستان یا ورزشکاران فصلی در حوزه‌های متنوع همچون پیاده‌روی، کوهنوردی، اسکی و غیره باشد.
بااین‌حال سال‌ها است که موضوع مسیر دسترسی، تسهیل تردد در این منطقه نسبتاً وسیع و یا عدم وجود زیرساخت‌های متناسب کمی و کیفی درخور شأن گردشگران، به‌مثابه یک پاشنه آشیل درحال خودنمایی است و بهره‌برداری حداکثری از ظرفیت‌های آن را با مشکلات و موانع بسیاری همراه کرده و به نظر می‌رسد در تمامی این سال‌ها تصمیم‌گیران و مسئولان نیز اراده‌ای برای سامان‌دهی شرایط و پاسخ به نیازها نداشتند و یا به روایت برخی آگاهان امر به هر دلیل جزء اولویت‌ها ایشان محسوب نشده و نمی‌شود.
در این خصوص بسیاری از مطلعین و منتقدان اشاره کرده‌اند که طی سه دهه اخیر درحالی که شاهد افزایش حضور گردشگر در این منطقه خاص بوده و هستیم، تنها دو فرایند کلی در این باب در دستور کار قرار گرفته؛ اول، تعریض قسمتی از مسیر و احداث چند زیرساخت محدود خدماتی که البته آن‌هم از سر ناچاری بوده و دوم رویه پُرحاشیه و غیر اصولی مدیریت ترافیک در روزها و ساعات خاص در قالب اعمال محدودیت تردد، انسداد مسیر اصلی و بستن یک محور دیگر آن یعنی تاریکدره در طول فصل زمستان.
ایشان معتقدند در تمام این سال‌ها مدیریت گردشگری و تصمصم‌گیر استان و شهر همدان بدون توجه به زیان‌های گسترده این بی‌توجهی و تسامح، فقط صورت‌مسئله را بدون تلاش برای حل مسئله پاک کرده و نه چیز دیگر و البته نکته بد ماجرا این است که تقریباً همه ایشان هم می‌دانند مشکل کجا بوده و راهکار کدام است، اما به هر دلیل اراده و تلاشی برای رفع آن نکرده و نمی‌کنند.
در تمام این مدت فقط و فقط شاهد صف‌آرایی بی‌فایده و بی‌ثمر مخالفین و موافقت با اجرای طرح‌های مربوط به سامان‌دهی و نظام‌بخشی به این منطقه بودیم تا ارائه راهکاری منطقی و اجرایی براساس مُفاهمه و خِرد جمعی با لحاظ کردن همه نظرها و پیشنهادها!
برخی نیز معتقد هستند که اساساً از ابتدا موافقان و مخالفان طرح مشخص و درستی برای تعیین تکلیف این موضوع نداشتند و در این مدت صرفاً با ادعای بررسی و مطالعه طرح‌های پیشنهادی، تنها به دنبال پیدا کردن راهی برای توجیه ناتوانی خود در حل مسئله بوده‌اند و نه چیز دیگر.
* مشکل مشخص، راهکار مشخص، متولی نامشخص!
پیش‌تر نیز اشاره کردیم که درحال حاضر اساسی‌ترین مشکل مطرح در موضوع گنجنامه، مسیر دسترسی و گنجایش تردد در آن است؛ به‌گونه‌ای که به گفته پلیس راهور استان و شهرستان همدان، جاده گنجنامه و به‌ویژه میدان گنجنامه و مسیر منتهی به تاریکدره و پُل آهنی در ایام تعطیل و رونق گردشگری، عملاً گنجایش حجم خودروها را ندارد و درعین‌حال وقوع حوادث متعدد در این مسیر که عموماً نیز از نوع خسارتی شدید، واژگونی و تصادف رخ به رخ بوده، نگرانی‌های بسیاری را ایجاد کرده؛ بنابراین اگر اکنون فکری برای این مسئله نشود، در آینده نه‌چندان دور با مشکلات عمیق‌تری دست به گریبان خواهیم بود.
کارشناسان معتقد هستند برای رفع این موضوع دو راهکار وجود دارد؛ باید جاده فعلی تعریض و ایمن‌سازی و یا مسیر دیگری برای بازگشت تعریف و ایجاد شود. بااین‌حال به‌دلیل عدم اجرای این طرح‌ها، افسران راهور درخصوص کنترل وضعیت ترافیکی این منطقه چاره‌ای ندارند، جز اعمال محدودیت در روزهای شلوغ.
در بحبوحه این ترافیک رو به تزاید و افزایش مشکلات که هم مردم و هم گردشگران را کلافه و سردرگم کرده و می‌رود تا به یک سوژه منفی برای قضاوت‌های عمومی درخصوص عدم توان مدیریت شهری ما در حل یک مسئله شهری بدل شود، تصمیم‌گیران سال‌ها است که در پشت درهای بسته شورا و شهرداری، استانداری و یا راه و شهرسازی و محیط زیست و حتی دانشگاه، در کش‌وقوس یک کلاف کور از اگر و اما و شاید و باید، خود را از تیررس پاسخگویی دور کرده و حتی فراموش کرده‌اند که مدت‌ها است فرصت حل این مشکل تمام شده و حالا دیگر مردم منتظر نتایج محسوس و عملی تصمیم‌گیری‌ها هستند؛ درحالی که تنها نتیجه و دستاورد این‌همه جلسه، همایش، کارگروه و انتظار، چند جمله کلی با این مضامین است:
- از منظر کمیسیون خدمات شهری، زیست‌محیطی و بهداشت شورای اسلامی شهر همدان، این موضوع طی چند سال متمادی طرح شده اما به سرانجام نرسیده و هیچ کاری انجام نشده است.
صاحب‌نظران دانشگاه با طرح ساخت جاده برگشت مخالفت کردند، چون معتقدند مطالعات احداث جاده گنجنامه اقدامی غیر کارشناسی و آسیب‌زا بوده و درعین‌حال قرار نیست با شعار توسعه گردشگری همه میراث طبیعی را در معرض خطر و نابودی قرار داد؛ البته پیشنهاد دانشگاه برای رفع معضل ترافیک، احداث حمل‌ونقل سبز و عمومی، ایجاد تور دوچرخه و سایر راهکارهای این‌چنینی است که گمان نمی‌رود عملی و یا واقعاً کارساز باشد.
- متأسفانه تعریض جاده فعلی منجر به ریزش سنگ و رانش زمین می‌شود و مخاطرات خاص خود را دارد.
- محیط زیست استان تاکنون مجوزی برای احداث جاده برگشت صادر نکرده زیرا معتقد است این منطقه متولی دارد و باید مشخص شود چه دستگاه یا افرادی در این نقطه کار می‌کنند و باید پاسخگو باشند.
- درخصوص احداث راه برگشت باید ملاحظات زیست‌محیطی، بحث‌های امنیتی و اجتماعی رعایت شود که البته اگر کارهای کارشناسی جواب داد و نتیجه‌بخش بود، شاید برای اجرا برنامه‌ریزی شود.
موضوع جاده برگشت گنجنامه پروژه‌ای مشمول ارائه گزارش ارزیابی اثرات محیط زیستی بوده که به اداره راه و شهرسازی استان اعلام شده، اما به‌دلیل نقص فراوان قرار بوده راه و شهرسازی نواقص را رفع و مشاور جدید معرفی کند که تاکنون این اتفاق نیفتاده است.
فعلاً هیچ تصمیم و اراده‌ای برای اجرای پروژه وجود ندارد گو آنکه برخی از مدیران شهر و استان هم افرادی نیستند که به این وادی وارد شوند.
اگر قرار به احداث مسیر جایگزین و یا تعریض جاده فعلی باشد، درختان، باغات و فضای سبز منطقه تحت‌الشعاع قرار می‌گیرد.
گزینه جایگزین باید مبنایی باشد، بنابراین به‌جای اینکه زیرساخت گردشگری را توسعه دهیم، باید زیرساخت‌های موازی با آن ایجاد کرده و تمرکززدایی کنیم تا نیاز ترافیکی را کاهش دهیم.
و دلایل دیگری از این‌دست که باعث شده با وجود گذشت چند دهه، نه این طرح به نتیجه برسد و نه تکلیف مردم و گردشگران با وضعیت آن مشخص شود.
* ادامه دور باطل مشکلات در سکوت غیر قابل توجیه مسئولان
امسال درحالی به استقبال تعطیلات نوروز و فصل حضور گردشگران در همدان رفتیم که مسیر گنجنامه به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های طبیعی، ورزشی یا تاریخی، کماکان با همان مشکلات قبلی دست به گریبان بود و مسافران شاهد اتفاق یا تغییر خاصی درخصوص مشکلات فضا نبودند.
مسیر جایگزینی که وعده آن را داده بودند، احداث نشده بود، جاده کم‌ظرفیت باقی مانده و تعریض نشده بود و ترافیک آن افزایش داشت.
هنوز هم مشکلات، فقدان شانه خاکی، روشنایی، زیرساخت‌های خدماتی، رفاهی و بهداشتی متناسب با جمعیت، سختی در دسترسی به‌دلیل نبود یا کمبود شدید وسیله ایاب و ذهاب، فقدان یک خط حمل‌ونقل عمومی مطمئن و پُرظرفیت در ساعات بیشتری از شبانه‌روز، عدم فضاسازی فرهنگی مسیر منتهی به گنجنامه در منظر گردشگران، فقدان ویترین فرهنگی، عدم توجه به بحث نوآوری و خلاقیت در تبلیغات میدانی، به قوت خود باقی مانده بود.
گردشگران فهمیدند هنوز مسئله حضور پُررنگ مسافرکشان شخصی غیر مجاز که وقعی به قوانین ترافیکی نمی‌نهند و ظاهراً هم کسی جلودارشان نیست، به قوت خود باقی مانده است. قیمت‌گذاری‌های سلیقه‌ای بر کالاها، خدمات و یا کرایه‌ها، فعالیت نابه‌سامان و بی‌ضابطه دست‌فروشان و دوره‌گردان، فقدان نظارت دائمی و مؤثر مراجع صنفی و تعزیزی بر کم‌وکیف عملکرد رستوران‌ها و مغازه‌ها و صدالبته شیوع برخی مسائل نگو که شایسته یک محیط فرهنگی تاریخی مملو از زن و بچه و خانواده نیست، کماکان در این منطقه جریان داشت.
جای تردید نیست که وجود فقط یک تا دو دلیل از موارد فوق، کافی است تا باعث شود بسیاری از مسافران عطای دیدن منطقه را به لقای تحمل مشکلاتش بخشیده و دیگر حاضر به رفتن به آنجا نباشند؛ درحالی که مدیریت استان و کارگزاران حوزه شهر و گردشگری می‌توانستند طی یک فرصت یک‌ساله با مفاهمه جمعی درخصوص انتخاب بهترین راهکار پیشنهادی، نسبت به برون‌رفت از مشکلات یا حتی کاهش نسبی و موقتی بخشی از آن‌ها، اقدام کنند.
واقع امر این است که مشکل اصلی ما در استان و شهر همدان نه کمبود اعتبارات است و نه زمان؛ زیرا خدا را شکر مواهب طبیعی، جاذبه‌های تاریخی و اجتماعی و ظرفیت‌های فرهنگی هنری ما از برخی استان‌های مجاور به‌مراتب بیشتر و بهتر است، بااین‌حال چرا درحال پسرفت در موضوع جذب گردشگر و یا تغییر جایگاه از مقصد به معبر هستیم؟ این پرسشی است که قطعاً یک پاسخ بیشتر ندارد وآن ضعف مدیریت یا به عبارت بهتر بیماری مزمن رخوت و سوء مدیریت در ساختار تصمیم‌گیر و اجرایی ما بوده که سالیان دراز است در لایه‌های آن ریشه دوانده و علاج و درمانی هم برایش یافت نمی‌شود و اگر برخی از ایشان در سخنرانی‌های خود ادعای گردشگری بودن پایتخت تاریخ و تمدن ایران‌زمین را مطرح می‌کنند، گویا اعتقادی به آن ندارند؛ حال چه در رابطه با گنجنامه باشد، چه غار علیصدر، چه هگمتانه، چه لالجین، چه باباطاهر و چه آرامگاه.
جای تأسف است اگر بگوییم به اذعان بسیاری از منتقدان صاحب‌نظر، ما در تمام طول این سال‌ها با داشتن امتیازات ویژه نه‌فقط در بحث گردشگری رشد و تعالی نداشته‌ایم و قافیه را نسبت به دیگران باخته‌ایم، بلکه مبتلا به سکون، پسرفت و حتی سوء تبلیغ هم شده‌ایم. صرفاً به این دلیل که برخی در استان ما فکر می‌کنند گردشگری فقط حضور تعدادی مسافر در طول سال است که خودشان می‌آیند و می‌روند و ضرورتی ندارد ما متولی نیازهایشان باشیم!
باور کنیم اگر تاکنون شاهد هیچ رویداد برجسته و مؤثر بر افزایش کمی و کیفی واقعی در صنعت گردشگری استان همدان نبوده‌ایم، اگر برای احداث جاده برگشت گنجنامه یا سامان‌دهی مسیر فعلی آن اقدامی انجام نشده، اگر مشکلات و مسائل دیگر جاذبه‌های گردشگری ما در طول این سال‌ها رفع نشده‌اند و حتی تشدید هم شده‌اند، فقط یک علت دارد و آن اینکه ظاهراً کسانی به هر دلیل آگاهانه و عامدانه، سعی بر ایجاد مانع در مسیر رشد و توسعه صنعت، آموزش، بهداشت، گردشگری، رفاه و دیگر حوزه‌های استان دارند.
در غیر این صورت در این دنیای رقابت جذب سرمایه و گردشگر، کدام مسئول عاقل و دوراندیشی ضمن افزایش نرخ مخاطرات جانی و هدررفت سرمایه، لگد به بخت خود و مجموعه‌های تحت امر و مسئولیتشان در این حوزه می‌زند؟
شناسه خبر 93354
