سپهرغرب، گروه خبر - طاهره ترابی‌مهوش: سال 95 بود که لالجین از سوی شورای جهانی صنایع دستی، شهر جهانی سفال شد؛ بی‌شک این خبر برای همه ما همدانی‌ها و تمام کسانی که به سفال و سفال‌گری علاقه‌مند هستند، خوشحال‌کننده است که شهری با سابقه هفت‌هزارساله در هنر و صنعت سفال‌گری در سطح جهان مطرح می‌شود. اما جدا از هیاهوی اخبار و تبلیغات، بد نیست که از خود بپرسیم به‌جزء میراثی که پیشینیانمان برای ما به یادگار گذاشته‌اند و همواره مورد افتخار بوده، ما برای داشته‌هایمان چه کرده‌ایم؟ پس نترسیم از نقد وضعیت موجود که بی‌شک نقد به اصلاح مشکلات راه خواهد برد.

از ورودی شهر که می‌گذری، کارگاه‌های سفال به چشم می‌خورند؛ برخی کارگاه‌ها تولیدات شاخص، چشمگیر، نوآورانه و هنرمندانه دارند، اما در بسیاری از این کارگاه‌ها محصولاتی کاملاً مشابه پشت ویترین‌ها چیده شده‌اند و متأسفانه در برخی از این کارگاه‌ها نقاشی روی سفال‌ چندان با کیفیت و زیبا نیست و اغلب تکراری است و اثری از لعاب‌های گوناگون ایرانی به چشم نمی‌خورد و خبری هم از تحقق وعده‌های داده‌شده همچون دهکده سفال و نمایشگاه دائمی در این دیار جهانی نیست.

تأسف‌بارتر اینکه طبق آمارهای موجود، صنعتگران کوچک‌ترین شهر جهانی جهان برای آنکه فروش مناسبی داشته باشند، حجم زیادی تولید دارند و نتیجه آن ایجاد روزانه 65 تُن ضایعات سفال و سرامیک است که در اطراف مسیر لالجین بر روی هم انباشته شده؛ بر این اساس بعد از گذشت تقریباً سه سال از جهانی شدن لالجین، با داریوش رضایی‌مشکین، یکی از هنرمندان و صنعتگران این شهر گفت‌وگویی ترتیب دادیم که در ادامه می‌خوانید:

این هنرمند لالجینی با اشاره به اینکه فضای کاری خود را از طریق شرکت تعاونی نقش‌آفرینان حوا دنبال می‌کند، گفت: این تعاونی هم در حوزه تولید سفال خام و هم در بخش میناکاری و زیرلعابی دارای نیروی کار است.

داریوش رضایی‌مشکین افزود: خوشبختانه ما در عرصه تولید سفال در بخش‌های مختلف تولیدی زیر نظر پارک علم و فناوری هستیم.

وی با بیان اینکه خوشبختانه در پی جهانی شدن این شهر در عرصه تنوع‌بخشی به تولیدات و درعین‌حال بهبود کیفیت سفال شاهد پیشرفت چشم‌گیری بوده‌ایم، گفت: متأسفانه با توجه به فضای تحریم در عرصه صادرات دچار محدودیت‌هایی شده‌ایم.

رضایی‌مشکین افزود: البته جلوگیری از واردات سفال چینی به استان در حوزه فروش و رونق تولیدات طی سال‌های اخیر نقش مؤثری را داشته است، به‌طوری که اکنون در کمتر مغازه و یا کارگاهی سفال چینی و یا حتی سرامیک چینی یافت می‌شود.

وی با بیان اینکه اشتغال‌زایی از طریق این رشته طی سال‌های اخیر رونق پیدا کرده است، ابراز کرد: خوشبختانه علاوه بر یک‌هزار کارگاه فعال در شهر لالجین، جهانی شدن منجر به رونق این هنر صنعت در شهرهای همچون همدان و حتی تهران شده است.

این سفال‌گر لالجینی در پاسخ به این سؤال که آیا در تولید محصول مشتری‌محور بودن ملاک عمل است؟ گفت: این امر به‌صورت صددرصدی انجام می‌شود، به‌طوری که طی سال‌های اخیر توجه به ظروف مصرفی در تولید بیشتر شده است؛ چراکه اغلب خریداران ما خانوماهایی هستند که ظروف سفالی را برای آشپزخانه و تزیین محوطه منزلشان می‌خواهند.

وی با بیان اینکه متأسفانه هنوز در عرصه بسته‌بندی کاری از پیش نبرده‌ایم، تصریح کرد: از آنجایی که در سفال شاهد تنوع شکل محصول هستیم، پس ورود برای تولیدکننده در این عرصه به‌دلیل هزینه بالا و سرمایه‌گذاری، مقرون‌به‌صرفه نیست؛ پس مجبوریم برای انتقال و حمل‌ونقل محصول به‌صورت عمده از کارتن‌های تخم‌مرغ استفاده کنیم.

رضایی‌مشکین با بیان اینکه یقیناً سرمایه‌گذاری حتی در همان حد کارتن تخم‌مرغ اما حداقل با شکل، شمایل و آرم شهر جهانی لالجین بازگشت سرمایه را به دنبال خواهد داشت، عنوان کرد: دراین‌بین بارها میراث فرهنگی نیز پای کار آمد و از سرمایه‌گذارانی در این عرصه دعوت به عمل آورد، اما از آنجایی که سرمایه‌گذاری در این بخش نیازمند داشتن برنامه و درعین‌حال نیازسنجی است، کاری از پیش نبرد.

وی با بیان اینکه متأسفانه ضعف اصلی شهر جهانی سفال به حوزه تبلیغی بازمی‌گردد، گفت: متأسفانه هیچ کار شاخصی در عرصه تبلیغی برای شهر جهانی همچون تبلیغ در شبکه‌های ملی و یا بیلبوردهای شهری انجام نشده است.

این سفال‌گر لالجینی افزود: اگر سری به شهر همدان بزنید، به‌هیچ‌وجه تبلیغی درخصوص شهر جهانی یافت نمی‌شود؛ این درحالی بوده که دیگر مناطق گردشگری در بیلبوردهای شهری و نیز تابلوهای مسیر به‌وضوح قابل مشاهده است.

رضایی‌مشکین با بیان اینکه ناامن بودن راه دسترسی به‌دلیل دوطرفه بودن آن نیز از دیگر مشکلات این شهر جهانی است، گفت: طی سال‌های اخیر در پی جهانی شدن شهر لالجین یقیناً تردد از جاده منتهی به غار علیصدر و از مسیر جاده ینگجه افزایش یافته، اما گویا تصادفات رخ‌داده هنوز ضرورت توجه را برای مسئولان ایجاد نکرده است.

وی با بیان اینکه معمولاً در استان‌هایی که توسعه‌ آن‌ها منوط به گردشگری است ایجاد زیرساخت‌هایی همچون راه مناسب جزء اولویت‌هاست، تأکید کرد: چگونه می‌توان انتظار داشت که کسی از آن سر دنیا جانش را در کف دستش قرار دهد و وارد جاده ناامن منتهی به لالجین شود؟

این سفال‌گر لالجینی با تأکید بر اینکه شاهراه گردشگری استان نیازمند توجه ویژه است، گفت: مشکل بعدی نبود زیرساخت‌های اقامتی است، زیرا در این شهر جهانی تنها یک هتل وجود دارد؛ حال آنکه می‌بایست بنا به تناسب توان مالی قشر متوسط نیز اقامتگاه جهت اسکان مسافران دیده می‌شد، اما درحال حاضر این‌گونه نیست.

وی با بیان اینکه هنوز وعده دهکده سفال و ایجاد نمایشگاه دائمی برای سفالگران محقق نشده است، اذعان کرد: البته نمی‌توان از تلاش‌های بی‌وقفه شهردار لالجین به‌راحتی عبور کرد، اما آنچه دراین‌بین مانع کار است، هماهنگی بین اهالی و تولیدکنندگان برای اختصاص زمین مورد نیاز و درعین‌حال گران شدن قیمت اراضی است.

مع‌الوصف؛ بنا به آنچه گفته شد، به نظر می‌رسد در حوزه گلایه‌مندی تولیدکنندگان از بحث تبلیغ و معرفی شهر، بخشی از این ضعف به خودشان بازمی‌گردد؛ چراکه در نمونه مشابه در شهری همچون ملایر این تولیدکنندگان هستند که هزینه تیزر تبلیغاتی را تأمین و از صداوسیمای ملی درخواست کردند که در بخش‌های مختلف برنامه‌هایشان به معرفی این شهر در حوزه مبل و منبت بپردازد و یا اینکه درخصوص بیلبورد و یا تابلوهای راهنما نیز می‌توانند همچون شرکت‌های خدماتی در حوزه گردشگری این عزیزان خود بخشی از هزینه را تقبل کرده و درنهایت خواهان حمایت از سوی میراث فرهنگی باشند. درخصوص مشکل راه دسترسی نیز باید بگویم گویا آقای نماینده همچون سه سال گذشته کارهای به‌مراتب سختی را در سطحی ملی رتق‌وفتق می‌کنند، پس دیگر وقتی برای حوزه انتخابیه خود باقی نمی‌ماند؛ بنابراین شاید درست نباشد که انتظار داشته باشیم در این‌گونه مقولات دم دستی ورود کنند! درخصوص مشکل بسته‌بندی نیز این ضعف را می‌توان حتی بدون مشارکت نهاد‌های دولتی مرتفع کرد، اما برای این کار لازم است تولیدکننده و درعین‌حال فروشگاه‌داران لالجینی دست در دست هم دهند و از فضای ایجاد تعاونی برای تحقق این مسئله بهره ببرند؛ البته اگر میراث فرهنگی هم کمر همت را برای ایجاد چنین زیرساخت اساسی محکم‌تر ببندد، جای دوری نخواهد رفت و افتخار صادرات محصول در بسته‌بندی‌های شکیل به‌جای جعبه تخم‌مرغ که برای شهری در جایگاه جهانی تأسف‌برانگیز است را از آن خود خواهد کرد.