سپهرغرب، گروه خبر: تغییرات آب‌وهوایی، خشک‌سالی‌های پیاپی و دست‌درازی به جنگل‌های کردستان موجب طغیان نوعی آفت در اوایل دهه هشتاد در سطح استان شد که همچنان در حال تخریب درختان بلوط بوده و نفس جنگل‌های کردستان را به شمارش انداخته‌است.

جنگل‌های غرب کشور (عمدتاً بلوط) بیش از ١0 هزار سال قدمت و پنج میلیون و 200 هزار هکتار وسعت دارد که پس از آخرین دوره یخبندان به‌وجود آمده‌اند؛ همچنین بیش از 20 درصد آب‌های سطحی کشور از جنگل‌های زاگرس سرچشمه می‌گیرد و گونه‌های جانوری و گیاهی فراوانی را در اکوسیستم خود جای داده‌است.

سهم استان کردستان از جنگل‌های زاگرس فقط 500 هزار هکتار است که گونه غالب آن را بلوط تشکیل می‌دهد؛ این درختان همیشه در معرض آسیب‌ها و دست‌درازی سودجویان قرارگرفته و در دهه‌های اخیر به علت پررنگ شدن فعالیت‌های انسانی و درنتیجه برهم خوردن اکوسیستم منطقه، شاهد طغیان آفات درختان جنگلی بوده‌است.

یکی از آفت‌های مهم جنگل‌های بلوط کشور به‌ویژه جنگل‌های کردستان، حشره جوانه‌خوار بلوط است. این آفت زمستان را به‌صورت تخم در کنار جوانه‌های بلوط می‌گذراند و در فصل بهار «لارو سن اول» از تخم خارج می‌شود و از جوانه‌های خفته بلوط تغذیه می‌کند.

لارو سن سوم، چهارم و پنجم حشره جوانه‌خوار بلوط به‌شدت از برگ‌ها تغذیه کرده به صورتی که درختان را عاری از برگ می‌کند و این تغذیه چنان است که درختان بلوط از فاصله دور به جنگلی آتش‌گرفته می‌مانند.

جنگل‌های محدودی که از دست فعالیت‌های انسانی، آتش‌سوزی و غیره در امان‌مانده اکنون در خطر نابودی به‌وسیله حشره جوانه‌خوار بلوط است. هرساله اداره‌کل منابع طبیعی استان کردستان به‌عنوان متولی مبارزه با آفات جنگلی، اخباری در خصوص کنترل و مبارزه با آفات جنگلی را ارائه می‌دهد که به نحوی قابل توجه است.

     جنگل‌های مریوان و سروآباد قربانی آفت جوانه‌خوار بلوط

علی‌اکبر محمدپناه، معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی کردستان با بیان اینکه عملیات گیاه‌پزشکی در منابع طبیعی شامل چهار مرحله پایش، پیش‌آگاهی، کنترل و مبارزه است، اظهار کرد: جست‌وجو برای یافتن بیماری، ارزیابی حضور و فعالیت بیماری، ارزیابی مناطقی که به محدوده طغیان رسیده و مبارزه با بیماری‌هایی که بر اساس استاندارهای اداره منابع طبیعی طغیان کرده، شامل این سه مرحله می‌شود.

وی با اشاره به اینکه در کنترل آفات جنگلی نمی‌توان از سموم شیمیایی استفاده کرد، افزود: مبارزه با آفات جنگلی به دلیل سر‌وکار داشتن با محیطی گسترده و سایر جانداران دیگر، دشوارتر است.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی کردستان با بیان اینکه روش کنترل مکانیکی برای حشره جوانه‌خوار بلوط کاربرد ندارد، تصریح کرد: عملیات بیولوژیک مبارزه با آفت جوانه‌خوار بلوط شامل استفاده از محلول باسیلیوس تورژینسیس (B.T) بوده که به دلیل بیولوژیک بودن برای انسان، جانوران و حشرات مفید غیرهدف بی‌خطر است.

محمدپناه با اشاره به اینکه عملیات پایش پس از محلول‌پاشی گواه تأثیر مناسب محلول (B.T) است، عنوان کرد: جنگل‌های مریوان و سروآباد بیشترین خسارت‌های ناشی از فعالیت آفت جوانه‌خوار بلوط در استان کردستان را داشته‌اند.

وی اعتبارات انجام عملیات‌ گیاه‌پزشکی را برای استان کردستان درمجموع ١64 میلیون تومان اعلام کرد و ادامه داد: در سال جاری ١05 میلیون تومان از صندوق توسعه ملی و 59 میلیون تومان از طرح صیانت به انجام عملیات‌ گیاه‌پزشکی اختصاص‌یافته که با این اعتبارات، ١9 هزار و 78 هکتار عملیات پایش و 600 هکتار عملیات کنترل انجام شده‌است.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی کردستان با بیان اینکه 670 هکتار مبارزه با کانون‌های آلودگی در سال جاری صورت‌گرفته، خاطرنشان کرد: درنظر گرفتن هکتاری پنج هزار تومان برای نواحی بحرانی، نیمه‌بحرانی و امن بسیار ناچیز بوده و با احتساب هزینه تراکتور، اره، کارگر و غیره برای هر هکتار عملیات گیاه‌پزشکی به مبلغی بین 350 هزار تا 500 هزار تومان برای هر هکتار نیاز است.

محمدپناه انجام پروژه‌های گیاه‌پزشکی را در گرو تأمین منابع دانست و اعلام کرد که با اعتبارات قطره‌‌چکانی نمی‌توان عملیات گیاه‌پزشکی را در منابع طبیعی به‌درستی انجام داد.

وی هرچند در خصوص مساحت مناطق بحرانی جنگل‌های کردستان سخنی نگفت اما یادآوری کرد که در خصوص فعالیت جوانه‌خوار بلوط، هفت هزار هکتار نیمه‌بحرانی و ١9 هزار هکتار نیز شامل آفت بوده اما فعلاً به میانگین لازم برای مبارزه نرسیده‌است.

معاون حفاظت و امور اراضی اداره کل منابع طبیعی کردستان گفت: عملیات‌ اجرایی گیاه‌پزشکی هرساله به‌وسیله مناقصه به شرکت‌های مورد تأیید نظام‌مهندسی کشاورزی و منابع طبیعی واگذار می‌شود که با توجه به بودجه درنظر گرفته شده درواقع این شرکت‌ها به نوعی ایثار می‌کنند.

     80 درصد جنگل‌های کردستان در آستانه بحران است

حامد غباری، استادیار بیوسیستماتیک حشرات دانشگاه کردستان نیز با اشاره به فعالیت آفت جوانه‌خوار بلوط در روستای بی‌که‌ره، روستای دزلی، مرز باشماق و محور مریوان به سقز، اظهار کرد: با این اوصاف، 70 تا 80 درصد جنگل‌های استان درنتیجه هجوم این آفت و سایر عوامل در شرایط بحرانی به‌سر می‌برند.

وی خبر انجام چند هزار هکتار عملیات گیاه‌پزشکی در کردستان توسط منابع طبیعی استان را تأیید نکرد و افزود: انجام عملیات گیاه‌پزشکی مؤثر در سطح جنگل‌های استان نیازمند اعتبار و نیروی متخصص بیشتری است.

استادیار بیوسیستماتیک حشرات دانشگاه کردستان واگذار کردن عملیات‌ گیاه‌پزشکی به شرکت‌های بدون تخصص و تجربه را از دیگر عوامل بی‌نتیجه بودن کنترل آفات درختان جنگلی در استان کردستان عنوان و اذعان کرد: این شرکت‌ها از سم‌پاش‌های دستی برای سم‌پاشی درختان بلوط استفاده می‌کنند که این روش به‌هیچ‌وجه مناسب کنترل حشره جوانه‌خوار بلوط نیست.

غباری با بیان اینکه اداره‌کل منابع طبیعی باید با نگاه دقیق‌تر و علمی‌تر نسبت به تخصص شرکت‌های متصدی عمل کند تا شائبه‌ای در خصوص نحوه انتخاب شرکت‌های پیمانکار به‌وجود نیاید، یادآوری کرد: تعدادی از شرکت‌هایی که در زمینه کنترل آفات با منابع طبیعی همکاری می‌کنند، حتی در خصوص آفات و نحوه مبارزه با آن اطلاعی ندارند و درواقع نوعی خیانت در حراست از منابع طبیعی و هدر دادن منابع مالی در این خصوص روی داده‌است.

وی بهره‌گیری از سم بیولوژیک (بی‌تی) در کنار «تله‌های فرمونی» را موجب به‌وجود آمدن حاشیه کم‌خطرتری نسبت به سم‌های صرفاً شیمیایی برای محیط زیست دانست و گفت که استفاده از «باسیلیوس تورژینسیس» قطعاً تأثیر بیشتری در کنترل حشره جوانه‌خوار بلوط دارد.

استادیار بیوسیستماتیک حشرات دانشگاه کردستان با بیان اینکه روش‌های کنترلی جوانه‌خوار بلوط تاکنون عمداً یا سهواً ارزیابی نشده، ابراز کرد: کشورهای دیگری نیز از حشره‌کش بیولوژیک (بی‌تی) برای مقابل با جوانه‌خوار بلوط استفاده کرده‌اند و دوز مصرف حشره‌کش (بی‌تی) مطابق سایر کشورهای جهان درنظر گرفته شده که لازم است تحقیقاتی در خصوص مقدار مصرف و اثربخش بودن این سم در مقابله با آفت جوانه‌خوار بلوط با توجه به شرایط جغرافیایی و اکولوژیک جنگل‌های کردستان انجام شود، که تاکنون این مهم محقق نشده‌است.

غباری عنوان کرد: با توجه به تغییرات آب‌وهوایی، خشک‌سالی‌های پیاپی، دست‌درازی به جنگل‌ها و درنتیجه کاهش جمعیت دشمنان طبیعی حشره جوانه‌خوار بلوط، این آفت در اوایل دهه هشتاد در کردستان طغیان کرد و همچنان نیز در حال تخریب درختان بلوط است.

     کم‌اهمیت بودن جنگل‌های زاگرس برای مرکزنشینان

وی در پایان با تأکید بر کم‌اهمیت بودن جنگل‌های زاگرس برای مرکزنشینان، یادآوری کرد: این بی‌توجهی موجب شده تا همیشه بودجه‌های نامتعارف با وسعیت جنگل و نوع آفت برای جنگل‌های زاگرس در نظر گرفته شود، این در حالی است که برای پایش و مبارزه صحیح و مؤثر با آفات و بیماری‌های درختان جنگلی در کردستان به هکتاری یک تا دو میلیون تومان احتیاج است.

به گزارش خبرگزاری ایسنا؛ جنگل‌های بلوط سبز استان کردستان نقش بسزایی در تنوع گونه‌های جانوری و گیاهی جنگل‌های زاگرس دارد که اکنون با آفت جوانه‌خوار بلوط و گیاه انگلی دست‌وپنجه نرم کرده و اندک نفسی نیز که برای ما تأمین می‌کنند با تیشه تبر قاچاقچیان چوب قطع می‌شود.

متأسفانه سوء مدیریت در کردستان، بحران‌های محیط زیستی گوناگونی را به‌وجود آورده‌است؛ طغیان آفت جوانه‌خوار بلوط، خسارات بسیار این آفت و عدم انجام اقدامی مناسب و درخور با شرایط بحرانی جنگل‌های کردستان جای بسی سؤال از مسؤولان مربوطه دارد.

با یک حساب سرانگشتی و محاسبه قیمت بنزین و سم بیولوژیک و غیره درمی‌یابیم که هکتاری پنج هزار تومان برای انجام عملیات‌ گیاه‌پزشکی آن هم در نواحی صعب‌العبور کردستان بسیار کم است.