آنچه مسلم است اینکه همه محیط‌های شهری و روستایی به لحاظ محیط زیستی از اهمیت بالایی برخوردار هستند، در این میان توجه به آن‌ها به این دلیل اهمیت دارد که بتوان از این محیط غنی و طبیعی موجود در روستاها بهترین بهره را برد و در عین حال از آن محافظت کرد، علاوه بر این به‌دلیل نزدیکی به طبیعت و محیط زیست طبیعی و تأثیری که بر آن می‌گذارند و از طرفی تأثیری که به‌صورت مستقیم از آن می‌پذیرند، جایگاه بسیار مهم و قابل توجهی در مباحث محیط زیستی دارند به همین دلیل باید روستاها و زیستگاه‌های روستایی از چندین جنبه به لحاظ صیانت از محیط زیست مورد بررسی و نقد قرار گیرد.
بر این اساس با توجه به اهمیت موضوع در این شماره از روزنامه سپهرغرب برآن شدیم تا در گفت‌وگو با تعدادی از دهیاران روستاهای شهرستان ملایر به مباحث و مشکلات زیست‌محیطی روستاهای این شهرستان بپردازیم که در ادامه می‌خوانید:
دهیار روستای ازناو با بیان اینکه این روستا در بخش مرکزی دهستان کوه سرده شهرستان ملایر قرار داد گفت: طبق سرشماری انجام‌شده در سال 95 جمعیت روستا بالغ بر پنج هزار و 411 نفر در قالب دو هزار خانوار است.
مجید مختار جوزانی به یکی از مباحث زیست‌محیطی، اشاره کرد و گفت: متأسفانه این روستا باوجود داشتن آمار جمعیتی بالا فاقد شبکه جمع‌آوری فاضلاب است.
وی با تأکید بر اینکه آب‌های سطحی و آب حاصل از شست‌وشو در منازل از طریق جدول‌گذاری در سمت ملایر به باغ‌ها و اراضی کشاورزی هدایت می‌شود، گفت: فاضلاب حاصل از سرویس بهداشتی و حمام نیز در چاه‌های فاضلاب خانگی ریخته می‌شود.
دهیار روستاری ازناو با بیان اینکه به‌دلیل نزدیکی به شهر آب‌های جاری‌شده در جداول روستایی در ادامه مسیر خود به شبکه شهری متصل می‌شوند، تصریح کرد: این روستا در منطقه شمال شرق ملایر قرار گرفته و فاصله ما تا ملایر یک میدان است.
جوزانی با اشاره به اینکه روزانه بالغ بر 500 تا 600 تن زباله در روستا تولید می‌شود اذعان کرد: بنا به ضرورت جمعیتی، زباله روستا در هفته سه روز جمع‌آوری شده و به سایت زباله شهرداری منتقل می‌شود.
وی با تأکید بر نیاز مبرم دهیاری به ماشین زباله مطرح کرد: آنچه امروز در حوزه جمع‌آوری زباله مشکل‌ساز شده نداشتن ماشین است چراکه امروز زباله توسط ماشین‌های سنگین اجاره‌ای به سایت ملایر منتقل می‌شود.
وی ادامه داد: در این بین همکاری لازم را درخصوص پرداخت عوارض جمع‌آوری زباله نداشته و حتی در برخی موارد از پرداخت حداقل 30 هزار تومان عوارض نیز استنکاف کرده و به همین دلیل زباله خود را روی جداول و در داخل نهرها و رودخانه و یا داخل باغ‌ها رها می‌کنند.
دهیار روستا ازناو با بیان اینکه این کار مشکلات عدیده‌ای را برای محیط طبیعی روستا و سلامتی مردم ایجاد کرده عنوان کرد: ازجمله پیامدهای آن می‌توان به افزایش تعداد سگ‌های ولگرد و وحشی و حشرات و حیوانات موزی اشاره کرد.
جوزانی با تأکید بر اینکه در بهترین حالت و درصورت پرداخت حداکثری عوارض جمع‌آوری زباله از اهالی، رقم جمع‌آوری‌شده به چیزی بالغ بر پنج میلیون تومان می‌رسد، حال آنکه هر ماه جمع‌آوری زباله از طریق دو کارگر و اجاره ماشین بالغ بر 30 میلیون تومان هزینه روی دوش دهیاری می‌گذارد.
وی با اشاره به اینکه عمده محصولات تولیدی این روستا باغی و زراعی است از افزایش استفاده از کودها و سموم شیمیایی در اراضی کشاورزی ابراز نگرانی کرد.
دهیار ازناو استقرار دفاتر خدمات کشاورزی در روستاها و گران بودن قیمت کودهای حیوانی نسبت به کودهای شیمیایی را از عمده دلایل استفاده بیش از حد از سموم و کودهای شیمیایی در اراضی کشاورزی و باغی اعلام کرد و افزود: این امر نه‌تنها در آلودگی خاک روستا بلکه در سلامت اهالی نیز تأثیر مستقیم داشته به نحوی که شاهد افزایش بیمارهای مختلف در اهالی هستیم.
جوزانی با اشاره به در دسترس بودن آب شرب سالم از طریق دو حلقه چاه در روستا اذعان کرد: بنا به نیاز جمعیتی اغلب در تابستان با مشکل تأمین آب شرب مواجهیم.
وی با اشاره به دیگر مشکلات محیط زیستی روستا عنوان کرد: امروز سه کارخانه شن آقای زهره‌وند، سنگ‌شکن آقای بابایی و آسفالت شهرداری خود به منبعی برای آلودگی محیط زیستی روستا بدل شده‌اند.
وی با ابراز اینکه متأسفانه بخشی از کوه گرمه در پی فعالیت این کارخانه‌های معدنی تخریب شده، تصریح کرد: علاوه بر این در پی انفجارهای حاصل از فعالیت معدنی شاهد وارد شدن خسارت به منازل روستایی هستیم.
دهیار روستای ازناو در پاسخ به این پرسش که آیا پیگیر رفع این مشکلات از سازمان‌های مربوطه شده‌اید؟ چه پاسخی به شما داده شده؟ گفت: بارها پیگیری کرده‌ایم اما عنوان می‌کنند که هر سه کارخانه دارای مجوز فعالیت هستند.
جوزانی با بیان اینکه مسئله این است که این مجوزها به چه قیمتی صادر شده؟ به قیمت از بین رفتن محصولات کشاورزی و آلودگی هوای روستا ابراز کرد: امروز دود حاصل از تولید آسفالت و انفجار این واحدها، باعث شده که حتی نیمه باقی‌مانده از کوه نیز در محاق آلودگی دیده نشود.
در ادامه دهیار روستای علوی بخش مرکزی دهستان ترک شرقی ملایر نیز با بیان اینکه این روستا در 35 کیلومتری ملایر و از سمت این سیاه‌کمر در 60 کیلومتری همدان واقع شده اذعان کرد: طبق سرشماری سال 95 جمعیت روستا دو هزار و 660 نفر اما طبق آمار مرکز بهداشت جمعیت روستا دو هزار و 850 نفر با 798 خانوار است.
فرامرز فراهانی با اشاره به اینکه متأسفانه این روستا فاقد سیستم جمع‌آوری فاضلاب است و عمده فاضلاب خانگی نیز در چاه‌های حفرشده در منازل ریخته می‌شود گفت: از سال 86 که دهیار روستا شدم بیشتر معابر روستا جدول‌کشی شده و آب‌های سطحی از طریق این جداول به اراضی پایین‌دست روستا انتقال می‌یابد.
وی با ابراز اینکه از سال 1400 ما از طریق خودیاری اهالی در هفته دو بار نسبت به جمع‌آوری زباله اقدام می‌کنیم یعنی از طریق مبالغ دریافتی از اهالی، پیمانکاری را برای انجام کار گرفتیم افزود: هر ماه نیز یک بار با اعتبار دهیاری جدوال لایروبی و تمیز می‌شود.
دهیار روستای علوی، با تأکید بر اینکه زباله جمع‌آوری شده در مکانی که در فاصله یک کیلومتری با روستا حفر کرده‌ایم منتقل و در آنجا دفن می‌شود گفت: متأسفانه این محل هنوز نتوانسته تأییدیه محیط زیست را بگیرد.
فراهانی در پاسخ به این سؤال که آیا شیرابه این زباله‌ها برای خاک و آب‌های زیرزمینی و سطحی روستا مشکل‌ساز نیست؟ گفت: خوشبختانه آسیبی به این منابع وارد نمی‌شود زیرا در نزدیکی این محل نه چاه آبی وجود داشته و نه اراضی کشاورزی.
وی در واکنش به اینکه آیا این امکان وجود دارد که با توجه به فاصله کمی که با ملایر دارید، زباله‌ها را به سایت شهرداری منتقل کنید؟ گفت: اگر بستر‌ها و زیرساخت‌ها برای دهیاری فراهم شود، این روش و رویکرد بهترین راه‌حل است اما بنا به اجاره‌ای بودن ماشین‌آلات هزینه حمل‌و‌نقل زباله به سایت شهرداری بالاست.
دهیار روستای علوی با تأکید بر اینکه در هر نوبت بالغ بر دو تا سه تن زباله از محیط روستا جمع‌آوری می‌شود خاطرنشان کرد: در نظر بگیرید در برخی موارد بنا به برگزاری مراسمات دفعات جمع‌آوری و انتقال بیشتر می‌شود؛ بنابراین بنا به شرایط مالی حاکم بر دهیاری‌‌ها واقعاً انتقال این حجم از زباله فعلاً مقدور نیست.
فراهانی در خصوص آلودگی خاک و آب کشاورزی از طریق به‌کارگیری کود و سموم شیمیایی، تصریح کرد: خوشبختانه عمده کود مصرفی در روستای ما حیوانی است و تنها در برخی گونه‌های زراعی همچون گندم آن هم در حد ضرورت در فصول خاص به‌منظور پیشگیری از آفات شاهد استفاده از سم، کود و آفت‌کش‌ها هستیم.
دهیار روستای بهاره بخش سامن واقع در دهستان سفیدکوه نیز با بیان اینکه منطبق با سرشماری سال 95 این روستا هزار و 360 نفر جمعیت دارد اما طبق آمار مرکز بهداشت امروز جمعیت روستا هزار و 442 نفر است گفت: متأسفانه شبکه فاضلاب به‌اجرا درنیامده و آب‌های سطحی همچنان به پایین‌دست روستا و فاضلاب خانگی به چاه‌ها ریخته شده و هر چندماه یک بار تخلیه می‌شود.
بختیار نیکمهر با تأکید بر اینکه زباله جمع‌آوری شده از روستا نیز به مکانی در خارج از روستا منتقل و در آنجا دفن و یا سوزانده می‌شود، گفت: محل دفن هنوز تأییدیه محیط زیست را دریافت نکرده اما چاره‌ای جز این کار نداریم چراکه به‌دلیل قرار گرفتن در دامنه کوه، زمین دیگری در اختیار ما نیست.
وی با اشاره به اینکه به‌دلیل فاصله با ملایر و سامن امکان انتقال زباله به سایت شهرداری به‌دلیل هزینه‌بر بودن، امکان‌پذیر نیست خاطرنشان کرد: خوشبختانه در راستای استفاده از سموم و کودها به‌منظور حفاظت از خاک، ازسوی جهاد کشاورزی آموزش‌های لازم به کشاورزان داده شده و این نهاده اصولی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
مع‌الوصف علاوه بر آنچه گفته شد؛ امروزه فرسایش زمین به‌ویژه در مناطق روستایی به‌دلیل کشاورزی و استفاده از مراتع به‌منظور دامداری موجب شده بخشی از پوشش گیاهی در این مناطق از بین برود و در نتیجه زمین‌های فاقد پوشش گیاهی دچار فرسایش شوند.
از طرفی بیشتر زمین‌های زراعی و کشاورزی در روستاها به شیوه سنتی مورد کشت و برداشت قرار می‌گیرد؛ همین عدم آگاهی به شیوه‌های اصولی کشاورزی و حفظ سلامت زمین موجب شده به‌دلیل روش‌های نامناسب کشت، نگهداری محصول و برداشت آن و آسیب‌هایی که در هنگام کشاورزی به زمین وارد می‌شود، در بسیاری از مناطق روستاها، خاک و زمین حاصلخیز از بین برود و خسارت‌های بسیاری به منابع طبیعی همچون خاک و آب وارد شود؛ بنابراین لازم است سازمان‌های متولی در جنبه‌های مختلف مباحث مرتبط با حوزه محیط زیست را مورد واکاوی قرار داده و برای آن چاره‌جویی کنند.

طاهره ترابی مهوش