سپهرغرب، گروه زیست‌بوم: رئیس سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی با بیان اینکه براساس اعلام اتحادیه اروپا اگر دشتی چهار میلی‌متر فرونشست داشته باشد، دچار مخاطره شده است، گفت: این در حالی است که دشت رفسنجان روزی یک میلی‌متر فرونشست زمین دارد.

علیرضا شهیدی در نشست تخصصی فرونشست امروز تهیه اطلاعات پایه در حوزه‌های زمین‌شناسی و اکتشاف و مخاطرات طبیعی را از وظایف اصلی سازمان زمین‌شناسی نام برد و اظهار کرد: با توجه به موقعیت زمین‌شناسی خاص ایران، تعداد زیادی از مخاطراتی که در دنیا رخ می‌دهد، در ایران اتفاق می‌افتد به گونه‌ای که گفته می‌شود از 43 مخاطره طبیعی که در دنیا شناخته شده است، 34 مخاطره آن در ایران رخ می‌دهد.

وی شناخت این مخاطرات را از وظایف اصلی و ذاتی این سازمان نام برد و ادامه داد: این داده‌های تولید شده از سوی سازمان زمین‌شناسی موجب می‌شود که سایر سازمان‌ها با استفاده از این داده‌ها کشور را در مواجهه با مخاطرات ایمن نگه دارند.

     اطلاعات کم جامعه نسبت به فرونشست

شهیدی با تأکید بر اینکه در حال حاضر ما با بسیاری از مخاطرات مانند سیل، زلزله، تغییرات اقلیم، بحران آب و گردوغبار آشنا هستیم، خاطر نشان کرد: این در حالی است که جامعه نسبت به مخاطره‌ای مانند فرونشست اطلاعات کمتری دارد.

رئیس سازمان زمین‌شناسی از پدیده فرونشست به عنوان زلزله خاموش یاد کرد و ادامه داد: زمانی که یک سازه‌ای برای زلزله‌ای به قدرت 7 ریشتر طراحی و مقاوم‌سازی می‌شود، در صورت بروز فرونشست پایه‌های این سازه‌ها سست می‌شود، از این رو حتی با رخ دادن یک زلزله‌ای به قدرت 4 ریشتر دچار آسیب و خسارت می‌شود.

وی با اشاره به مکانیسم عملکردی فرونشست توضیح داد: در زمان بحران آب، آب‌های زیرزمینی از میان ذرات خاک به سطح زمین کشیده می‌شود و بر این اساس ذرات پایین خاک تحت فشار لایه‌های رویی قرار می‌گیرد و به تدریج این ذرات متراکم می‌شود. تراکم خاک موجب می‌شود که هر چه باران و بارش داشته باشیم آب نمی‌تواند به درون زمین نفوذ کند و ادامه این روند موجب می‌شود که در آینده کشور با مخاطرات جدی مواجه شود.

     420 مورد دشت ممنوعه

شهیدی همچنین به وضعیت فرونشست دشت‌های کشور اشاره کرد و ادامه داد: براساس آمارهای ارائه شده، دشت‌های کشور به 609 حوزه تقسیم شده است که بالغ بر 420 مورد از آن‌ها به عنوان دشت ممنوعه اعلام شده است.

وی این آمار را یک آمار فاجعه‌بار دانست و خاطر نشان کرد: از سال 89 تا 93، 150 دشت کشور حوزه آبخوان ندارند و عملا 10 درصد از حوزه‌های آبخوان‌ها دشت‌هایی هستند که در حالت تعادل در آن‌ها برقرار است و 90 درصد دشت‌های کشور از حالت تعادل خارج شده است و این یک بحران بزرگ برای کشور محسوب می‌شود.

رئیس سازمان زمین‌شناسی اولین رکورد ثبت شده از فرونشست زمین در کشور را مربوط به سال 1346 در دشت رفسنجان ذکر کرد و افزود: در دهه 80 که سازمان زمین‌شناسی در این زمینه ورود کرد، اقدام به پایش و مونیتورینگ دشت‌ها کرد و در سال 77 نیز فروچاله‌ای که در دشت حسین‌آباد کرمان رخ داد و ما توانستیم گزارشی از آن ارائه دهیم.

وی ارائه گزارشی از فرونشست دشت فامنین در همدان را از دیگر مطالعات این سازمان نام برد و اظهار کرد: در سال 83 به دنبال گزارش سازمان نقشه‌برداری از فرونشست جنوب غربی تهران و شهریار و کاهش سطح زمین مطالعاتی را اجرایی کردیم و گزارشات مفصلی در این خصوص در سال 84 منتشر کردیم.

     تهیه اطلس مخاطرات ایران

شهیدی همچنین از تهیه اطلس مخاطرات کشور خبر داد و افزود: یکی از این اطلس‌ها مربوط به پدیده فرونشست است که در آن به طور مشخص اعلام شده است که هر دشت به چه میزان تحت تأثیر مخاطره فرونشست قراردارد.

وی با اشاره به بحران فرونشست زمین در کشور گفت: براساس اعلام اتحادیه اروپا اگر در دشتی چهار میلی‌متر فرونشست رخ دهد آن منطقه دچار مخاطره شده است ولی در دهه 80 که اوج مخاطرات فرونشست در ایران بوده است در دشت رفسنجان سالانه 30 سانتی‌متر فرونشست داشته‌ایم به گونه‌ای که هر روز یک میلی‌متر از سطح زمین کاهش یافته است.

رئیس سازمان زمین‌شناسی تغییرات اقلیم را از دیگر بحران‌های موجود در کشور نام برد و خاطر نشان کرد: ایران در کمربند خشک دنیا واقع شده است از این رو ما باید همواره احتیاط لازم را داشته باشیم چرا که با کاهش بارش‌ها، با کاهش آب مواجه‌ایم و این امر پدیده فرونشست را ایجاد می‌کند ضمن آنکه یکسری از دشت‌ها نیز خشک می‌شود و این تبدیل به کانون‌های گردوغبار خواهد شد.

وی رفع این بحران‌ها را منوط به فرهنگ‌سازی و مدیریت مصرف آب در کشور دانست چرا که به گفته وی اگر فرهنگ‌سازی صورت نگیرد هر میزان که سرمایه‌گذاری برای کاهش مخاطرات انجام شود به نتیجه مطلوب نمی‌رسد.