سپهرغرب، گروه شهر: با گسترش شیوع ویروس کرونا در جهان، شهرهای مختلف دنیا برای مقابله با گسترش آن، تدابیر و اقدامات زیادی را اجرایی کردند تا به نوعی سلامت شهروندان خود را حفظ کنند.

بر اساس چکیده یک مقاله وگزارش مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، اقدامات شهرهای لندن، پاریس، نیویورک، کوالالامپور، پکن و سئول بررسی و البته رصد مختصری در مورد اقدامات برخی شهرهای ایران نیز انجام شده است.

هیچ‌کدام از شهرهای بزرگ جهان ارائه خدمات حمل‌ونقل عمومی را متوقف نکرده‌اند، حتی شهرهای سئول و پکن صرفاً، به اجرای فوق‌العاده برنامه ضدعفونی ناوگان بسنده کرده‌اند.

به‌صورت کلی می‌توان گفت که در شرایط افزایش میزان شیوع با کاهش میزان سرویس‌دهی حمل‌ونقل عمومی، تلاش شده زندگی شهروندان مختل نشود. سلامت کارکنان حوزه حمل‌ونقل عمومی، تأمین و شرایط مناسب برای تردد عادی شهروندان فراهم نباشد، تا تشویق به «درخانه ماندن» شوند.

تنها دو شهر کوچک‌تر کشور چین که شرایط بسیار بحرانی شیوع در آنها حاکم شده بود و ممنوعیت تمامی ترددها اعمال می‌شد، تعطیلی حمل‌ونقل عمومی نیز در دستور کار قرار گرفته بود.

      اقدامات شهر لندن

بخش حمل‌ونقل شهر لندن (TfL) در سایت رسمی خود اطلاعات چگونگی مواجهه با ویروس کرونا را تشریح کرده که به شرح زیر است:

تعداد اعزام‌های مترو و اتوبوس کاهش یافته است، تا از کارکنانشان حمایت شده باشد و خدمت‌رسانی به کارکنان کلیدی برقرار بماند. برنامه اعزام‌ها ثابت نیست و روی سایت اپلیکیشن و براساس خطوط، قابل تعیین است.

کارگاه‌های عملیاتی مربوط به حمل‌ونقل درون شهری و حمل‌ونقل ریلی برون‌شهری، موقتاً تعطیل شده‌اند، تعداد 40 ایستگاه مترو بسته شده است و 24 ایستگاه نیز با محدودیت‌هایی مواجه شده‌اند. فقط ایستگاه‌هایی که بسیار کاربرد دارند، باز مانده‌اند.

TfL همه عوارض معابر و محدوده‌های ترافیکی را معلق کرده است. شامل عوارض ازدحام، محدوده فوق کم‌آلاینده، محدوده کم‌آلاینده تا تردد کارکنان مشاغل حیاتی تسهیل شود.

از 25 ماه مارس 2020 به‌مدت سه‌ماه مستأجرین املاک متعلق به TfL که 86درصد مستأجرین شهرداری را تشکیل می‌دهند.کاملاً از پرداخت اجاره معاف هستند.

سرویس‌های ویژه‌ای برای کارکنان مشاغل حیاتی لندن، در نظر گرفته شده و برنامه خاص نظارت و پاک‌سازی مورد توجه قرار گرفت.

نقاط ویژه ارائه سرویس سفر، در نزدیکی مراکز صف NHS سرویس ملی سلامت، مستقر شده و خطوط شبانه به‌صورت کلی تعطیل است. ولی برای خدمت‌رسانی به کادر درمانی سرویس‌های ویژه شبانه، در نظر گرفته شده است.

      اقدامات شهر پاریس

از تاریخ 17 ماه مارس 2020 ( 27 اسفند 1398) تردد افراد در شهرهای فرانسه، به‌جز در موارد ضروری محدود شده و تنها موارد سفر، بین خانه و محل کار، مشروط بر اینکه امکان دورکاری وجود نداشته باشد. سفر برای تأمین مایحتاج ضروری (خرید غذا، دارو و...)، سفر برای کمک به افراد توان‌خواه یا مراقبت از کودکان، سفر با اهداف پزشکی و درمانی و خروج کوتاه‌مدت انفرادی، برای ورزش یا گردش حیوان خانگی مشروط بر تکمیل فرم‌های برخط و دریافت تأییدیه مجاز است.

فعالیت سرویس‌های حمل‌ونقل عمومی پاریس با افزایش سرفاصله کاهش تواتر یا تعداد اعزام و در عمل کاهش ظرفیت برقرار است که مترو پاریس با 50 درصد تواتر معمول، خطوط ویژه ریلی پاریس، شامل خط فرودگاه و خط دیزنی لند با 50 درصد ظرفیت معمول، سامانه اتوبوسرانی پاریس با 68درصد تواتر معمول و تراموای شهری پاریس با 50 درصد ظرفیت معمول است.

البته علاوه‌بر این سرویس‌های ویژه‌ای از چندین مبدأ به مقصد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی در نظر گرفته شده که تمام وقت فعال هستند، تا کسانی که لازم است به این مراکز تردد داشته و با کم‌ترین جابه‌جایی در سطح شهر و سریع‌ترین زمان ممکن به این مراکز دست پیدا کنند.

      اقدامات شهر نیویورک

شهرداری شهر نیویورک و فرمانداری ایالتی تلاش کرده تا سرعت انتشار ویروس کرونا را، با حذف کسب و کارهای غیرضروری، تعطیلی مدارس و اصرار به در خانه ماندن شهروندان کاهش دهد. در نتیجه تعداد مسافرین حمل‌ونقل عمومی نیویورک شامل مترو، اتوبوس، خطوط حومه‌ای و حمل‌ونقل آبی، اُفت داشته است، درحالی که مسئولان تلاش بر حفظ سطح خدمت‌رسانی داشتند.

با افزایش تعداد مبتلایان ویروس کرونا، کارکنان سرویس حمل‌ونقل عمومی نیز بیمار می‌شوند و کاهش سطح و کیفیت خدمت شروع می‌شود، از این‌رو طرحی با عنوان برنامه ضروری سرویس حمل‌ونقل عمومی انبوه، در حال اجرا است که میزان خدمت قطار و اتوبوس را در شبکه، کاسته است.

ظرفیت خطوط مترو 25درصد کاهش یافته و خطوط مترو به گروه‌های مختلف تقسیم شده و هرکدام به‌نوعی خاص سرویس می‌دهند، به‌عنوان مثال؛ سیستم برنامه سرویس عادی خود را در ساعات اوج اجرا می‌کند، ولی خطوط B، W و Z فقط به‌صورت اکسپرس، یعنی توقف در چند ایستگاه محدود سرویس می‌دهند.

شبکه اتوبوسرانی با 75درصد ظرفیت معمول سرویس می‌دهد. البته مسافران تغییر خاصی را احساس نمی‌کنند. چون با اعمال محدودیت تردد، تعداد مسافران هم به 75درصد کاهش یافته است.

مسافران فقط از در عقب اتوبوس سوار و پیاده می‌شوند. مگر موارد محدودی که نیاز به استفاده از رمپ و صندلی‌های مخصوص باشد، تا کمترین ارتباط با راننده ایجاد شود و از راننده محافظت شود.

خطوط حومه‌ای طبق روال معمول سرویس می‌دهند، اما تعداد ایستگاه‌های آنها کاهش یافته است.

دوچرخه شهری تنها سیستمی است که در این شرایط تغییر، کاهش نداشته است. زیرا استفاده از آن برای سلامتی نیز مفید است و شهر نیویورک در همین ماه مارس، شهروندان را به Bike or Walk فراخوانده است. البته بررسی‌ها نیز بیانگر آن است که تمایل به استفاده از دوچرخه از اول تا 10 ماه مارس 67درصد افزایش داشته است.

خطوط حمل‌ونقل آبی نیویورک طبق روال معمول به کار خود ادامه می‌دهد. تنها از 23 ماه مارس، سرفاصله آن‌ها مطابق سرفاصله تعطیلات آخر هفته، کاهش یافته است.

      اقدامات شهر کوالالامپور

در شهر کوالالامپور در چند گام، اتفاقاتی افتاده است

در گام اول تنها به موضوع ضدعفونی‌نمودن قطارهای مترو و اتوبوس‌ها اکتفا می‌شود که باتوجه به بالا‌رفتن میزان شیوع ویروس، این اقدام کافی نبود.

در گام دوم از 18 ماه مارس 2020، سرفاصله قطارها به 10 دقیقه، افزایش یافت و زمان سرویس‌دهی، ساعت شش صبح تا ساعت 24 در نظر گرفته شده بود.

در گام سوم از 25 ماه مارس 2020، زمان سرویس‌دهی به شش تا 10 صبح و پنج تا 10 عصر محدود شد و سرفاصله نیز به 30 دقیقه افزایش یافت.

در عین حال از ورود مسافران فاقد تجهیزات لازم، جلوگیری به‌عمل می‌آید و کنترل وضعیت بیماری در ورودی ایستگاه‌های مترو انجام می‌شود.

      اقدامات شهرهای سئول و پکن

بررسی‌های انجام شده نشان می‌دهد که مدیریت شیوع ویروس کرونا در این دو شهر تأثیری به عملکرد حمل‌ونقل عمومی نداشته و تنها برنامه فوق‌العاده برای ضدعفونی‌کردن قطارها و اتوبوس‌ها داشته‌اند.

در این دو شهر تمرکز بر یافت افراد مبتلا و تشخیص خوشه در ارتباط‌بودن و از آن طریق، به‌سرعت موفق به کنترل شیوع شده و ضرورتی به تغییر خدمت‌رسانی سامانه حمل‌ونقل عمومی، احساس نشده است.

البته در شهر ووهان و یکی دیگر از شهرهای چین که میزان شیوع، به‌شدت بحرانی شده بود و در قرنطینه کامل شهر انجام شده بود، حمل‌ونقل عمومی نیز به‌صورت کامل تعطیل شده بود.

      اقدامات شهرهای ایران

در این قسمت به‌اختصار اقدامات انجام شده در چند شهر بزرگ ایران ارائه می‌شود:

در شهر مشهد خطوط اتوبوس‌رانی از 25 تا 29 اسفند 98 به‌مدت چهارساعت در شبانه‌روز، از ابتدای سال 99 تعطیل شد، طرح تردد زوج یا فرد از درب منزل، تصویب شد، اما ابلاغ و اجرایی نشده است.

در شهر اصفهان خطوط اتوبوس‌رانی به جز ضدعفونی‌کردن، تصمیم به تعدیل داشته و طرح تردد زوج و فرد از ابتدای سال 99 اجرایی شد.

شهر قم از 29 اسفند 98 تعطیل شده و در همدان نیز از اواخر اسفندماه تردد اتوبوس‌های شهری ممنوع شد و این روند تا 23 فروردین ماه ادامه داشت.

همچنین بررسی اجمالی در خصوص اقدامات سایر شهرهای ایران، نشان می‌دهد که دوگانگی نوع تصمیم‌گیری وجود دارد. به‌عنوان مثال؛ برخی شهرها از جمله سنندج، اقدام به حذف طرح تردد زوج و فرد کرده و در مقابل برخی شهرها نظیر کاشان و یزد، اقدام به اجرای این طرح از در منزل کردند.

بدیهی است که شرایط شهر تهران، به‌عنوان پایتخت ایران با سایر شهرهای این کشور متفاوت است و به‌دلیل قرارگیری بسیاری از مشاغل کلیدی، امکان تعطیلی کامل شهر وجود ندارد و لازم است که علاوه‌بر مراکز درمانی و فروشگاه‌های اقلام حیاتی، برای حفظ امنیت و حاکمیت ملی، وزارتخانه‌ها و... در حالت حداقلی به فعالیت ادامه دهند.

اما متأسفانه تصمیم جدی درخصوص توقف بسیاری مشاغل و خدمات غیرضروری شهر اتخاذ نشده و صرفاً به توصیه و درخواست اکتفا شده است، درحالی که سایر کشورها، مشاهده می‌شود که در شهرهای بزرگ جرائم نسبتاً سنگینی برای ترددهای غیرضروری، در نظر گرفته شده و این امر مدیریت ترددها و تأمین تسهیلات را برای مدیران شهری امکان‌پذیرتر کرده است.