از آمدن کرونا به ایران تقریباً هشت‌ماه می‌گذرد. حالا خیلی‌هایمان به بودنش عادت کرده‌ایم، ماسک می‌زنیم، دستکش می‌پوشیم و فاصله اجتماعی‌مان را با دیگران رعایت می‌کنیم. اما در یک نکته هنوز از پروتکل‌های جهانی عقب مانده‌ایم. زباله‌هایمان را همچنان در یک کیسه زباله می‌گذاریم، گره‌زده یا نزده، به مخزن‌های آلوده کوچه‌ها پرتاب می‌کنیم و یادمان می‌رود که کرونا، تنها لای دستکش‌ها و بیرون از ماسک‌ها نیست!

* خطر زباله‌های خانه‌هایی که بیمار کرونایی دارند

پایگاه خبری محیط زیست ایران نوشت: کشورهای پیشرفته دنیا در یک کار ویژه، پیشرو بوده‌اند. تفکیک را جلوتر از دیگران جدی گرفته و از 20 تا 50 درصدشان، زباله‌های تفکیک‌شده را راهی مخازن زباله می‌کنند. اما چه تعداد از ما در شرایطی که می‌دانیم ماسک و دستکش‌مان آلوده است و حتی بیمار کرونایی در خانه داریم، به این قانون؛ یعنی تفکیک از مبدأ تن می‌دهیم؟

نگاهی به مخازن سطح شهر نشان می‌دهد که اغلب ما به‌ویژه در شهرهای بزرگ، توجهی به این موضوع نداریم و برخی‌هایمان هم حتی به خود، زحمت انداختن ماسک و دستکش را به سطل‌های زباله نمی‌دهیم. در حالیکه کارشناسان معتقدند، تنها راه کم‌هزینه و اثربخش ایمن‌سازی زباله‌ها، تفکیک و جداسازی از مبدأ خانه‌هاست. کرونا همچنان با ما خواهد ماند. یک‌سال تا 10 سال! کسی نمی‌داند.

سبک زندگی اجتماعی ما حالا تحت تأثیر ویروسی قرار گرفته که بیش از آنکه مغلوب مراقبت‌های بهداشتی باشد، محصور مسئولیت اجتماعی شهروندان است. شهرداری تهران از سال گذشته در چهار منطقه تهران به‌صورت آزمایشی، طرح کاپ (کاهش پسماند) با تمرکز بر تفکیک از مبدأ را آغاز کرده، اما برای آنکه این طرح برای بیش از یک پلاک تهران قابل‌اجرا باشد، فکر می‌کنید به چندسال زمان نیاز است؟

برخی آمارها از افزایش پنج برابری زباله‌ها در دوران کرونا حکایت دارد. پلاستیک، دستکش و ماسک هم حالا به یکی از ثابت‌ترین زباله‌های شهروندان تبدیل شده است. سؤال این است که با این زباله‌های عفونی که در مخازن زباله عادی و نه بیمارستانی ریخته می‌شود، چگونه برخورد می‌شود؟ برخی نگران بازیافت اقلامی هستند که خودشان می‌دانند جزء زباله‌های عادی محسوب نمی‌شود، اما حتی همان‌ها هم زمانی که ماسکشان را درمی‌آورند، اگر در خیابان و کوچه نیندازند، به همان شکل در سطل زباله خانگی رها می‌کنند!

* زباله بیماران کرونایی را در کیسه‌های مخصوص بریزید

هایده شیرزادی؛ کارشناس حوزه پسماند می‌گوید: مسئولان وزارت بهداشت هرروز به مردم توصیه می‌کنند که ماسک بزنند و دستشان را چندین‌بار بشویند، اما فراموش می‌کنند به مردم تذکر دهند، ماسکی که روزانه چندین مرتبه استفاده شده و آلوده است، نباید در کنار خیابان یا حتی سطل زباله عادی رها شود. الان مسئله بیماران کرونایی هستند که در خانه بستری‌اند. آیا مردم می‌دانند باید زباله‌های آن‌ها را در کیسه‌های مخصوص و با رعایت شرایطی در کجا قرار دهند؟ برخی خانواده‌ها از ترس اینکه مبادا همسایه‌ها متوجه شوند بیمار کرونایی دارند، زباله‌ها را یک‌جا به سطل مشترک می‌اندازند. شهرداری هم زباله‌ها را یک‌جا جمع می‌کند و کارگران عزیز ما نمی‌دانند کدام کیسه زباله، آلودگی عفونی دارد و کدام‌یک ندارد؟ در حالیکه مردم نباید پنهان‌کاری کنند. این بار الان روی دوش شهرداری‌هاست، اما وزارت بهداشت مسئول زباله‌های عفونی و بیمارستانی است!

وی تأکید دارد که وزارت بهداشت باید نحوه نگهداری زباله‌های بیماران کرونایی در خانه را جدی بگیرد و در این مورد به خانواده‌ها آموزش دهد. اینکه زباله را در کیسه‌ای مخصوص قرار دهند و محکم گره بزنند. در این صورت دستگاه بازیافت نیز آگاهانه زباله را از مدار بازیافت خارج می‌کند و به مرحله دفن می‌فرستد. شما درنظر بگیرید در کرمانشاه با یک‌میلیون جمعیت، اگر روزی 20 هزار ماسک و 20 هزار دستکش هم در گوشه خیابان رها شود، حداقل 20 تن زباله می‌شود. در شهرهای بزرگ که فاجعه‌آمیزتر است. آیا هزینه امحای این زباله‌ها تأمین شده است؟ باید در این زمینه بودجه‌ای جدا پیش‌بینی شود و وزارت بهداشت برنامه ارائه دهد. حتی باید سرویس‌های ویژه برای جمع‌آوری زباله‌های کرونایی از خانه‌ها راه‌اندازی شود. وزارت بهداشت می‌تواند آمار بیماران کرونایی بستری در خانه را به شهرداری‌ها دهد تا لااقل زباله‌ها جداگانه جمع‌آوری شود. در آلمان حتی یک‌روز هم واحدهای بازیافت تعطیل نشدند، افرادی که در خانه بیمار کرونایی دارند هم باید زباله‌ها را در کیسه‌های مخصوص بریزند تا شهرداری با سرویس خدمات ویژه جمع‌آوری کند.

شیرزادی با اشاره به افزایش قابل‌توجه مواد یک‌بارمصرف، همچون پلاستیک و دستکش می‌گوید: فقط در کرمانشاه که ما داده‌ها را بررسی کردیم، متوجه شدیم میزان مواد پلاستیکی نسبت به کل زباله، سه‌درصد افزایش یافته است. در شهرهای بزرگ که قطعاً این وضعیت به‌مراتب شدت بیشتری دارد. از طرفی به‌علت فقر یا افزایش قیمت زباله خشک، تعداد زباله‌گردها به شکل قابل‌توجهی زیاد شده، اما متأسفانه برای جمع‌آوری دستکش و ماسک، هیچ برنامه و حتی بودجه‌ای درنظر گرفته نشده است. بسیاری از مردم ماسک خود را در پیاده‌روها و کانال آب رها می‌کنند. زمانی که کرونا آمد، همه واحدهای بازیافت تعطیل شد، اما در کرمانشاه با توجه به اینکه سیستم پردازش کاملی وجود داشت و از کار بازیافت هم شناخت دقیقی داشتیم، واحد بازیافت را تعطیل نکردیم و خوشبختانه با رعایت پروتکل‌های بهداشتی هم، هیچ فردی بیمار نشد. همین الگو بعد از موفقیت به شهرهای دیگر مثل تهران و اصفهان هم سرایت کرد و واحدهای بازیافت بازگشایی شدند.

* تفکیک زباله‌های خانگی

مجید محرابی؛ کارشناس حوزه پسماند البته مبحث اینکه تناژ زباله‌های تهران در دوران کرونا افزایش زیادی داشته را تأیید نمی‌کند. او می‌گوید: از سال گذشته با اجرای طرح کاپ، تلاش زیادی شد تا میزان زباله کاهش یابد، موفق هم بود. اما حتی در اوج‌گیری کرونا هم تغییر چشمگیری در تناژ زباله‌های خانگی نداشتیم. البته موضوع زباله‌های بیمارستانی جداست.

مشارکت شهروندان در تفکیک زباله از موضوعات مهمی است که او هم بر آن تأکید می‌کند: در مناطقی از تهران که حالا طرح کاپ به‌صورت آزمایشی اجرا می‌شود، ساکنان خانه‌ها، زباله‌های خود را در مخزن‌های تفکیک زباله می‌اندازند که نتایج خوبی هم به‌همراه داشته است.

زباله‌های خشک خانگی تقریباً چندماهی است که به روند تفکیک برگشته‌اند. زمانی که زباله‌ها به ایستگاه پسماند خشک می‌رسند، برای ایمن‌سازی چندروز در گوشه‌ای، دپو می‌شوند و زمانی که بی‌خطر تشخیص داده شدند، روی خطوط جداسازی قرار می‌گیرند. این اتفاق اکنون در مراکز بازیافت در حال انجام است و به‌گفته این کارشناس حوزه پسماند، خطری در این زمینه متوجه شهروندان نیست.

البته به‌گفته وی ماسک، دستکش و زباله‌های دوران کرونا، باید جزء زباله‌های ویژه جمع‌آوری شوند، اما با توجه به موقعیت بحرانی امروز، فعلاً با زباله‌های عادی جمع‌آوری می‌شوند.

درباره پسماندهای بیمارستانی، البته اتفاق دیگری افتاده است. چند هفته پیش 30 دستگاه خودروی جدید وارد ناوگان شدند تا زباله بیمارستان‌هایی که بیمار کرونایی پذیرش می‌کنند، با رعایت پروتکل‌های ویژه و سخت‌گیرانه‌تر از گذشته جمع‌آوری شود. این زباله‌ها هم بعد از جمع‌آوری به مرکز دفن آرادکوه می‌رود و تماماً دفن می‌شود و به هیچ‌عنوان کار بازیافت روی آن‌ها انجام نمی‌شود. حتی در دوران کرونا میزان آهک‌پاشی هم بیشتر شده تا میزان خطر به حداقل برسد. روند بازیافت و جمع‌آوری زباله‌ها، البته کاملاً براساس استانداردهای روز و با رعایت همه جوانب انجام می‌شود و به همین علت، حتی یک مورد از بیمار کرونایی در حوزه پسماند گزارش نشده است.

با آمدن کرونا، جمع‌آوری زباله‌های خشک از اسفندماه تا اوایل اردیبهشت ممنوع اعلام شد و به همین علت میزان زباله‌های ورودی به آرادکوه به عدد نزدیک به هفت هزار و 500 تن رسید.

آرش میلانی؛ عضو شورای شهر تهران در این زمینه با اشاره به افزایش آمار زباله‌های بیمارستانی می‌گوید: جدا از آمار زباله‌های خانگی، میزان زباله‌های بیمارستانی در اوج کرونا به 100 تن در روز رسید. البته بعد از مدتی با کاهش آمار مبتلایان، به عدد 70 تن در روز رسید و ظاهراً دوباره اوج گرفته، اما هنوز به عدد اولیه یعنی 100 تن نرسیده است. اما اینکه در این مدت چه میزان بر پلاستیک و زباله‌های ویژه افزوده شده، معلوم نیست. با این همه همچنان بهترین راهکار تفکیک زباله از مبدأ است. البته در قالب طرح جامع مدیریت پسماند که مراحل نهایی خود را طی می‌کند، پیش‌بینی شده که در پنج سال آینده، 50 درصد شهروندان زیر پوشش این طرح قرار بگیرند.