اواخر سال 95 استارتاپی با هدف ساخت پوشش‌های تصفیه کننده آب و هوا در دل شتابدهنده دانشگاه صنعتی شریف متولد شد. استارتاپی که شاید هیچ گاه فکر نمی‌کرد معضلی که برای حل آن پا به میدان گذاشته باشد، روزی به مهم‌ترین و بزرگ ترین معضل همه جهان تبدیل شود.
این روایت، ماجرای استارتاپی است که پوششی برای سطوح ساخته که هم خودش را استریل می‌کند و هم قابلیت تصفیه‌کنندگی و آلایندگی‌زدایی از خود نشان می‌دهد.
وقتی پروژه ساخت محافظ ضدمیکروبی و غیرفعال‌کننده ویروس، بعد از 5 سال برای ورود به بیمارستان‌ها آماده شد، ویروس کرونا متولد شده بود.
بررسی‌ها روی از بین بردن ویروس‌ها از جمله ویروس کرونا با این محصول، نتایج بسیار خوبی را رقم زد. محلول غیرفعال‌کننده ویروس توسط دانشگاه علوم پزشکی به صورت آزمایشی به کار گرفته شد و برای نخستین بار در کشور تعدادی از بیمارستان‌های محروم کشور به فناوری پوشش‌های محافظ ضد میکروبی و ضد ویروسی مجهز شدند.
«اشکان سزا»، مخترع و یکی از موسسان استارتاپی از دانشگاه صنعتی شریف، به ماجرای ساخت محصول محافظ ضد میکروبی و غیرفعال‌کننده ویروس پرداخته است.
**تولید ماده که سطح و هوا را ضدعفونی می‌کند
* ماجرای ساخت محصول محافظ ضد میکروبی و غیرفعال‌کننده ویروس از کجا آغاز شد؟
تیم ما فعالیت خود را در زمینه مقابله با عفونت‌های مقاوم آغاز کرد. عفونت‌های مقاوم یکی از بزرگترین معضلات جهانی مراکز درمانی و بیمارستان‌ها هستند؛ به طوری‌که مرگ ناشی از عفونت درصد چشمگیری را بین بیماران به خود اختصاص داده است.
ابتدا موفق به تولید پوششی برای سطح بر پایه نانو شدیم که به صورت ذاتی مانع از رشد انواع باکتری روی سطح می‌شد؛ محصول وابسته به نور مرئی بود که با روشن شدن لامپ و حضور نور، هم خودش را استریل می‌کرد و هم عفونت‌های در هوا را از بین می‌برد.
محصولی که تولید کردیم، بیشتر برای تصفیه آلودگی هوا به کار برده می‌شد و در قدم اول قرار شد که محصول در دانشگاه‌های علوم پزشکی و مراکز درمانی و بیمارستانی برای مقابله با ویروس استفاده شود. جامعه هدف محصول هم مواردی بود که نسبت به آنتی بیوتیک و پیشگیری مقاوم شده بودند و حجم بالایی از مرگ و میر را شامل می‌شدند.
با گذشت زمان محصول وابستگی به نور را از دست داد و قابلیت‌های دیگری هم به آن اضافه شد که بتواند سطوح را به عامل مقابله با باکتری‌ها تبدیل کند.
وقتی ویروس کرونا در کشور تشخیص داده شد، محصول کد اخلاق را از دانشگاه علوم پزشکی ایران اخذ کرده بود. محصول غیرفعال‌کننده ویروس در یک همکاری گسترده در سطح کشور با دانشگاه‌های علوم پزشکی، به صورت آزمایشی به کار گرفته شد و نتایج بسیار موفقی را رقم زد.
**وقتی محلول ایرانی غیرفعال کننده ویروس به جای اماکن لوکس از مناطق محروم سر درآورد
*معمولا طبق روالی که تاکنون شاهد بوده‌ایم، ورود فناوری‌های جدید از کلان شهرها و پایتخت آغاز می‌شود. چه شد که این محصول جدید فناورانه نخستین بار در بیمارستان‌های محروم کشور استفاده شد؟
این محصول توسط خیرین به بیمارستان‌های محروم کشور اهدا شد و دانشگاه علوم پزشکی ایران هماهنگی برای استفاده از این محصول در محیط‌های بیمارستانی را انجام داد.
این محصول در بیمارستان‌های محروم کشور استفاده شد و اتفاق جالب هم بود. زیرا محصولی که بر پایه ساختارهای گرافین تولید شده و هنوز در بسیاری از کشورها صنعتی سازی نشده و در حد آزمایشگاه‌ها باقی مانده است، در دوران شیوع ویروس کرونا در برخی از بیمارستان‌های بسیار دور افتاده استفاده شد.
* شاید اولین سوالی که برای مخاطبان مطرح شود، این باشد که محلول ایرانی غیرفعال‌کننده ویروس چه امتیازی نسبت به سایر ضدعفونی‌کننده‌ها مانند الکل و وایتکس دارد که تولید این محصول را با اهمیت کند؟
این محصول هم در زمان بسیار بالا، از سطوح محافظت می‌کند و هم روی هوا اثرگذار است.
تفاوت این محصول با الکل و وایتکس در این است که الکل و وایتکس بعد از تبخیر شدن دوباره باید استفاده شوند، اما ماندگاری این محصول بسیار بالا است. دو هفته به عنوان زمان ماندگاری این محصول تعریف شده است؛ اما دیده شده که در صورتی که سایش و شسته شدن سطوح در کار نباشد، محصول تا چند ماه هم ماندگاری دارد.
*محصول غیرفعال کننده ویروس، وقتی ویروس را از بین نمی برد، با ویروس چه کند؟
این محصول 2 خاصیت دارد؛ نخست اینکه در حالت عادی غشای پروتئینی بیرونی ویروس را تخریب می‌کند. خاصیت دوم محصول، فتوکاتالیز است که در معرض نور مرئی ویروس در برخورد با سطوح آسیب می‌بیند.
**فارغ التحصیلان مهندسی مواد، منسوجات غیرفعال کننده ویروس هم ساختند
* استفاده از این فناوری را به چه محصولات دیگری توسعه داده اید؟
علاوه بر تولید محلول با این فرمول، در صنایع نساجی هم وارد شدیم. هدف از ورود به صنعت نساجی، تولید پارچه‌هایی بود که ویروس را غیرفعال کند. این کاربرد در تولید ماسک و لباس کادر درمان استفاده می‌شود.
مسیر تولید محلول و مسیر تولید پارچه کاملا از هم مجزا است.
در حوزه محلول از سمت داخل برای اخذ پروانه بهداشت و مجوز سازمان غذا و دارو وارد شدیم؛ اما این روند فوق العاده فرسایشی بود و فرآیندهای اداری 8 ماه به طول کشیده است.
در بخش پارچه برای اخذ تاییدیه سلامت و سایر تاییدیه‌ها از سمت مجوزهای اروپایی اقدام کردیم. مسیر اخذ مجوزهای خارجی بسیار سریع تر بود و برای مثال هم اکنون ما می‌توانیم در حوزه پارچه غیرفعال کننده ویروس به آلمان صادرات داشته باشیم. در حال حاضر منسوجات غیرفعال کننده ویروس، توسط کشورهای محدودی تولید شده است.
پارچه‌ها تولید شده و با نام پارچه‌های ترمو باند یا اسپان باند که برای لباس کادر درمان استفاده می‌شود، شناخته می‌شود. فاز یک این پروژه آماده شده است؛ این فاز با سرمایه گذاری یکی از صنایع نساجی کشور قبل از کرونا به راه افتاد و هم اکنون پارچه لباس غیرفعال کننده ویروس به صورت انبوه تولید شده است.
در حوزه تولید منسوجات غیرفعال کننده ویروس، به صورت انحصاری روی استانداردهای بین‌المللی ویروس کار کرده ایم. در بسیاری از محصولات می‌بینیم که گفته می‌شود این محصول آنتی باکتریال است و در عین حال ویروس را هم می‌کشد؛ اما این گفته از نظر علمی اشتباه است؛ زیرا در عمل برخی از ویروس‌ها از باکتری‌ها مقاومت تر هستند. از این رو در تولید این محصول روی استانداردهای جهانی مختص ویروس کار کرده ایم و محصولی در رده جهانی ساخته ایم.
*وقتی این محصول دارای خاصیت از بین بردن ویروس با ماندگاری طولانی است، در این شرایط بحرانی ناشی از شیوع ویروس کرونا در کشور، چرا این محصول ویژه ساخت داخل کاربردی نشده و به دست مردم نرسیده است؟
* با همه قابلیت‌هایی که از این محصول گفته شد، متاسفانه در عمل به جز همکاری با دانشگاه‌های علوم پزشکی برای استفاده محصول در بیمارستان‌های محروم، به دلیل بحث‌های مجوز، نشد کار دیگری انجام دهیم.
چند پروانه مختلف از جمله پروانه بهره‌برداری وزارت صنعت، پروانه بهداشت و پروانه ساخت باید اخذ شود. در حال حاضر عملا شرکت از عدم دریافت این مجوزها آسیب‌دیده است و فعالیت‌های بخش داخل ایران رو به تعطیلی رفته است. این در حالی است که حداقل 3 دانشگاه معتبر داخلی شامل دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه علوم پزشکی ایران و دانشگاه علوم پزشکی تهران روی این محصول کار کرده اند و محصول بسیاری از تاییدیه‌های معتبر بهداشتی را دارد؛ اما درگیر فرآیندهای بسیار زمان بر اداری شده است.
فناوری به دست آمده توسط این استارتاپ چندین گواهی تاییدیه از مراجع مختلف را کسب کرده است
نکته مهم این است که هم اکنون با درخواست‌های راه اندازی خط تولیدها محصول از خارج از کشور روبه رو هستیم. درخواست‌هایی از انگلیس و کشورهای جنوب شرق آسیا داشته ایم که مشتاق هستند به طور کامل امتیاز تولید محصول را داشته باشند یا نماینده تولید محصول در کشور خودشان باشند.
همچنین برای خرید محصول هم از خارج از کشور درخواست داریم. به این معنی که محصول در ایران تولید و به خارج صادر شود. در این باره حتی از تگزاس آمریکا درخواست داشتیم که پرسیده بودند محصول را صادر می‌کنید و چه طور صادر می‌کنید؟ این پیشنهادها در حالی دریافت شده که حتی تبلیغاتی هم برای خارج از کشور انجام ندادیم.
از 6 ماه پیش می‌شد محصول ایرانی غیرفعال کننده ویروس را در اماکن و معابری مانند مترو و اتوبوس استفاده کرد. چین از همین فناوری در مترو استفاده کرده و فرانسه آن را داخل اتوبوس‌ها به کار برده است
باوجود همه این تقاضای خارجی برای بهره مندی از این محصول، اما محصول همچنان در کشور خودمان بلااستفاده مانده است و مردم کشور خودمان نتوانسته اند از آن استفاده کنند. در حالی که می‌شد از 6 ماه پیش این محصول را در اماکن و معابری مانند مترو و اتوبوس استفاده کرد. کشور چین از همین فناوری در مترو استفاده کرده است و کشور فرانسه آن را داخل اتوبوس‌ها به کار برده است.
*از درخواست خرید محصول از سوی کشور آمریکا صحبت کردید؛ اما تردیدهایی در این باره وجود دارد. با توجه به اینکه مخاطبان اخبار متعددی از جریمه شدن شرکت‌های آمریکایی و غیرآمریکایی توسط آمریکا به دلیل همکاری تجاری و مالی با ایران می‌شنوند، این سوال مطرح می‌شود که مگر ایران با آمریکا تجارتی دارد؟
در حال حاضر هم آمریکا مقداری مبادله با ایران دارد و همچنان حجمی صادرات به آمریکا داریم. در درخواستی که از ایالت تگزاس در این باره داشتیم، آنان هم در ایمیل گفته اند که مسیر صادرات چیست و چه طور می‌توانید بفرستید؟
بیشتر از 5 کشور در تولید این غیرفعال کننده ویروس وارد نشده اند.حتی از تگزاس آمریکا درخواست داشتیم که پرسیده بودند محصول را صادر می‌کنید و چه طور صادر می‌کنید؟ این پیشنهادها در حالی دریافت شده که حتی تبلیغاتی هم برای خارج از کشور انجام ندادیم
می دانیم که این محصول در دنیا بسیار کم است و بیشتر از 4 یا 5 کشور در تولید آن وارد نشده اند.
از همین رو معتقدیم این محصول می‌تواند برای کشورمان در زمان شیوع ویروس کرونا در جهان، حتی اهرمی باشد.
* با همه آنچه که گفته شد، مهم ترین مطالبه شما به عنوان یک فعال استارتاپی با محصولی موفق در حوزه نانو، از بخش دولتی چیست؟
مهم ترین خواسته ما همان بحث مجوزها است. چندین ماه است که درگیر مجوزها هستیم و به نظر می‌رسد اصلا نظارتی روی فرآیندهای صدور مجوزها نیست و حتی به نظر می‌رسد، فرآیندهای اداری بی دلیل زمان بر شده است. به طوری که انگار اصلا قرار نیست کار پیشرفتی داشته باشد.
برای مثال درباره عبارت لیبل محصول که چه باشد و چه نباشد، اشکالات زیادی گرفته می‌شود و همین چندین مرحله کار را طولانی می‌کند؛ در حالی که همین اشکال هم به سادگی قابل حل است تا کار صدور مجوز با وقفه مواجه نشود.
**بخش دولتی در شکل گیری و موفقیت این استارتاپ نقش اساسی داشت
*با همه سختی‌های کارآفرینی و نوآوری در کشور، اما همواره مجموعه‌هایی هستند که به پیش برد فعالیت‌های فناورانه به صورت عملی کمک می‌کنند و با ورود به موقع، بخشی از نیازهای این تیم‌ها جوان را برآورده می‌سازند. در مسیری که طی کردید از چه حمایت‌هایی برخوردار شدید؟
در این سال‌ها که استارتاپ راه اندازی شد، در ابتدا متخصصان دانشگاه علوم پزشکی ایران زحمت بسیاری کشیدند و به روش‌های مختلف از این پروژه حمایت کردند. اخیرا هم متخصصان دانشگاه علوم پزشکی تهران در بحث تخصصی ویروس حمایت بسیاری داشتند. همه این حمایت‌ها باعث هدایت پروژه به مسیر صحیح شد و در موفقیت امروز آن نقش مهمی دارند.
همچنین استارتاپ دارای یک بخش میکروبیولوژی بود که بخش مهمی از کار را تشکیل می‌داد. بخش میکروبیولوژی تیم توسط پژوهشکده ایمونولوژی و بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی ایران پشتیبانی شد. این پژوهشکده از چند سال قبل به صورت رایگان تست‌های میکروبیولوژی را برای تیم ما انجام می‌داد. اگر این حمایت نبود اصلا این استارتاپ شکل نمی گرفت. زیرا تست‌های میکروبیولوژی بسیار گران هستند و استارتاپی که به تازگی شکل گرفته قادر به پرداخت این هزینه‌ها نیست. در این باره دکتر مینائیان که از دانشمندان به نام در زمینه ایمونولوژی و بیماری‌های عفونی هستند حمایت بسیاری داشته اند. بنابراین دانشگاه علوم پزشکی ایران با این کمک‌ها در واقع به کارآفرینی کمک کرد.
**موسسان استارتاپ نانوئی دانشگاه شریف امروز کجای دنیا هستند؟
* این استارتاپ چگونه راه اندازی شد و افرادی که در راه اندازی این شرکت همکاری داشتند، اکنون بعد از چند سال، چه می‌کنند؟
این پروژه تقریبا 5 سال پیش و در سال 1395 آغاز به کار کرد. شروع پروژه از استارتاپ شریف گرافینا در شتابدهنده دانشگاه صنعتی شریف آغاز شد و هدف گروه ساخت مواد و پوشش‌های نانو برای مقابله با عفونت ابزارهاهای مقاوم شده بود. استارتاپ شریف گرافینا هم اکنون در مرکز رشد مستقر است.
افرادی که سال‌ها پیش سنگ بنای این استارتاپ را گذاشتند همگی از متخصصان مهندسی مواد و نانو بودند. اکنون اکثر این افراد از کشور خارج شده اند و تقریبا فقط من در کشور مانده ام.
بخش میکروبیولوژی تیم را هم که پژوهشکده عفونی دانشگاه علوم پزشکی ایران پشتیبانی کرد که شکل گیری این استارتاپ نقش اساسی داشت.
شناسه خبر 32089
